Winst of Verlies

Hegel: De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets uit haar willen leren.
Pas in de schemering ontplooien de uilen van Minerva hun vlucht.
Hemingway: De grootste vangst blijkt 't grootste verlies, de grootste overwinning de grootste nederlaag.
Willem Nagel: De mens is half engel, half beest, maar dat laatste nog het meest.
Arnon Grunberg: In de kringen van de heer Rutte geldt het motto: geen ideeën hebben is eigenlijk ook een idee.
Jean Baudrillard: Onze postmoderne cultuur is als een lijk waarvan de haren en de nagels nog doorgroeien.
Manfred Kets de Vries: Filosofen hebben door de eeuwen heen verklaard dat mensen - en hun leiders - hoofdzakelijk beheerst worden door hartstocht, niet door rede.

Creativethink (Verbeeldingskracht, 'Complementariteit en Gebroken symmetrie')

Stelling: Het informele circuit, de achterkamertjes politiek en sociale -, diplomatieke - en lobbynetwerken van het grootkapitaal regeren voor een belangrijk deel de Westerse wereld.
Stelling: Door veel politici wordt, om hun ‘new boys netwerk’ uit te breiden, hard achter het creëren van extra kleilagen van managers en directeuren aangelopen. Door de wetenschap wordt dit niet onderbouwd.
Stelling: De Vierde, Vijfde (Vijfde colonne) en Zesde macht (Media) in Nederland en Brussel zorgen voor de feedforward besturing, de groepsdynamiek in de samenleving en de 1e, 2e en 3e macht in Nederland voor feedback.

Sinds Machiavelli weten we dat voor politicals geldt ‘het doel heiligt de middelen’. Het boek De heerser bevat een leidraad hoe een cultuuromslag op een gewelddadige manier te realiseren. Om een cultuuromslag op een harmonische manier te verwerkelijken gaat het uiteindelijk om een integrale, interdisciplinaire denktrant, de synthese tussen de drie domeinen van de alfa-, bèta- en gammawetenschappers, die het parochiale denken, de symboolpolitiek van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv-Ego' overstijgt. Het probleem daarbij is dat de praktijk leert dat het gedrag van mensen niet zo gemakkelijk is te veranderen.

Vinger aan de pols (Carolina Lo Galbo Volkskrant 14 april 2016 katern Vonk p. 18-21):
We zitten aan de keukentafel in het souterrain van haar Amsterdamse grachtenpand. Van Oord - zongebruind, nieuwsgierige blik- is net terug van een korte retraite. Met haar boek Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? won ze de prijs voor het Beste Spirituele Boek 2016. Om op adem te komen in de hectiek van interviews en lezingen kneep ze er een paar dagen tussenuit voor meditatie en yoga.
In haar boek Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? beschrijft Van Oord het leven als een cirkel met plus- en minpolen die in evenwicht moeten blijven. Bovenaan staan idealen, spiritualiteit en God, onderaan lichaam en geld. Links de collectiviteit, rechts het ego. Die tegenpolen moet je volgens Van Oord met elkaar verbinden. In het midden van de cirkel staan de persoonlijke waarden die je nastreeft. Het is de kunst om zo dicht mogelijk bij je waarden te blijven.
Hoe doet u dat zelf, zinvol leven?
'Ik heb de waarden op papier gezet die voor mij belangrijk zijn: helderheid, dankbaarheid, daadkracht en verwondering. Ze vormen mijn
innerlijke kompas. Ik vraag me regelmatig af: klop ik nog of moet ik mijn richting bijstellen? Toen ik na vijf jaar Happinez op een dag druk op mijn borst voelde dacht ik: ben ik nog wel trouw aan mezelf? Nog diezelfde morgen besloot ik Happinez te verkopen. Veel mensen leven op de automatische piloot omdat ze een bepaalde weg van liefde of werk zijn ingeslagen, ook als ze er ongelukkig van worden. Als je trouw blijft aan je waarden, laat je je minder meeslepen door de buitenwereld.'

Het innerlijke kompas van Inez van Oord sluit op de innerlijke strijd in de Bhagavad Gita aan. Het lijkt er op dat haar boek Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? op de Bhagavad Gita voorbouwt. Het boek De Hele Olifant in Beeld van Marja de Vries kan gelezen worden als een moderne versie van het boek Het Goddelijke plan van G. Barborka.

Jan Wicherink legt in zijn boek Ontheemde Zielen Ontwaken de verbinding tussen vortex en torus (p. 179):
Het vergt wat inbeeldingskracht, maar kijk eens naar de dubbele vortex links, lijkt dit niet op een boom? De onderste vortex vormt de wortels, de bovenste vormt het bladerdek. Dit is de boom van de kennis van goed en kwaad in de Hof van Eden. Wanneer we kijken naar het rechter plaatje dan is het vrij eenvoudig om er een appel in te herkennen, de torus heeft namelijk de vorm van een appel. De slang die Eva verleidde om de appel van de boom te eten, is de Phi-spiraal die perfect de torus beschrijft.

 

De levensboom symboliseert de éne werkelijkheid en de boom van kennis van goed en kwaad de ommekeer, de bewustzijnsevolutie van de mens. De levensboom en de boom van goed en kwaad geven samen een weerslag van de blauwdruk van de schepping en van de wetmatigheden die ten grondslag liggen aan het ontstaan, zich voordoen en voorbijgaan van alle verschijnselen. De complementariteit tussen de twee bomen toont de wetmatigheid achter alle inspanningen, blokkades, op- en neergaande bewegingen, successen en mislukkingen.

Tegenlicht (VPRO 26 november 2017):
Hoera, de economie groeit weer! We zijn flink aan het shoppen geslagen na de stijging van onze koopkracht. Maar de CO2-uitstoot en de ongelijkheid stijgen helaas net zo hard. Wat is hier aan te doen? De Britse econoom Kate Raworth gebruikt een krachtig beeld voor een nieuwe circulaire economie: de donut. Onze economische activiteiten zouden niet uit de bocht moeten vliegen, maar groeien binnen grenzen, in een ideale cirkel.
In haar onderzoek Trading away our rights voor de NGO Oxfam constateerde Kate Raworth ‘dat de druk wordt
doorgeschoven’: wij met onze ‘consumerende Westerse levensstijl’ verleggen alle risico’s en kosten van globale bedrijfsvoering naar de andere kant van de wereld. China Blue'' laat illustreert wat internationale retailbedrijven in China proberen te verbergen; hoe onze kleding eigenlijk gemaakt wordt.

Dan Visser: In my detailed prediction I conclude the discovery of "torus-fractals". These are spinning donut-shaped particles below the Plancklength, which emerge into reality as entangled information above the Plancklength. This is the recalculation of quantum-mechanics. A torus-fractal (the donut), is rotating in three time directions: a slice-donut-rotation is 1T, the donut-rotation itself is 2T and the donut-rotation over its centre-point is 3T. This process is needed to overcome the problem of 1T-timeflow of the Big Bang, which does not fit the quantum-mechanics (in which 2T is required). The darkfield-process evolves into a holographic torus universe to replace the Big Bang.

Verander de wereld, begin met een potlood (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 5 juli 2017):
Met haar bestseller Doughnut Economics valt Kate Raworth, te gast bij Buitenhof 29 oktober 2017, de gangbare economische wetenschap aan: markten zijn inefficiënt en groei is niet alles zaligmakend. ‘We hebben een ecologisch plafond en een sociale drempel.’
De hoofdmoot van het boek bestaat uit de figuur van een donut die wordt gevormd door twee concentrische cirkels – een ecologisch plafond en een sociale drempel – die gezamenlijk de ‘safe and just space of humanity’ verbeelden. Of zoals Raworth in een van die fantastische stop-motion video’s die je op haar website kunt aantreffen zegt: de g-plek van de mensheid. Het is de plek waar de ecologische grenswaarden nog niet zijn bereikt en de sociale doelen van de Verenigde Naties wel. Raworth wil ons leiden naar een duurzame en sociale wereld.

De Donut-economie van Oxford-onderzoeker Kate Raworth (Martijn Jeroen van der Linden 20 april 2017):
Kate Raworth is een opstandige econoom die nadenkt over de rol van haar vakgebied in de 21e eeuw. Haar boek over 'Doughnut Economics' is de perfecte handleiding voor economiestudenten om met hun professoren in discussie te gaan, schrijft Martijn Jeroen van der Linden. Een recensie.
Vorige maand publiceerde Oxford-onderzoeker Kate Raworth haar boek Doughnut Economics (2017). Naar aanleiding van dat boek noemde George Monbiot Raworth in The Guardian de ‘John Maynard Keynes van de 21e eeuw’. Zelf zou ik niet zo ver willen gaan, maar Doughnut Economics is wel een aanrader voor eenieder die op zoek is naar kennis over de ‘nieuwe economie’. Ontmaskering
Een van de scherpste passages is de ontmaskering van de claim van waardevrije economische theorie. Raworth gaat terug naar onder andere Jeremy Bentham (1748-1832), William Stanley Jevons (1835-1882) en Léon Walras (1834-1910). Die laatste twee gebruikten Bentham’s filosofie van het utilitarisme als basis voor de economische theorie die tegenwoordig de neoklassieke wordt genoemd.
Raworth legt niet alleen uit hoe deze theorie aanneemt dat ieder mens op rationale wijze zijn of haar onverzadigbare behoeften probeert te vervullen (homo economicus), maar laat ook zien hoe deze theorie uiteindelijk verheven is tot een normatief model voor het gedrag van economische actoren: Individuen en bedrijven maximaliseren namelijk niet alleen respectievelijk hun nut en hun winst (descriptief), maar volgens de neoklassieke economie moeten ze dit ook doen (prescriptief). Neoklassieke theorie is dus niet waardevrij, zoals soms wordt gesteld; het is juist normatief.

Filosofisch kwintet NPO2 29 oktober 2017
In een tijd waarin enkele grote technologiebedrijven weten wat onze voorkeuren zijn, hoe we leven en hoe we te beïnvloeden zijn, buigt Het Filosofisch Kwintet zich tijdens het Brainwash Festival op 28 oktober over de vraag wat dat betekent voor onszelf en voor de maatschappij. Zijn we nog baas over onze eigen gegevens en dus over onze eigen levens? Of zijn we marionetten die dansen naar de pijpen van bedrijven als Google en Facebook?
Onder leiding van Clairy Polak laten onderstaande deskundige denkers hun licht hierover schijnen.
De Duits-Nederlandse historicus en romanschrijver. Philipp Blom studeerde in Wenen en Oxford en heeft historische werken als 'To Have and to Hold' en 'Enlightening the World' op zijn naam staan. Hij schrijft o.a. voor The Times Literary Supplement, The Independent, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Die Zeit.
Evgeny Morozov, schrijver en onderzoeker,geboren in Wit-Rusland. Morozov heeft een maandelijkse column over de ontwikkeling van ‘Big Tech’ in onder meer El Pais, Corriere della Serra, Frankfurter Algemeineen NRC Handelsblad. Hij publiceerde onder meer 'The Net Delusion: The Dark Side of Internet Freedom' en 'To Save Everything, Click Here: The Folly Technological Solutionism'.
Beate Rössler, hoogleraar Ethiek en voorzitter van de vakgroep Philosophy and Public Affairs aan de Universiteit van Amsterdam. Ze werd geboren in Duitsland, promoveerde in Berlijn en schreef haar habilitatie over de waarde van privacy. Binnenkort verschijnt haar meest recente boek in het Nederlands onder de titel 'Autonomie. Een essay over het vervulde leven'.
Hans Schnitzler, filosoof en schrijver. In 2015 verscheen zijn boek ´Het digitale proletariaat: een (kleine) kritiek van de digitale rede´. Onlangs volgde het boek ´Kleine filosofie van de digitale onthouding´, waarin hij samen met studenten onderzoekt wat het betekent om offline te zijn in een wereld waarin we geacht worden continue online te zijn.

Halbe (Bert Wagendorp Halbe Volkskrant 17 oktober 2017 p. 2):
Ze hoeven in het buitenland voortaan bij problemen echt niet meer naar ons te kijken. Wij hebben lang genoeg ons best gedaan en het is er nog steeds een puinhoop, dus het is mooi geweest. We richten ons voortaan op het nationale belang. Eigenlijk wordt Halbe Zijlstra minister van Binnenlandse Zaken met buitenland in de portefeuille.

Nederland doet altijd mee, dus kom met een verhaal(Adriaan Schout Nederland Volkskrant 17 oktober 2017 p. 23):
Het regeerakkoord is er helaas stil over, maar in Europa staat verdieping van de EU op de agenda. Eerlijkheid over de compromissen die eraan komen, kan het publieke draagvlak vergroten.
Ook al vindt de premier dat iemand met een visie naar de dokter moet, Rutte III heeft eigenlijk, net als Rutte II, wel degelijk een EU-visie, namelijk: wij vinden het moeilijk om toe te geven, maar we doen mee omdat het belangrijk is.
Het verhaal achter de visie blijft echter problematisch als je hamert op meer regels en toezicht en geen overdrachten, terwijl de Europese Unie tezelfdertijd met verdieping bezig is. Waarom niet gewoon zeggen dat een aantal ontwikkelingen haaks staat op wat wij willen, maar dat het geheel toch zo belangrijk is dat wij gewoon gemotiveerd blijven meepraten?

Frank Miedema Wetenschap 3.0 van academisch naar post-academisch onderzoek
Volgens Frank Miedema, decaan van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, is de invloed van geld en macht op wetenschap evident.
Het beeld van de wetenschapper als altruïstische waarheidszoeker is dan ook niet meer van deze tijd, stelt hij in zijn boek Science 3.0.
Negen heldere essays over de problematiek van onafhankelijkheid, commerciële belangen en authenticiteit in het wetenschappelijke bedrijf.
In de moderne wetenschap is de autonomie van de onderzoeker vaak ver te zoeken. Men is in de credit cycle vaak afhankelijk van collega's en geldverstrekkers. Daarnaast komen de meeste onderzoekers vaak te weinig toe aan reflectie op hun activiteiten. Als dit wel gebeurt, zijn wetenschappers vooral bezig met de maatschappelijke effecten van hun onderzoek.
Frank Miedema toont in zijn boek de
keerzijde, het zit in de mens om extreme uitdagingen te zoeken. Wetenschappers zijn bijvoorbeeld bezig om een reis naar mars voor te bereiden en een zelfrijdende auto te ontwikkelen. Maar er zijn ook politici als Nigel Farage die er voor zorgen dat Engeland uit de EU stapt. In Nederland is het Geert Wilders die het debat tussen eurofielen en eurosceptici op scherp zet. Om op aarde eeuwige roem te bereiken gebruiken mensen hun creativiteit ook om zaken te vernachelen, bijvoorbeeld in de wetenschap Diederik Stapel en in de wielersport Lance Armstrong. Het zijn met name Dick Swaab en Victor Lamme die met 'we zijn onze hersenen' een fundamentalistisch standpunt innemen. Hun controversiële inzichten voor wat betreft onze hersenen staan diametraal tegenover die van andere wetenschappers als de internationaal bekende wetenschappers als Fritjof Capra en Paul Davies. Seculiere vormen van fundamentalisme zijn het neoliberalisme, lees het marktfundamentalisme en hooliganisme.
Maar bij de huidige formatie zien we ook fundamentalistische trekjes bij politieke partijen, die op basis van hun partijprogramma weigeren met elkaar samen te werken. Donald Trump is met zijn America First en de consequenties daarvan voor het klimaatvraagstuk een fundamentalist pur sang. Fundamentalisme is een uiting van menselijk gedrag, waarmee we in meer of mindere mate zijn behebt.

Michael lewis The Undoing Project A Friendship that Changed Our Minds
Recensie Koen Haegens Volkskrant 4 februari 2017 Bijlage Sir Edmund p. 25):
De meester van de economische bestseller heeft opnieuw een weergaloos boek geschreven.
Al tijdens zijn diensttijd verbetert Kahneman de selectieprocedure van het leger voor officieren.
De twee zijn, zoals Kahneman het eens noemt, 'professor en moordenaar'. Maar daar houden de gelijkenissen wel zo'n beetje op. 'Danny was er altijd van overtuigd dat hij fout zat', schrijft Lewis. 'Amos wist zeker dat hij het goed had. Amos was het middelpunt van elk feest. Danny ging niet naar feesten.'
Uitgerekend tussen deze tegenpolen groeit een vriendschap die niet alleen de psychologie, maar ook de economie en tal van andere wetenschappen op zijn kop zal zetten. Voor de kritische lezer: dat is niet alleen Lewis' geromantiseerde kijk op de geschiedenis. 'Veertien jaar vormde onze samenwerking het hart van ons bestaan', schrijft Kahneman zelf in zijn populaire overzichtswerk Thinking, Fast and Slow (2011). 'Het werk dat we in die jaren samen deden, was het beste dat elk van ons ooit tot stand heeft gebracht.'
Wat hij en Tversky delen is het ultieme soort platonische mannenvriendschap zoals Goethe en Schiller dat hadden. Waarvan Harry Mulisch droomde in zijn romans. Ze praten en ze lachen. Uren, dagen, jaren achtereen. Hun geest smelt zodanig samen dat ze al snel geen flauw idee meer hebben welk idee van wie is.
De twee psychologen verruilen Israël voor Amerika. Er is roem, jaloezie ontvlamt, Tversky sterft een vroege dood, er volgt een Nobelprijs, maar lang daarvoor al is een van de belangrijkste intellectuele vriendschappen van de afgelopen eeuw op de klippen gelopen.
Nog één keer Tversky's echtgenote: 'Ik kon hun telefoongesprekken horen. Het was erger dan een scheiding.'

Government Sachs is terug of Goldman Sachs is weer alfadier onder zakenbanken (Koen Haegens Volkskrant 30 december 2016 katern Vonk p. 8-9):
De macht van het geld: Government Sachs
Uitgerekend onder Donald Trump keert Goldman Sachs terug in het centrum van de macht. De meest gehate bank ter wereld is voortaan ook weer de invloedrijkste.
Nieuwe verdienmodellen
De relatie werkt twee kanten op. Want de rijke financiers hebben net zo goed een sterke machthebber nodig. Niet alleen om hun commerciële belangen te beschermen, maar ook om nieuwe verdienmodellen te creeren: van het financieren van staatsschulden tot de oprichting van de handel in emissierechten. Dat is waar het bij zakenbankieren om draait. De uitdaging is niet een gat in de markt te vinden. De kunst is dat gat eigenhandig te creëren. Met de staat als breekijzer.
Goldman Sachs heeft met volle teugen geprofiteerd van de mede door oud-medewerker Rubin geschapen vrijheid. In de aanloop naar de crisis van 2008 verdiende de bank grif aan de verkoop van herverpakte rommelhypotheken aan klanten, waaronder ABN Amro. Wat zij niet wisten, was dat Goldman Sachs op hetzelfde moment speculeerde op een huizencrisis. Het is kenmerkend voor het verdienmodel van de firma. Met één transactie weet zij twee keer geld te verdienen. In dit geval eerst door een hypotheekbubbel op te blazen en daarna nog eens door het uiteenspatten ervan. De CFO van Goldman noemde dit in 2007 in een e-mail 'the big short'. Alleen al op één dag verdiende de firma er 373 miljoen dollar aan.

Geestelijke gezondheid bevorderen houdt zich primair met het verminderen van het maatschappelijke onbehagen, het culturele onbehagen bezig. Het gesignaleerde onbehagen in de maatschappij, de cultuurneurose is alleen te doorbreken wanneer aan immateriële thema's, het waarden en normen debat meer inhoud en vorm wordt gegeven. De Bijbel, Mattheüs 7:12-14 leert al hoe het ego te ontmantelen. Het houdt de gemoederen al millennia bezig. De hamvraag voor de komende decennia is hoe voorkomen we dat door politici als Donald Trump, Marine Le Pen en Geert Wilders c.s. de cultuurneurose, escaleert naar een cultuurpsychose?

Fidel is dood, leve de Revolutie of Begrafenis van een tijdperk (Stephen Sanders Volkskrant 1 december 2016 p. 26):
Castro is dood, el lider maximo, zoals de politieke gelovigen hem noemden. Vrijdag 25 november 2016 was zijn sterfdag, en hij - of beter gezegd zijn as - is nu bezig met een ererondje door heel Cuba. Maar het eigenaardige feit wil dat ik eerder dit jaar al bij de afscheidsplechtigheid aanwezig was; op 24 september jl., een stralende herfstdag, gewoon in Amsterdam. Toen werd mijn oud-politicologie-docente en vriendin Constance Eugenie van der Maesen begraven, een geharnast aanhanger van Castro en verder wat je noemt een all-around leuk mens.'
Het laatste woord op de begrafenis was op verzoek van de overledene aan de ambassadeur van Cuba, die nog eens alle gemeenplaatsen van stal haalde om compañera Constance - roepnaam Connie - te danken voor al haar goede werken. Normaal zou ik gruwen van zo'n politiek-propagandistisch einde, maar in dit geval klopte het: daar werd de linkse revolutie ter aarde besteld, en daarmee ook de progressieve voorhoede die, laten we wel wezen, de strijd heeft verloren van ongelijksoortige grootheden als GeenStijl en Trump en SBS. Hier spreekt de oud-politicologie student in mij: de culturele hegemonie is alweer een tijdje aan Rechts.

De volgende crisis heet: staatskapitalisme of Welkom in de nieuwe economische werkelijkheid (Koen Haegens Volkskrant 26 november 2016 katern Vonk p. 2-4):
De uitverkiezing van Donald Trump markeert het einde van een economisch tijdperk. We zijn op weg naar het staatskapitalisme.
Van een structurele oplossing is geen sprake. Integendeel, uitgerekend de fouten die eerder tot de kredietcrisis leidden, worden herhaald. Opnieuw groeit de mondiale schuldenberg: het IMF becijfert dat zij met zo'n 135 duizend miljard euro hoger is dan ooit. Opnieuw ontstaan er zeepbellen. Het enige verschil met de wereld van vóór 2008 is dat het dit keer niet particuliere banken en bedrijven zijn die de bubbels blazen, maar overheden en centrale banken. Zij blijven tegen beter weten in telkens nieuw geld het systeem in pompen.
De Chinese schuld stijgt dit jaar naar verwachting naar 260 procent van het bbp, meldt The Wall Street Journal. Voorafgaande aan de crisis, in 2008, was dat nog 154 procent. Deze zomer gaf ook het Chinese politbureau voor het eerst toe dat er
zeepbellen zijn op de huizenmarkt en in de grondstoffenhandel. Stuk voor stuk bubbels die de economie aan het wankelen kunnen brengen. Het staatskapitalisme mag dan zegevieren, uiteindelijk rent ook dat achter de feiten aan.
Volgende mondiale crisis
It's the government, stupid!
Daarmee zal de aloude discussie van staat versus markt weer van voor af aan beginnen. Dat het de politici en centrale bankiers te doen was om het kapitalisme te redden - en niet om welvaart te herverdelen, of de macht van multinationals te beknotten - zullen nog maar weinigen zich herinneren.

Maakt het populisme de markten eigenlijk iets uit? of Beurzen en bedrijven niet bang voor populisme (Peter de Waard Volkskrant 25 november 2016 p. 28):
Financiële autoriteiten, zoals eerder het IMF en gisteren de ECB, mogen dan hel en verdoemenis over het opkomend populisme preken, de beurzen blijven er ijzig kalm onder. Zelden is de stemming op de beurzen zo rustig geweest als in de maanden dat de Britten kozen voor de Brexit en de Amerikanen een mafketel naar het Witte Huis stuurden.
De grootste bedreiging is vooralsnog Marine Le Pen, maar met François Fillon is een sterke tegenstrever opgestaan.
Misschien doen nationale politici er in de mondiale wereld niet meer toe. Geldstromen en hoofdkantoren zijn zo snel te verplaatsen dat internationale concerns ieder moment kunnen switchen als het ergens te heet onder hun voeten wordt.
Onduidelijk is of dat een angstwekkende of juist een geruststellende gedachte is.

Vrijhandel is niet altijd goed Dat vindt niet alleen Trump (Koen Haegens Volkskrant 23 november 2016 p. 8-9):
Donald Trump kondigt aan dat hij op dag één van zijn presidentschap het belangrijke vrijhandelsverdrag TPP zal opzeggen. Hoe erg is dat? Anders dan de gangbare wijsheid wil, kan protectionisme ook positieve gevolgen hebben. Uit cijfers van Global Trade Alert blijkt dat het aantal maatregelen die buitenlandse concurrenten benadelen wereldwijd hard groeit. In 2015 bedroeg de toename zelfs 50 procent.
Steeds meer deskundigen plaatsen kanttekeningen bij het vrijhandelsmodel.
Vijf mythen over vrijhandel
5. Europa en de Verenigde Staten zijn rijk geworden dankzij vrijhandel
Liberaal lullen, protectionistisch vullen. Dat is hoe de westerse houding ten aanzien van vrijhandel kan worden samengevat. Als geen ander hebben deze landen geprofiteerd van protectionistische maatregelen, zoals importtarieven van tientallen procenten. Pas nadat Europa en de Verenigde Staten op die manier de mondiale concurrentie ver achter zich hadden gelaten, gingen ze voor vrijhandel pleiten. De Duitse nationaal-econoom Friedrich List vergeleek dit in de 19de eeuw al met 'dat iemand, wanneer hij het toppunt van zijn grootsheid heeft bereikt, de ladder wegschopt waarmee hij omhooggeklommen is. Zo ontneemt hij anderen de middelen na hem op te klimmen.'

De mythe van de zelfredzame burger Heeft u daar wel recht op? (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 26 oktober 2017 p. 18-21):
De wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn concludeerde dat een bepaalde denkwijze kan standhouden totdat het aantal tegenstrijdige observaties tot een kritieke hoeveelheid is opgelopen. Daarna is het tijd voor een paradigmawisseling. In het geval van de zelfredzame burger lijkt dat punt bereikt. Niet alleen de hoeveelheid gezinnen in financiële problemen zet vraagtekens bij het tijdperk van eigen verantwoordelijkheid, ook vanuit de wetenschap komen signalen dat het ideaal van de verstandige burger die bekwaam door de keuzesamenleving navigeert bijstelling nodig heeft.
Dit debat wordt grotendeels uit de weg gegaan in de montere beleidstaal over eigen kracht en zelfredzaamheid. Dat is best te begrijpen. Wie een gesprek wil beginnen over grenzen van eigen verantwoordelijkheid nodigt een scala van denkers uit die het onderwerp alleen maar ingewikkelder maken: hersenwetenschappers die beweren dat ‘de vrije wil niet bestaat’, sociologen die erop wijzen dat waar je wieg staat bepalend is voor waar je later terechtkomt, gedragseconomen die hebben aangetoond hoe makkelijk mensen keuzes maken waar ze zelf schade van ondervinden.
De woorden ‘eigen verantwoordelijkheid’ worden, kortom, losjes gehanteerd, ervan uitgaand dat de mate waarin iedereen die kan nemen ongeveer dezelfde is. Maar deze one size fits all-aanpak gaat voorbij aan wezenlijke verschillen tussen mensen: wie laaggeletterd of digibeet is, zal heel wat meer moeite hebben met alle regels en voorwaarden van de verzorgingsstaat.
En zelfs de groep waarop het idee van de zelfredzame burger geschoeid is (verstandig, oplettend en op de hoogte) lijkt vooral op papier te bestaan. Deze maand werd de Nobelprijs voor de economie toegekend aan Richard Thaler. Hij kreeg deze onderscheiding omdat zijn onderzoek leert dat de mens als rationeel kiezend wezen een mythe is. Een van zijn bekendste onderzoeken gaat over pensioenspaarplannen in de Verenigde Staten. Onder het motto van eigen verantwoordelijkheid hebben sinds de jaren tachtig steeds meer werkgevers afstand genomen van vaste pensioenregelingen. In plaats daarvan mogen werknemers zelf bepalen hoeveel ze voor hun pensioen sparen. Het gevolg was dat pensioenpotten drastisch kleiner werden, omdat de voorkeur voor meer geld nú de overhand nam. Inmiddels heeft bijna de helft van de Amerikanen geen enkele vorm van gespaard pensioen.
Maar er gaat ook iets mis met het idee van de zelfredzame burger, althans voorzover het als smalle basis voor de inrichting van onze samenleving fungeert. Zodra zelfredzaamheid als toetssteen voor beleid gaat gelden, moet de overheid zich een oordeel aanmeten over wie dat wel en wie dat niet is.
Maar in de praktijk is zelfredzaamheid een begrip dat zich nauwelijks laat meten en dat slecht te vatten is in bureaucratische procedures. Natuurlijk wil de overheid verantwoording afleggen en misbruik van algemene middelen voorkomen, maar de administratie die nodig is voor dat beoordelingsproces heeft tot gevolg dat wie hulp nodig heeft het nog zwaarder krijgt. Dit is wat de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een ‘zelfredzaamheidsparadox’ noemt: de verwachting dat mensen het zelf wel redden is het hoogst voor de groep die daar de meeste moeite mee heeft.

Is spaarzin met nudge aan te wakkeren of Misschien kan sparen hip gemaakt worden door de 'nudge' (Peter de Waard Volkskrant 9 november 2016 p. 35):
In de bestseller Nudge, beter beslissen over gezondheid, geluk en welvaart stellen de gedragseconoom Richard H. Thaler en zijn Harvardcollega Harvard Cass R. Sunstein vast dat mensen niet doen wat ze volgens de economische theorie zouden moeten doen. Ze beslissen niet op grond van rationele overwegingen maar op grond van emotionele, die ze vaak zelf niet onderkennen.

De eerste PvdA-modder vliegt door de lucht of Wordt het Samsom, Asscher of een lachende derde? (Robert Giebels Volkskrant 24 oktober 2016 p. 4):
De ene kandidaat wil premier worden, de ander gooit modder naar hem: de verkiezing om het partijleiderschap van de PvdA is losgebarsten. Als ik mijn partij de grootste maak, word ik premier, zei PvdA-leider, fractievoorzitter en kandidaat-lijstrekker Diederik Samsom zondag. Een van zijn tegenstanders, Jacques Monasch, zei zaterdag in het AD dat Samsom zijn fractie bewust heeft verwaarloosd om te voorkomen dat PvdA-Kamerleden zoals Monasch zelf het kabinetsbeleid doorkruisen.
Jacques Monasch
In februari verklaarde Tweede Kamerlid Jacques Monasch (54) zijn politieke baas, fractievoorzitter Diederik Samsom, ongeschikt voor het partijleiderschap. De burgemeesters van Amsterdam, Eberhard van der Laan, of Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, hebben het statuur dat Samsom mist, stelde Monasch.
Zou onder zijn leiding de PvdA de grootste worden, dan vraagt hij Aboutaleb premier te worden. Monasch voert een anti-establishmentcampagne gericht tegen het viertal dat de PvdA nu leidt: Samsom, Asscher, Spekman en Financiënminister Jeroen Dijsselbloem. Zij hebben de PvdA overgeleverd aan de VVD.

Dit zijn de verzwegen dogma’s van Jeroen Dijsselbloem, pragmaticus pur sang
Maar als we de Griekse crisis bekijken vanuit de houding van de pragmaticus, dan zou dat betekenen dat Dijsselbloem openstaat voor elke oplossing die tot bruikbare resultaten leidt. Een recent artikel in The New York Times Lees hier het artikel in The New York Times. The New York Times laat verschillende experts op het gebied van publieke schuldencrises aan het woord. Zij stellen allen als belangrijkste historische les dat het enige wat echt werkt, het gedeeltelijk afschrijven van schulden is. ‘Grote schuldenlasten worden enkel werkbaar na grote afschrijvingen op de waarde van de schuld,’ aldus Carmen M. Reinhart van Harvard, geïntroduceerd als ‘waarschijnlijk ’s werelds belangrijkste expert op het gebied van staatsschuld.’
Laat u zich niets wijsmaken. Ook al probeert Dijsselbloem zich te hullen in de mantel van het pragmatisme. In werkelijkheid heeft de keizer geen kleren aan.

Waarom wordt niet in Nederland geïnvesteerd? (Prof. A. J. Berkhout is medeoprichter van het Centre for Global Social-Economic Change. Volkskrant 24 oktober 2016 p. 18):
Er is geld genoeg voor investeringen, maar blijkbaar ontbreekt het aan overtuigende voorstellen.
In de afgelopen maanden is er door monetaire economen grote druk op de politiek uitgeoefend om de begrotingsdiscipline vaarwel te zeggen en de staatsschuld weer te laten oplopen. Zo'n radicale omslag in het regeringsbeleid zou zorgen voor een toename van de economische groei, zo is het argument.
Eigenlijk is de oproep aan de Nederlandse politiek om met meer overheidsschulden de economie sneller te laten groeien een 'cognitieve dissonantie'. Nederland heeft al vele jaren een enorm overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans (ca. 10 procent van het bbp) en onze pensioenfondsen hebben een vermogen van meer dan 1000 miljard om te investeren. Hieruit blijkt dat er in Nederland genoeg geld wordt gegenereerd, maar dat er kennelijk te weinig overtuigende voorstellen zijn om daar in ons land iets moois mee te doen. Het overgrote deel wordt in het buitenland geïnvesteerd. De vraag die gesteld moet worden is dan ook niet 'moet de overheid meer schulden maken', maar wel 'waarom wordt er in Nederland niet meer geïnvesteerd'. Voor echte goede voorstellen is er geld genoeg en kunnen we de economie versterken zonder de staatsschuld te laten oplopen.

Amerikaans staatspapier gedumpt (Volkskrant 22 oktober 2016 p. 35):
China en Saoedi-Arabië dumpen Amerikaanse staatsobligaties
Opmerkelijk en verontrustend. Niet duidelijk is of de race voor het Amerikaanse presidentschap ermee te maken heeft, maar de moddergooicampagne zal de Amerikaanse staat op de financiële markt niet helpen. China en Saoedi-Arabië zijn op grote schaal bezig Amerikaanse staatsobligaties, zogenoemde treasuries, te dumpen.
De verkopen ondermijnen de positie van de VS als debiteur op de kapitaalmarkt. Een toekomstige president wordt mogelijk geconfronteerd met een hogere rente om de uitstaande staatsschuld van bijna 20 duizend miljard dollar te financieren. Daarvan is eenderde in buitenlandse handen. Sinds het aantreden van president Obama in 2008 is de omvang van de Amerikaanse schuld verdubbeld.

Afkopen (R. Pronk Volkskrant 22 oktober 2016 p. 24):
Pon koopt vervolging af door aan het OM 12 miljoen euro te betalen in een smeergeldaffaire (Ten eerste, 21 oktober). Kan iemand mij uitleggen wat het verschil is tussen het 'kopen' van ambtenaren om producten af te zetten en het betalen van OM-ambtenaren om van vervolging af te zien? Is dit niet evengoed een vorm van omkoping? Waar is de onafhankelijke rechter? Wat is er gebeurd met de trias politica, de scheiding van machten?

Het apenspel van Rutte (Martin Sommer Volkskrant 15 oktober 2016 p. 21):
Handige regime van Rutte maakt Kamer medeplichtig
Rutte wil 'geen staatsrechtelijk gegoochel'. Geen gekozen burgemeester. Geen referenda. De hele Kamer mag meedoen. Zolang Rutte de bonus maar krijgt, dat geeft hij eerlijk toe. Binnenkort gaat een staatscommissie het functioneren van onze rammelende instellingen onderzoeken. Een treurige opdracht. Onder deze premier gaat er zeker niets veranderen. Het gaat hem veel te goed.

Hotemetoten of Alleen de hotemetoten snappen het nog niet (Frank Kalshoven Volkskrant 15 oktober 2016 p. 31):
Als het niet vanwege de reacties was, zou er weinig reden zijn aandacht te besteden aan het jongste rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), Samenleving en financiële sector in evenwicht. Dat rapport staat namelijk vol verstandige dingen, en er was deze week, ook in de Volkskrant, ruim aandacht voor. Maar de voorganger van de bouwers in Nederland, Maxime Verhagen, de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, en de voorganger van de ondernemerslobby Hans de Boer reageerden onafhankelijk van elkaar in kloeke bewoordingen negatief over de aanbevelingen. En dan is een stukje ter zake toch wel nuttig.
Kernboodschap: Jongens (in casu Maxime, Jeroen en Hans), haal dat pak boter van je hoofd.
Zegt de Eurogroep-voorzitter en minister van Financiën Dijsselbloem: 'Ik ben er niet voor dat de kapitaalratio voor alle Europese banken omhoog moet.' Lekker dan Jeroen. Zit je in een positie waarin je het verschil kan maken, verdedig je het verkeerde standpunt.
Nee, met dat rapport van de WRR is helemaal niets mis. Mijn vermoeden is dat wij burgers inmiddels best snappen dat de hypotheekrenteaftrek gaat verdwijnen (en dat dat goed is), dat we onszelf minder afhankelijk moeten maken van pensioenfondsen (idem), dat we als ondernemers meer eigen vermogen moeten willen hebben (idem), en dat financiële instellingen opnieuw naar de hondenschool moeten.

Verbeter de wereld, begin bij het geld (Koen Haegens Volkskrant 15 oktober 2016 p. 14):
Plotseling is monetaire economie sexy, blijkt op een congres in de TU Delft. Weg met de euro en de dollar, bedenk wat nieuws!
Hét probleem dat zijn de schulden. En de banken die ze creëren, voegt Kees Koot eraan toe, want dat doen ze elke keer als ze een nieuwe lening verstrekken. 'Bij mensen in een uitkering wordt hun hele doen en laten gecontroleerd. Ik denk weleens: laat die ambtenaren zich met bankiers bezighouden. Die kunnen veel meer schade aanrichten.'

Vrede of Alex Brenninkmeijer is geknipt voor het debat over moderne Europese vrede (Sheila Sitalsing Volkskrant 14 oktober 2016 p. 2):
Over die besteding die gelden, of dat wel rechtmatig (zijn de bonnetjes er?) en doelmatig (landen er wel vliegtuigen op die nieuwe luchthaven?) was, was Alex Brenninkmeijer, onze man bij de Europese Rekenkamer, veelvuldig in het nieuws. Hij verhaalde over lidstaten die elkaar verdringen rond de pot met subsidies, over lidstaten die met het naarbinnen geharkte geld vervolgens op zoek gaan naar een project in plaats van omgekeerd.
De interessantste vraag die hem gesteld werd, stond in de Volkskrant van gisteren en luidde: 'Is de vraag niet of er sowieso wegen aangelegd moeten worden met EU-geld? Of onverkoopbare melk gesubsidieerd?' Het is de allesoverkoepelende vraag, de vraag die het navlooien van de bonnetjes en het tellen van de passagiers op de verlengde metrolijn in Lissabon overstijgt: waaróm in hemelsnaam zou de Europese Unie voor de helft moeten meebetalen aan de uitbreiding van de Willemshaven bij Bremen? Of, inderdaad, aan het tevreden houden van melkveehouders?
Het zijn legitieme vragen. De EU is een pacificatieproject.
Omdat weinig zo verenigt als een gedeeld financieel belang, gingen voormalige en potentiële vijanden hun economieën met elkaar verknopen en geld herverdelen via een complex subsidiesysteem. De periodieke strijd om een graai uit de EU-pot, het I want my money back van Margaret Thatcher, het oproer in Den Haag als er weer eens een naheffing uit Brussel komt: het is allemaal voortzetting van de oorlog met andere middelen. Niet voor niets wijst Brenninkmijer in het interview op de woorden van de eurocommissaris voor de Begroting Kristallina Georgieva: de Europese meerjarenbegroting is een vredesakkoord.
Brenninkmeijer is daarom geknipt voor het aangaan van het debat met lidstaten over een zinvolle inzet van het EU-budget, en over een moderne invulling van de vrede. Iemand moet het durven.

'Controle EU-miljarden is vlooienspel' (Marc Peeperkorn de Volkskrant 13 oktober 2016 p. 10-11):
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt
Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed? Vandaag zal de Europese Rekenkamer voor het 22ste jaar op rij geen goedkeuring geven aan de besteding van de EU-miljarden.
Vandaag presenteert de Rekenkamer haar jaarverslag over de besteding van het EU-budget 2015 (145,2 miljard euro). En voor het 22ste jaar op rij blijft een goedkeurende verklaring uit over de rechtmatigheid van die uitgaven. 'Een volstrekt deprimerend beeld', beaamt Brenninkmeijer. 'Zeker omdat het Europees Parlement en de lidstaten vervolgens overgaan tot de orde van de dag. Dat voedt het vermoeden dat ze het eigenlijk niets kan schelen.'
Is de vraag niet of er sowieso wegen aangelegd moeten worden met EU-geld? Of onverkoopbare melk gesubsidieerd?
'Dat soort vragen moeten inderdaad veel meer gesteld worden. Niet alleen: heeft u bereikt wat u wilde bereiken? Maar: was het doel wel nuttig? Op dat moment belandt de Rekenkamer echter midden in de politieke discussie. Want de lidstaten bepalen waar het geld naartoe gaat.'
Biedt de Brexit geen kans de EU-begroting open te breken? Een grote nettobetaler valt weg, veranderingen zijn onvermijdelijk.
'Het biedt zeker een unieke kans. Dat we niet meer kijken over welke landen en projecten het geld wordt verdeeld maar op basis van welke uitgangspunten.
Budgetcommissaris Kristalina Georgieva noemde de Europese meerjarenbegroting onlangs een vredesakkoord, gestold wantrouwen tussen de lidstaten. Het effect is dat er steeds zeven jaar geen zinvolle discussie wordt gevoerd over wat we met het geld doen. De huidige EU-begroting is een begroting van het verleden.'
Blijven landen niet proberen zo veel mogelijk geld binnen te harken?
'Het is juist deze politiek die de burgers afstoot. Het is positioneel onderhandelen: een land heeft een belang, spijkert die positie zo goed mogelijk dicht en vervolgens gaan de hakken in het zand en begint het touwtrekken. Dynamiek zonder voortgang.
Je kunt ook integratief onderhandelen, dan breng je eerst de belangen in kaart en kijk je waar die overlappen. Mijn ervaring met conflictbemiddeling leert dat 60 procent van de belangen gelijkgericht zijn. Met Europese samenwerking kun je een race to the bottom - steeds lagere lonen, steeds meer belasting ontduiken - ombuigen in een race to the top.'

Nederland nog steeds kwetsbaar voor crisis: we sparen en lenen te veel of Nog lang niet crisisproof (zie ook Koen Haegens Volkskrant 13 oktober 2016 p. 4-5):
Medeverantwoordelijk
Het kabinet en zijn voorgangers zijn medeverantwoordelijk voor het feit dat huishoudens, het MKB en semi-overheidsinstellingen de afgelopen jaren dieper in het rood zijn komen te staan. Zo is de Nederlandse hypotheekschuld gegroeid naar 646 miljard euro. Dat is meer dan de 550 miljard op het hoogtepunt van de huizenbubbel, in 2007. De WRR noemt ook de invoering van het leenstelsel door Rutte II. Dat 'zorgt ervoor dat jongeren zich al vroeg in de schulden moeten steken'.
Daarmee volgt Nederland een mondiale trend. Vorige week maakte het Internationaal Monetair Fonds bekend dat huishoudens, bedrijven en overheden dieper in de schulden zitten dan ooit. De wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot het astronomische bedrag van 135.000 miljard euro.
Grote schuldige in Nederland is volgens de WRR het belastingstelsel. Dat stimuleert schulden. Zo profiteren huishoudens, ondanks inperkingen, nog altijd volop van de hypotheekrenteaftrek. Bedrijven mogen hun rentelasten deels aftrekken van de winst, waardoor zij minder belasting betalen. Dat maakt het aantrekkelijker om nieuwe schulden aan te gaan dan eigen vermogen op te bouwen.
'Vroeger gold: wie spaart die heeft wat', zegt voorzitter Maurice Limmen van vakcentrale CNV in een reactie. 'Tegenwoordig is het in Nederland: wie spaart, wordt bestraft.'
Tegenover de hoge particuliere schulden staan enorme vermogens. De pensioenpotten zijn aangezwollen tot 1373 miljard euro. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van crisisjaar 2008.
De WRR ziet daarin desondanks geen reden tot juichen.

Bekend: Utopia is geen utopie! (Hans Achterhuis Volkskrant 24 september 2016 bijlage Sir Edmund p. 25-26):
Vijfhonderd jaar geleden verscheen Utopia van Thomas More en dus is 2016 Thomas More Time. Filosoof en More-deskundige Hans Achterhuis over de grote humanist.
Meteen na zijn terechtstelling deden allerlei ware en onware verhalen over Thomas More de ronde. De grappen die hij tot op het schavot maakte, werden spreekwoordelijk (ze komen ook verspreid in het toneelstuk terug), zijn oppositie tegen de koning werd bewonderd of verafschuwd. Daarnaast werd More in de martelaarsboeken van de Lutherse protestanten als een ketterjager geportretteerd, terwijl de katholieken natuurlijk juist een geloofsgetuige in hem zagen, die in 1935 dan ook officieel heilig werd verklaard. We hebben hier kortom te maken met een nog steeds raadselachtige historische figuur, die ook nu nog zijn voor- en tegenstanders heeft.

W.Q. Judge boek Theosofische inzichten
30: We horen tegenwoordig heel veel over occulte wetenschap en zullen er waarschijnlijk nog veel meer over horen. Wat dat betreft kunnen we net zo goed het onvermijdelijke accepteren. Alle zaken hebben hun hoogtijdagen, en alle dingen verlopen in cyclussen; ze komen en gaan, en komen opnieuw, hoewel nooit twee keer precies hetzelfde. Zelfs onze eigen gedachten volgen deze universele wet. Het leven, de leringen en het lot van Pythagoras vormen een mysterie, maar het lot van de scholen die hij oprichtte en van zijn aanhangers die hem opvolgden zijn historische feiten. Het afslachten van de magiërs staat tegenover de wandaden en gruwelen die in hun naam werden verricht, en ongetwijfeld door velen die zich als magiërs voordeden.
100: Er zijn echter gevallen waarin we met enige zekerheid kunnen vaststellen dat zulke ingewijden geïncarneerd waren en wat hun namen waren. Neem Thomas Vaughan, Raymond Lully, Sir Thomas More, Jacob Böhme, Paracelsus en anderen zoals zij, onder wie ook enkele roomskatholieke heiligen. Deze zielen legden getuigenis af van de waarheid, en lieten door de eeuwen heen onder hun eigen volk bewijsmateriaal achter voor hen die volgden, en aanwijzingen om het spirituele licht brandende te houden – gedachtezaden die gereed waren voor de nieuwe mentale bodem.

De toekomst ligt in het verleden besloten (Zaaien en Oogsten). Wanneer je haat zaait zul je geen liefde oogsten. De evolutie van de mensheid (de gemanifesteerde werkelijkheid) op macroschaal, die op de psyche van de anonieme massa berust, creëert op aarde golfbewegingen (bv. conjunctuurbeweging, Kondratiev-cyclus, biogeochemische cyclus, epigenetica, neer - en opwaartse causatie, op en - neergaande boog). Alles wat gebeurt, is altijd historisch. De geschiedschrijving (Akasha-kronieken) legt de macro evolutie vast. In elke cel van ons lichaam, en dat van andere levende wezens, bevindt zich een geweldig rijk archief. Het boek Mens tussen hemel en aarde van Willem Schulte Nordholt laat het euvel zien dat we nog steeds niet bereid zijn van de geschiedenis te leren. De geschiedenis is de vrucht van de innerlijke wereld. Maar is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel, het universele mechanisme steeds opnieuw wordt uitgevonden?

Logica is niet altijd Ridleys sterkste punt (Martijn van Calmthout Volkskrant 24 september 2016 bijlage Sir Edmund p. 32):
De wetenschap is niet de moeder van de innovatie, maar de dochter, luidt Ridleys tegendraadse stelling. Nobelprijzen houden de illusie in stand dat briljante eenlingen de motor van vooruitgang zijn.
Ha, denk je opgetogen bij de inleiding van Matt Ridley De evolutie van alles - (Het heelal, Moraliteit, De genen, Cultuur, De economie, De technologie, De geest, Leiderschap, Religie, Geld, Alles), ha: eindelijk iemand die hardop schrijft wat je al jaren denkt. Dat onze werkelijkheid sterker dan we willen weten op toevalligheden, pech en mazzel berust. Ons leven, onze geschiedenis, lijkt een natuurlijk opeenvolging van gebeurtenissen en beslissingen. Maar in feite is het maar één route door de tijd. Alles had ook zomaar anders kunnen lopen.
Een van Ridleys interessantere hoofdstukken is dat over technologie. Nieuwe techniek, is zijn overtuiging, is niet het product van geniale en revolutionaire uitvinders, maar van een geleidelijke ontwikkeling, waarbij het slechte afvalt en het goede behouden blijft. De gloeilamp werd niet alleen door Edison uitgevonden, maar tegelijk ook door Joseph Swan en Aleksandr Lodygin en nog minstens twintig anderen. De telefoon door Bell en Gray en vele anderen.
Dat brengt hem uiteindelijk op de meest tegendraadse les van zijn ietwat oeverloze gang langs de velden van de vooruitgang:
de vaststelling dat wetenschap niet de moeder van de innovatie is maar de dochter. De wetenschap, is zijn stelling, komt vaak pas langszij als de technologie via evolutionaire trial and error cruciale stappen heeft gezet. De stoommachine, bijvoorbeeld, was er vóór de warmteleer en de thermodynamica. De chemie was het antwoord op vragen van textielververs. De astronomie ontstond uit de behoefte om te navigeren.
Of het echt zo simpel is, staat te bezien. Logica is niet altijd Ridleys sterkste punt. Maar een prikkelend tegengeluid is het zeker.

Clint Eastwood of Herken verschil tussen kabinetsstandpunten en sfeermakerij (Sheila Sitalsing Volkskrant 12 september 2016 p. 2):
Nu met de verkiezingen in zicht (of nou ja, zicht: aantocht) een nieuwe flinkheid zich meester maakt van onze bewindslieden - de minister van Volksgezondheid die plotsklaps hartstochtelijk pleit voor een stageplek 'voor Mohammed', de minister van Financiën die alle bonussen in het vrije bedrijfsleven plotsklaps wil maximeren op 20 procent van het salaris - breken verwarrende tijden aan.
Want als Jeroen Dijsselbloem het grote boze bedrijfsleven toevoegt dat 'de plicht heeft zijn belastingen op een eerlijke manier te betalen', zoals hij afgelopen zaterdag in Brussel deed in een verwijzing naar internationaal opererende bedrijven als Apple die imposante afdelingen hebben opgetuigd die zich uitsluitend bezig houdt met het uitsmeren van winsten over de plekken met de laagst mogelijke winstbelasting en de hoogst mogelijke voordelen, spreekt hij dan als lid van het Nederlandse kabinet, dat zoals bekend met één mond spreekt? En als hij daarachteraan 'jullie voeren een achterhoedegevecht' zegt terwijl er een vleugje Clint Eastwood smeult in zijn ogen, spreekt hij dan ook mede namens de rest van de regering? En zo ja, hoe laat dat zich verenigen met de rechtszaak die datzelfde kabinet niet zo vreselijk lang geleden aanspande tegen de Europese Commissie omdat de prettige speciale fiscale regelingen die de Nederlandse staat had geregeld voor Starbucks door de Commissie tot illegale staatssteun werden verklaard?
Het is van belang om het komende half jaar - want zo lang gaat deze nieuwe flinkheid onder bewindspersonen nog duren - goed uit elkaar te houden of een minister een kabinetsstandpunt verwoordt of sfeer tracht te maken met een campagnepunt dat gunstig uit de test in de focusgroep kwam. De hamvraag is: als de minister van Volksgezondheid in haar H.J. Schoolezing zegt: 'dan moeten we hen kansen bieden en moet Mohammed worden aangenomen voor een stageplek', gaat de regering er dan zorg voor dragen dat er per direct stageplekken komen voor alle Mohammeds? Of moeten we het niet zo letterlijk opvatten?
Het verschil tussen een kabinetsstandpunt en een uitspraak van een campagnevoerend politicus kan niet licht overdreven worden: het ene gaat vrijwel zeker gebeuren, het andere gaat vrijwel zeker niet gebeuren.

Topeconomen: 'Economie voorspellen is zinloze exercitie' (Peter de Waard Volkskrant 25 januari 2016 p. 21):
Topeconomen zijn uitermate sceptisch over het gebruik van economische modellen voor het voorspellen van de toekomst. Maar ze willen ook niet af van die modellen, zoals die worden opgesteld door onder meer het Centraal Planbureau (CPB).
Secretaris-generaal Maarten Camps van het ministerie van Economische Zaken stelde onlangs in zijn nieuwjaarsartikel in het economenvakblad ESB dat CPB-modellen maar van zeer beperkte waarde zijn om over de verre toekomst na te denken.
Achtergrondmuziek
Veel politici trekken zich ook niets meer van de modellen aan en vertrouwen op hun eigen natte vinger. Econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman keerde zich onlangs nog fel tegen politici die hun instinct laten prevaleren boven het inzicht dat de modellen geven. Hij denkt dat populisten hiermee in de kaart worden gespeeld. Of zoals Bas Jacobs van de Erasmus Universiteit zegt: 'Partijen met de beste economische programma's krijgen de minste stemmen.'
Me Judice heeft 59 economen geënquêteerd die zij tot het neusje van de zalm van het Nederlandse economenkorps rekent. Daarvan hebben er 41 gereageerd. Nogal wat economen vinden dat politici de uitslagen van modellen alleen gebruiken - of misbruiken - als het in hun kraam van pas komt. Ze halen ze aan als ze hun standpunt ondersteunen en noemen ze onzinnig als ze daartegen indruisen. Sylvester Eijffinger van de universiteit van Tilburg noemt het 'achtergrondmuziek'. 'Je zet het aan als je ervan houdt en weer af als het niet zo is.' Roel Beetsma van de Universiteit van Amsterdam beaamt dat: 'Politici laten zich in de regel leiden door hun eigen ideologie en proberen eventueel ondersteunend bewijs in de voorspellingen te vinden. Dat is iets anders dan zich laten overtuigen door onafhankelijk bewijs.'

Hoeveel armer is Nederland nu of Hoeveel armer Nederland is door Dijsselbloem (Peter de Waard Volkskrant 25 november 2015 p. 29):
Hommeles in economenland. UVA-prof en ex-CPB directeur Coen Teulings heeft op de hoge poten geëist dat decaan Han van Dissel afstand neemt van opmerkingen van collega-hoogleraar Sweder van Wijnbergen in deze krant. En Teulings maatje Bas Jacobs van de Erasmus Universiteit vindt dat de economen van het huidige CPB een scheve schaats rijden, net zoals de columnisten die het kort door de bocht overnemen. Etc.
Het CPB zegt de aanpak van het IMF niet te hebben willen bekritiseren, maar alleen de interpretatie van het resultaat. Er wordt nu een nieuwe policybrief over geschreven. De economen zullen hun hakken nog wel even in het zand zetten. Decaan Van Dissel kiest geen kant, behalve deze: 'Laten we de discussie in alle openheid voeren'.
Hoeveel armer de bezuinigingen dit land hebben gemaakt, blijft ongewis.

Het CPB rijdt een scheve schaats over de multiplier (Bas Jacobs deel 2 22 november 2015):
De Nederlandse overheid voert een naoorlogs record aan bezuinigingen en lastenverzwaringen door in de periode 2011-2017. Het gaat om in totaal 6,5 procent van het bbp aan tekortreductie, waarvan 4,4 procent bbp bezuinigingen en 2,1 procent bbp lastenverzwaringen. En dat is inclusief de 5 miljard lastenverlichting die voor 2016 gepland is, maar niet hoeft door te gaan. Criticasters menen dat dit beleid onnodig grote schade heeft opgeleverd aan de Nederlandse economie. Verdedigers van dit beleid zeggen dat het allemaal wel meevalt en dat van ‘kapot bezuinigen’ geen sprake is. Maar hoe schadelijk is tekortreductie voor de economische groei? Dat is de vraag die de gemoederen nog altijd hevig bezig houdt.

Het CPB rijdt een scheve schaats over multipliers (Bas Jacobs 11 november 2015):
Vandaag publiceerde het CPB een replicatie van de geruchtmakende studie van IMF-economen Blanchard en Leigh (2013). Het IMF had de schade van bezuinigingen in de jaren 2009-2011 sterk onderschat. De tegenstanders van tekortreductie, waaronder toenmalig CPB-directeur Coen Teulings en yours truly zagen in deze analyse hun gelijk bevestigd.
De voorstanders van austeriteit waren niet blij. Zo meende DNB-president Klaas Knot het IMF-onderzoek te moeten diskwalificeren als ‘een van de magerste regressielijntjes die ik in mijn academische carrière heb gezien’. Knot leek wel een politicus: niet op de inhoud ingaan, maar de geloofwaardigheid van IMF-onderzoekers beschadigen. Voor wie nog eens wil nalezen wie Olivier Blanchard eigenlijk is, kan ik van harte dit stuk uit de New York Times aanbevelen.

Nu bezuinigen én hervormen (Rob Wouters 28 februari 2013)
Volgens Korteweg moeten we opnieuw, net als in de jaren zeventig en tachtig, leren leven met een lager structureel groeiniveau. Dat komt doordat de beroepsbevolking in de EU niet langer toeneemt en de groei dus alleen nog maar komt uit een stijging van de arbeidsproductiviteit als gevolg van betere technologie en andere innovaties. We moeten dit feit niet toedekken door aanpassingsprocessen voortdurend uit te stellen via het voeren van een ruim budgettair en monetair beleid. Korteweg maakt terecht gehakt van de zgn. begrotingsmultiplier. Recent kwamen IMF en CPB tot de conclusie dat deze toch groter moest zijn dan aanvankelijk gedacht. Een euro extra overheidsuitgaven leidt tot (veel) meer dan een euro verhoging van het BBP. Korteweg vraagt zich terecht af wat dan het probleem is. Opvoeren die bestedingen en we spenderen ons uit de crisis. Maar, zo concludeert hij terecht, als het opvoeren van begrotingstekorten en het op laten lopen van de overheidsbestedingen als aandeel van het BBP werkelijk de oplossing is, dan zouden Griekenland en Spanje bloeiende economieën moeten zijn.

Wordt de Nederlandse economie kapot bezuinigd? Of gaan we Zuid-Europa achterna? Wie heeft gelijk? (Kees Tamboer woensdag 14 maart 2012)
De harde les van Pieter Korteweg
Dertig jaar geleden werd Pieter Korteweg naar het ministerie van Financiën gehaald om als 'schatkistbewaarder' orde op zaken te stellen. De jonge hoogleraar monetaire economie had jaar na jaar vanuit zijn studeerkamer in Rotterdam de Haagse geldverspillers gegeseld, omdat zij de financiële stabiliteit van Nederland in gevaar brachten. De 'briljante dwarsligger' moest zijn theorie maar eens in praktijk komen brengen.

Meer vrijheid én meer ongelijkheid of Hoe de kloof tussen arm en rijk dieper werd in de VS (Eelco Bosch Volkskrant 10 september 2016 katern Vonk p. 8-11):
Amerika is in drie decennia ingrijpend veranderd. Het vrijemarktevangelie heeft volgens George Parker meer vrijheid, maar ook grotere ongelijkheid gebracht.
Waar ging het mis?
'Deels was het overmacht. Technologische veranderingen, globalisering. Daar had geen Amerikaanse politicus iets aan kunnen doen. Maar daar kwam iets bij. Eind jaren zeventig ontstond er een idee op rechts dat anti-overheid, pro-markt de enige manier was. Een vrijemarktevangelie waar we tot de dag van vandaag last van hebben. Sinds het aantreden van Obama in 2008 is het minder geworden, maar het is twintig, dertig jaar lang de machtigste ideologie geweest en de Democraten deden daar meestal aan mee, denk aan Bill Clinton. De macht van Wall Street in het bedrijfsleven nam alsmaar toe. Het aloude idee dat je tot een overeenkomst moest proberen te komen met eigenaren, arbeiders en regelgevers werd losgelaten. Eigenaars, aandeelhouders, werden de enige stakeholders die ertoe deden.'

Een bezield politicus gaat heel lang mee of p. 18):
Nederlandse politici zijn niet in staat hun kiezers te inspireren met een gloedvol en overtuigend betoog.
De houdbaarheidsdatum van Mark Rutte is na vijf jaar premierschap al in zicht, terwijl Laurent Fabius al in de jaren tachtig van de vorige eeuw premier van Frankrijk was en vandaag triomfen viert als architect van het Klimaatakkoord. Waarom is dan bij Nederlandse politici zo gauw de glans er af? De verklaring schuilt in de wijze waarop in ons land politiek bedreven wordt.
Een mooi verhaal is verdacht
Maar Nederlandse politici laten niet in hun kaarten kijken, laat staan in hun ziel. Zo zegt Mark Rutte dat hij geen visie heeft en dat politiek slechts 'het oplossen van problemen' behelst. Als hij straks de politiek de rug toekeert, verdwijnt hij als een dief in de nacht: zonder zijn identiteit prijs te geven, zonder sporen achter te laten en zelfs zonder dat we te weten zijn gekomen waar het hem om te doen was, behalve dan problemen oplossen.
Gelukkig doen ze dat elders wel. Niet alleen in Frankrijk, maar evenzeer in Engeland en Duitsland.
Zo hield Hilary Benn, de schaduwminister van Buitenlandse Zaken, in het Britse Lagerhuis een gloedvol betoog voor internationale solidariteit en aanvallen op IS-doelen in Syrië: "We never have and we never should walk by on the other side of the road."
Angela Merkel nam een vijandig congres bij de arm en leidde haar terug naar de 'door God gegeven waardigheid aan ieder afzonderlijk mens' en het 'humanitaire imperatief' dat daar uit voortvloeit.
Ons land heeft ook meer dan ooit politici nodig die de onzekerheden eerlijk durven benoemen, die verschillende scenario's onder ogen durven zien maar ook vertellen welke overwegingen en gevoelens voor hen persoonlijk doorslaggevend zijn.
Als kiezers voelen we ons dan met hen verbonden, zelfs als we uiteindelijk een andere afweging maken. En als we hen dan steeds beter leren kennen en zien hoe zij knokken voor de goede zaak, zullen zij ons niet gaan vervelen.
Die houdbaarheidsdatum? Dat is dan zo ongeveer het allerlaatste waarover we ons dan druk maken.

Het is de ziel (tussennatuur), de schakel tussen geest en lichaam, die bewust of onbewust voor balans of onbalans (Evolutie of degeneratie) zorgdraagt.

Het is allemaal minder complex dan het lijkt. De moraal van het verhaal draait om ‘Goed en Kwaad’, ‘Winst of Verlies' ('Belonen of Straffen'). Maar de geschiedenis leert dat het oplossen van het vraagstuk van ‘Goed en Kwaad’ uiterst complex is. De afgelopen decennia hebben te veel managers zich met het doorschuiven van problemen bezig gehouden. De hamvraag is of je voor 'oplossen of doorschuiven' van problemen riant wordt beloond?

In het rapport ‘E i V’ staat niet de discussie ‘Geest of Stof’, 'Aristoteles of Descartes', what’ s in a name centraal, maar de wederkerigheid (reciprociteit) tussen beide, het 'en-en'/'of-of' mechanisme (Dichotomieën, lees Complementariteit). Of anders gezegd het in de mens ingebouwde 'en-en'/'of-of'-mechanisme (Alles divergeert en moet ook weer convergeren) representeert de spirituele dimensie van onze ziel, de kwintessens. Het is mogelijk oude inzichten aan nieuwe inzichten te toetsen. Uiteindelijk blijkt dat er niets nieuws is onder de zon.

Het op de negentropie gebaseerde principe van wederkerigheid geldt voor levende (open) systemen (autopoiesis). Entropie geldt voor een gesloten systeem waarop de tweede wet van de thermo dynamica van toepassing is. Problemen worden dan niet opgelost maar doorgeschoven.

Martinus J.G. Veltman: In de loop der tijd zijn er drie belangrijke symmetrieën gevonden: spiegelsymmetrie (het heelal zou gespiegeld kunnen bestaan), tijdsymmetrie (het heelal zou ook andersom in de tijd kunnen bestaan) en materiesymmetrie (elk deeltje heeft een tegendeel dat het doet verdwijnen als het dat ontmoet). De Engelse versie van dit gezichtspunt op het Standaardmodel, C-, P- en T-symmetry.
Symmetry and Symmetry Breaking, C-, P- en T-symmetry ('First published Thu Jul 24, 2003; substantive revision Wed Feb 13, 2008).

De op het Yin/Yang-mechanisme gebaseerde Wet van Dynamische Balans hangt volgens het onderzoeksrapport ‘E i V’ met de Law of One, met de Tijdsymmetrie samen.

De C-, P- en T-symmetrie (C-, P- en T-symmetry) van het standaardmodel beschrijft het universele patroon Triade + Tetrade = Kwintessens. Of met andere woorden het universele patroon van de mens is hetzelfde als het patroon in de gehele schepping.

Om de complexe werkelijkheid te duiden wordt van kwadranten gebruik gemaakt. De op de vier oorzaken-leer van Aristoteles gebaseerde kwadranten zijn een bruikbare tekentechniek om schijntegenstellingen weer te geven. Het brengt op eenvoudige wijze de in de schepping verborgen symmetrie in beeld. Het werken met de kwadranten biedt een optie de oorzaken en gevolgen van complexe vraagstukken beter te leren begrijpen. Diametraal tegenover de hokjesgeest, of wel groepsdenken, die de problemen veroorzaken staat de integrale denktrant, het 5D-concept.

Kwadranten tonen op eenvoudige wijze de correlatie tussen verschillende paren van tegengestelde, maar complementaire krachten met hetzelfde grondpatroon van aantrekking en afstoting.

Door het ‘u vraagt, wij draaien’ van het cliëntelisme, de twee handen op een buik politieke manipulatieve spelletjes kan van een gesloten systeem worden gesproken waarvoor de tweede wet van de thermodynamica geldt en waarop dus de entropie van toepassing is. In een gesloten systeem blijft de kwantiteit, de totale hoeveelheid energie gelijk, maar de kwaliteit van de totale hoeveelheid energie zal na verloop van tijd lager zijn dan ervoor. Het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen is nog steeds actueel. Maar gelukkig bestaat er ook het op de negentropie gebaseerde principe van wederkerigheid. Voor open systemen geldt een innerlijke onbalans.

De innerlijke onbalans op aarde staat tegenover de Wet van Dynamische Balans (1 + 7 = 8), de volmaaktheid in de hemel.

De positieve as van het kernkwadrant, these + antithese = synthese, 1 + 1 = 3 is de trigger van het onderzoek naar het fenomeen organisatiecultuur geweest. Volledige synthese (Bevrijding) drukt volmaaktheid uit. Het Christendom spreekt over de wijsheid voor de volmaakten, het Boeddhisme heeft het over volmaakte geestelijke gezondheid, het Taoïsme over spirituele volmaaktheid en de Islam spreekt over de volmaakte mens. De onvolmaaktheid van de mens op aarde staat in contrast (Nous) met de volmaaktheid van God in de hemel.

Ervin Laszlo boek Kosmische Visie Wetenschap en het Akasha-veld (p. 50/51):
Als twee of meer torsiegolven op elkaar inwerken, integreert het daaruit voortvloeiende interferentiepatronen (interferentiepatronen) de informatie van alle deeltjes in het geheel. We kunnen eenvoudiger en zinvoller - zeggen dat de vortices informatie registreren over de toestand van de deeltjes waardoor ze werden gecreëerd, terwijl het interferentiepatroon de informatie registreert over het totaal van de deeltjes wier vortices elkaar hebben ontmoet.
105: Stanislav Grof stelde vast dat veel mensen in ingrijpend veranderde bewustzijnstoestanden een vorm van bewustzijn ervaren die dat van het universum zelf lijkt te zijn. Deze hoogst opmerkelijke veranderde toestand treedt op bij mensen die zich met hart en ziel wijden aan de taak om de ultieme gronden van al het bestaande te begrijpen.

Coherente golfjes hebben de eigenschap, dat ze met elkaar kunnen interfereren.

Al is dan volgens Ilya Prigogine de evolutie onomkeerbaar er wordt van uitgegaan dat het mogelijk moet zijn door creativethink het zelforganiserende vermogen positief te beïnvloeden en de evolutie daarmee op een hoger plan te brengen.

Jan Bor en Marnix Verplancke De pijl van de tijd bestaat echt Interview met Nobelprijswinnaar Ilya Prigogine
U noemt Bergson regelmatig in uw boeken. Hoezeer bent u door hem beïnvloed?
'Grofweg gesproken heeft een menselijk wezen twee soorten ervaringen. Er is de ervaring van herhaling, die leidt tot weten. Maar er is ook de ervaring van creativiteit. Ik bewonder Henri Bergson wanneer hij zegt dat dit een volwaardige ervaring is die toont dat ik een deel van het universum in mezelf kan zien: de creativiteit. Tot daar volg ik hem.' 'Maar Bergson benadrukte de rol van de creativiteit en besloot daaruit, net als Whitehead en Heidegger trouwens, dat we daarom de wetenschap maar moeten opgeven of beperken tot de herhaalbare processen. Dat is het onderwerp van zijn L'évolution créatrice. Wat ik probeer te doen, is aantonen dat Bergsons conclusie voortvloeit uit een simplificatie van de wetenschap. Misschien kunnen we nu voor het eerst een meer samenhangende, niet-dualistische visie op de wereld ontwikkelen, waarin zowel voor de wetenschap als voor de filosofie plaats is.'
In navolging van Spinoza zei Einstein ooit tegen De Gaulle dat we marionetten zijn zonder dit zelf te beseffen. Een tunnelvisie, hokjesgeest houdt in dat bestuurders marionetten van het systeem kunnen worden.

In bedrijven waar het misgaat wordt vaak het spel van de 'dubbele’, de verborgen agenda gespeeld. Het betekent zoveel dat een persoon eerst voor zijn eigenbelang kiest, dan voor het belang van zijn collega's, vervolgens voor het echelon boven hem en pas tot slot voor het belang van het bedrijf. Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen. De 'carrièremanagers' spelen echter weer in en zijn als het ware de marionet van het echelon boven hen. Veel managers zitten in een netwerk van corruptie. Daarentegen staan managers met een sterk ego wel open voor kritiek. Het hangt van de organisatiecultuur af of met tegenspraak iets wordt gedaan of dat een whistleblower volledig wordt genegeerd.

Ervin Laszlo boek Kosmische Visie Wetenschap en het Akasha-veld (p. 183):
Erich Jantsch maakte mij attent op het werk – en later ook de persoon – van de uit Rusland afkomstige Nobelprijsdrager en thermodynamica-expert Ilya Prigogine. Diens concept van ‘dissipatieve structuren’ die onderhevig zijn aan periodieke bifurcaties (‘tweesprongen’) leverde mij de evolutionaire dynamiek die ik nodig had. Nadat ik dit concept met Prigogine had besproken, concentreerde ik mijn werk op wat ik de ‘algemene evolutietheorie’ noemde.

Anna Lemkow boek Het Heelheid Principe, hoofdstuk 7 De evolutietheorie en haar ontwikkeling (p. 182):
Zoals eerder werd opgemerkt verlaten een aantal biologen nu de gebruikelijke reductionistische tradities. Een voorbeeld is wijlen Erich Jantsch, die een ingewikkeld en werkelijk opmerkelijk boek schreef, The Self-Organizing Universe.
184: Het boek van Jantsch, dat voortbouwt op het werk van Ilya Prigogine, is een synthese van het werk van een aantal proces-gerichte wetenschappers te beginnen met Alfred North Whitehead en Jan Smuts.
Meer in het bijzonder past Jantsch de benadering van de dissipatieve structuren toe op het ontstaan van soorten, in het voetspoor van de scheikundige Manfred Eigen en de biologen Conrad Waddington, Paul Weiss, Humberto Maturana, Francisco Varela en Ricardo Uribe.
Hoofdstuk 20 Orde te midden van chaos (p. 386):
Nu is het zo dat Blavatsky naast de eenheid van al het bestaande het bestaan van periodiciteit als een fundamenteel principe veronderstelde. In haar schema ligt periodiciteit ten grondslag aan, en wordt het weerspiegeld in, de universele voortgang van alles wat bestaat in de richting van een hogere vorm van leven. Ze legde er de nadruk op – en hierop zou ik de aandacht willen vestigen – dat, terwijl verandering voortdurend plaatsvindt en alomtegenwoordig is, dit niet ongericht gebeurt en nooit ingaat tegen de innerlijke wet. (Dit is de overtuiging die ten grondslag ligt aan de Chinese visie op verandering zoals die voorkomt in de I Ching.) De kosmische dynamiek is nooit alleen maar willekeurig of blind of mechanisch maar, integendeel, vormt een uitdrukking van een innerlijke wet; bovendien is de innerlijke wet niet een blinde, mechanische, deterministische wet, maar een levende en intelligente. Het is een wetmatigheid die bevorderlijk is voor het samengaan van noodzakelijkheid en creativiteit in de natuur en in het menselijk leven, individueel en collectief; een wetmatigheid die vooruitgang op alle niveaus naar een hogere vorm van leven toestaat en bevordert.
388/389: We hebben de leer van karma besproken, en ook de chaostheorie van de wetenschap, die een aantal opmerkelijke parallellen met karma vertoont. Zowel karma als de chaostheorie berusten, zoals ik heb laten zien, op het holistische principe, en hebben te maken met het oplossen van de spanning tussen de krachten van instabiliteit en onevenwichtigheid aan de ene kant, en die van harmonie en creativiteit aan de andere.
De huidige aanblik van de planeet lijkt ordeloos en chaotisch te zijn, kenmerken die meestal als het tegendeel van orde worden beschouwd. Maar de leer van karma stelt (en de chaostheorie veronderstelt) dat zelfs destabiliserende gebeurtenissen onderworpen zijn aan een universele wet. De dynamiek die werkzaam is in de maatschappelijke aangelegenheden van vandaag vormt een illustratie van deze leer.

De titel van het boek het CHAOSPUNT de wereld op een tweesprong van Ervin Laszlo wordt als actueel thema gebruikt. Het biedt een kader voor het formuleren van een kosmische visie op een oud vraagstuk (114/115):
De psychiater Stanislov Grof, die dergelijke toestanden bij duizenden patiënten heeft geïnduceerd, constateerde dat zelfs het bewustzijn van intensief getrainde psychologen – wanneer zij persoonlijk eenmaal ervaring met deze veranderende bewustzijnstoestanden hebben opgedaan – wordt verhoogd tot een bewustzijn dat de mechanistische, materialistische en fragmentarische kijk op de wereld van onze moderne tijd vervangt door een holistische en allesomvattende zienswijze.
Stanislav Grof Evidence for the Akashic Field from Modern Consciousness Research.

Een manier om naar het door Ervin Laszlo gesignaleerde vraagstuk te kijken is op basis van het fenomeen Groupthink van Irving Janis. Het privatiseren van de publieke sector door de politiek heeft de chaos eerder doen toe dan afnemen. Een sector waar de problemen eerder groter dan kleiner zijn geworden is het onderwijs. Er is voor de gemakkelijkste weg gekozen. Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op. Marktdenken berust enkel op het principe van belonen en straffen. Het verdeelt de wereld in winners en losers. Wanneer je bereid bent het spel mee te spelen krijg je een beloning. Het heeft het probleem ‘Ieder voor zich en God voor ons allen’ alleen maar versterkt. Marktwerking is een eenzijdig door geld gestuurd mechanisme. Het mechanisme werkt ten koste van de geestelijke gezondheid.

'Survival of the fittest' wordt vaak verward met 'het recht van de sterkste'. Een organisme hoeft echter niet de 'sterkste' te zijn om betere overlevingskansen te hebben dan anderen. Een betere camouflage of beter vluchtgedrag kunnen overlevingskansen vergroten en er voor zorgen dat een organisme 'the fittest' is. Het dier dat het best is aangepast aan diens omgeving en daardoor de beste overlevingskansen heeft, is de 'fittest'.
Het betekent al helemaal niet dat de 'sterkste' het morele recht heeft te doen wat hij wil met de 'zwakkere' met de motivatie dat dat nu eenmaal zo werkt in de natuur.

Met Quantumbewustzijn wordt o.a. gebruik gemaakt van de laatste inzichten van de quantumfysica m.b.t. hoe wij onze eigen werkelijkheid creëren. Stap voor stap krijg je inzicht in wie je werkelijk bent en kan een Quantum Leap gerealiseerd worden. Een Quantum Leap is een plotseling inzicht in en ervaring van Zijn en daarmee werkelijkheid. Quantumbewustzijn komt aan bod in de Peak Performance training die bestaat uit:
1.Inzicht in Bewustzijn, 2. Heartmath en 3. Neurofeedback.

Wat is hartcoherentie?
Bij HeartMath staat het fenomeen ‘hartcoherentie’ centraal. Het hart speelt een cruciale rol in ons functioneren, onze gezondheid en het gevoel van welbevinden. Het hartritme, het verschil in intervallen tussen hartslagen, is het beginpunt van waaruit informatiestromen naar ons brein en het lichaam gaan. Is het ritme regelmatig dan werken lichaam en brein synchroon samen, met diepgaande effecten. Het hartritme staat op haar beurt weer sterk onder invloed van gevoelens en emoties. Het hartritme kan door het individu beïnvloed worden. De HeartMath methode omvat technieken die dat bewerkstelligen.

Focussen op je hart, ademen door je hart en hartgevoel? Het klinkt misschien wat zweverig, maar deze drie stappen vormen de basis van een nieuwe methode ter voorkoming en genezing van hart- en vaatziekten: hartcoherentie.
Een coherent hart betekent niet meer en niet minder dan dat er harmonie is tussen hoofd en hart. En dat is dé manier om stressgevoelens de baas te blijven. En zoals u weet is stress een grote risicofactor voor hart- en vaatziekten. Misschien nog wel veel groter dan we denken.

In geef me de 5 draait het om de Centrale Coherentie (CC). In het onderzoeksrapport 'E i V' staat de Coherence theory of truth centraal.

Categorie: Autisme
Na het lezen van het artikel Autisme wereldreligies moet doorbroken in de Volkskrant van 18 oktober 2003 is met het verzamelen van informatie voor het rapport ‘E i V’ daadwerkelijk een begin gemaakt. De kwintessens die in het rapport ‘E i V’ naar voren komt wordt aan de hand van een zogenaamde 'Bewustzijnsschil' geïllustreerd. De schil is uit de vijf definities Ether-paradigma, Reflexief bewustzijn, Meta-leren (het Nieuwe leren), de Hermeneutische cirkel en de Unificatietheorie (zie onderstaande middelste kwadrant) samengesteld. De hierbij gevolgde denkwijze wordt door de publicatie Het transcenderen van de conceptueel-symbolische kode van Francis Heylighens weergegeven.

Uiteindelijk draait het om de herkenbaarheid van de kleur van de ideologische veren. In plaats van een passieve overheid is het wenselijk dat de overheid aan de hand van een wenkend perspectief actief bij maatschappelijke veranderingsprocessen betrokken is. Er zijn te veel carrière politici die zich met gebakken lucht, met schijnoplossingen bezig houden. De zelfgenoegzaamheid bij de politieke elite heeft zo’n vlucht genomen dat Geert Wilders die zich niet aan de versleten politieke machtsspelletjes conformeert direct de handen op elkaar krijgt.

De nulde wet van de thermodynamica berust op het basisprincipe van de complementariteit. Het principe dat al door Heraclitus naar voren is gebracht heeft op de ‘eenheid der tegendelen’ ('These + Antithese = Synthese', Hindoe-trimurti) het overbruggen van tegenstellingen betrekking.

Martijn van Calmthout De mythe van de gebroken werkelijkheid
Volgens Mandelbrot hangt de lengte van een kustlijn af van de lengte van de gebruikte meetlat. Vanuit een satelliet lijkt de kust een gladde curve waarvan de lengte snel is vastgesteld. Maar eenmaal op de grond blijken er opeens inhammen en landtongen, die de kustlijn wat langer maken. In de inhammen liggen bovendien rotsen, tussen de rotsen kiezels, de kiezels hebben uitstulpingen, waarop weer zandkorrels zitten, enzovoorts. En steeds valt de schatting hoger uit omdat bij elke vergroting de kustlijn weer even grillig blijkt als bij de vorige. En langer. Alleen bij een keurige gladde cirkel of een vierkant, objecten met twee dimensies, zou de schatting precies op één waarde uitkomen. Dat dat kennelijk bij een kustlijn niet gebeurt, kon volgens Mandelbrot maar één ding betekenen: de kustlijn heeft een gebroken dimensie, ergens tussen 1 en 2 in. In zijn boek The Fractal Geometry of Nature uit 1982 (Uitgeverij W.H. Freeman) beschreef Mandelbrot voor het eerst samenhangend hoe die dimensie wiskundig moet worden berekend.

Jan Wicherink Ontheemde Zielen Ontwaken (p. 65):
Misschien wel het meest belangrijke onderwerp in de Heilige Geometrie is de Gulden snede. De Gulden snede is een speciale verhouding die wordt aangeduid met de Griekse letter d, Phi genaamd (spreek uit als fi).
Ze voldoet aan d = ½ * f5 + ½ = 1,618

Rupert Sheldrake, Ralph Abraham, Terence McKenna boek Trialogen op de rand van het westers denken
Terence McKenna (1946-2000) bestudeerde zo'n 25 jaar de bestaansbasis van sjamanisme en de middelen die gebruikt worden voor spirituele transformatie.

De getallensymboliek brengt net als het Panta rhei alles stroomt of alles is in beweging tot uitdrukking.

Met kernbegrippen Non-lokaliteit, Complementariteit, Verstrengeling, Kwantumcoherentie, Onzekerheidsprincipe, Superpositie en IJktheorie uit met name de kwantummechanica is het mogelijk het verschijnsel non-dualiteit van het Akasha-veld te duiden. In de boeken van Ervin Laszlo worden deze begrippen uitgebreid besproken.

Uiteindelijk draait het om de vraag investeren we in wat ons bindt of in wat ons scheidt, in een ontspannen of een toenemende gespannen sfeer? Het herkennen van wisselwerkingen, patronen en reciprociteit biedt een opening naar een theorie van alles.

Of met andere woorden om de waarheid te achterhalen is er volgens Pythagoras geen complexe wiskunde nodig. De wederkerigheid, de symmetrie in de schepping, het ordenenen (categoriseren) vindt op basis van de wetmatigheden van de kwantummechanica plaats.

F. van Raalten boek Filosofie in hoofdzinnen 2 (p. 17):
Wat Hegel onder dialectiek verstaat is gecompliceerder dan het simpele schema: these – antithese – synthese > these – antithese enz. In hun uiterlijke concreetheid zijn A en B totaal verschillend maar samen behoren zij begripsmatig tot een geheel: ze zijn beide een ding, een mens enz. Dat maakt hen identiek, zodat de relatie twee aspecten heeft identiteit/niet-identiteit, eenheid/veelheid of kwaliteit/kwantiteit. P. 19 Hegel wil de eenheid van de tegendelen evenals indertijd Heraclitus. Hij bereikt deze door de positiviteit (A == B) en de negativiteit (A =/= B) samen te nemen en op elkaar te laten inwerken etc. En omdat dit proces het wezen van alles uitmaakt, vertoont ook de beweging van de relatie deze zelfde structuur: de identiteit (A == B) en de niet-identiteit (A =/= B) heffen elkaar op. Dit betekent een negatie. Maar de hogere positie die daaruit ontstaat is tevens een negatie van de negatie en dat is het levensproces zelf met alle spanning, ongeluk en lijden die dat met zich meebrengt.

De sleutel tot zelfbewust leven berust op het inzicht te beseffen dat beelden slechts ideeën zijn die zich in elkaar spiegelen en in feite een eenheid vormen. De ‘of-of’ (theïst en atheïst, Vrijheid en Onvrijheid en goed en kwaad) discussies zijn interessant om het ‘of-of’ te kunnen overstijgen en het ‘en – en’ ('Kínèsis en Enérgeia') te benadrukken. Het maakt het Meta-leren mogelijk.

De geschiedenis leert dat de oplossing van de unificatietheorie, het levensmysterie al millennia bekend is. Het hangt er alleen maar vanaf hoe je het probleem formuleert. Hoe selectief zijn we als waarnemer?

In de hoofdstukken 2, 3 en 4 van de bijlage Materiële- en Immateriële wereld worden aan drie thema’s uit het boek Het Innerlijke Leven van Krishnamurti van Aryel Sanat bijzondere aandacht besteed. Deze drie thema's zijn het getal negenenveertig, paren van tegenstellingen en waarnemer en het waargenomene. Ook worden deze thema’s in samenhang met de drie grondstellingen van de theosofie belicht. De rode draad in het verhaal is de uitspraak van Krishnamurti Waarheid is een land zonder paden. Het biedt uiteindelijk een kader om de harmonie waaraan op dit moment zo’n behoefte is te bevorderen.

De waarnemer en het waargenomene zijn uiteindelijk één en hetzelfde. Robert Dijkgraaf duidt met de mens als schakel tussen wetenschap en natuur op het fenomeen van waarnemer en waargenomene. Net als Simon Vinkenoog plaatst hij de mens in de ultieme cirkelredenering centraal.
Of met andere woorden (Wim van den Dungen Sepher Yetzirah): Indien we 'sepher' met ruimte en 'sephar' met tijd vergelijken, dan betreft 'sippur' (of 'communicatie') de 'quintessense' of 'vijfde dimensie'.

‘Relativiteitstheorie en Kwantummechanica’ laten zien dat de waarnemer en het waargenomene niet los van elkaar kunnen worden gezien.

Ervin Laszlo boek Kosmische Visie Wetenschap en het Akasha-veld (p. 35):
De fysicus Erwin Schrödinger heeft erop gewezen dat elementaire deeltjes in de kwantumtoestand niet in een individueel gedefinieerde toestand verkeren, maar collectieve toestanden bezetten, en dat die toestanden altijd intrinsiek met elkaar ‘verstrengeld’ zijn.

Erwin Schrödinger stelt: ‘Subject en Object’ zijn één.

H.P. Blavatsky De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental (p. 697):
'Ruimte en Tijd' zijn één. Ruimte en tijd zijn naamloos, want ze zijn het onkenbare DAT, wat alleen kan worden gevoeld door middel van zijn zeven stralen – die de zeven scheppingen, de zeven werelden, de zeven wetten zijn’, enz. . . .

Of met andere woorden door het dualisme op aarde te overstijgen, wordt het volgens sommige wetenschappers mogelijk om een beter begrip van de wereld om ons heen te verkrijgen.

Het rapport 'E i V' laat zien dat het wiel, de unificatietheorie van Eenheid in Verscheidenheid al is uitgevonden. In essentie draait het nog steeds om de metafysica van Plato en de fysica, de vier oorzaken-leer van Aristoteles. Voor een adequate kennis van de werkelijkheid moeten de begrippen in hun samenhang met de werkelijkheid overeenkomen. In de leefwereld van de mens staat het concrete tegenover het abstracte, het rationele tegenover het irrationele, het ideale tegenover het reële, het universele tegenover het bijzondere. Door de juiste verbindingen te leggen komen we dichter bij de éne werkelijkheid, de eeuwige wisselwerking tussen binnen en buiten. Met zijn deductieve methode heeft Plato zich gericht op de binnenwereld, Aristoteles daarentegen met zijn inductieve methode op de buitenwereld. Het eindpunt voor Aristoteles was echter dat de eendracht in de Staat op innerlijke gezindheid berust.

====

Micro-economie en Macro-economie (Wederkerigheid, Zelfreinigend vermogen, 5e Dimensie, Sutratman, Aether en Ether, Goed en Kwaad)

Wolfgang Pauli vatte de relatie tussen psyche en materie op als een spiegelsymmetrie.
(Engelien Scholtes boek De verborgen dimensie in het werk van Jung en Pauli)
Richard Sennett: Trouw aan het bedrijf is een valstrik.
Daniel Ofman De arbeidsvreugde zit niet in het werk dat iemand doet, maar in zijn houding ten opzichte van het werk.
Dr. C. (Kees) le Pair: Why be a scientist if you can be his boss?
Edward Snowden: Ik wil de maatschappij de kans bieden te bepalen of ze zichzelf wil veranderen (Sheila Sitalsing Volkskrant 30 december 2013).
Albert Meijer: Interessant aan WikiLeaks vind ik de wereldschaal. Dat is een goede zaak, want juist in de internationale politiek is de democratische invloed het kleinst (Volkskrant 31 december 2010).
Stelling: In een gezonde bedrijfscultuur draait het om het ‘overleven van de geschiktsten’, daarentegen geldt bij een ongezonde bedrijfscultuur als het casinokapitalisme ('marktfundamentalisten') de wet van eten en gegeten worden.
Leo Stevens Op alle gebieden komt door de fixatie op de kwantiteit de kwaliteit steeds meer in de verdrukking.
Harry Nijhof Er zal een tijd komen dat de professionals die bottom up, met hun cliënten de problemen echt oplossen beter gewaardeerd zullen worden dan de politicals die zich met navelstaren bezig houden.
Afrikaans spreekwoord: Een boom kan nog zo lang in het water liggen, een krokodil wordt hij nooit.

Waarom zou iemand meer dan 10 miljoen euro aan vermogen moeten hebben?’ (Wilco Dekker interviewt Ingrid Robeyns de Volkskrant 2 december 2023, katern Zaterdag p. 16-17):
Voor
superrijken voegen extra miljoenen niet alleen niets meer toe, ze zijn ook echt schadelijk voor de samenleving, stelt politiek filosoof Ingrid Robeyns in haar boek LIMITARISME. Voor minder ongelijkheid moet er een ‘rijkdomsmaximum’ komen van 10 miljoen euro. ‘De bovenkant moet naar beneden.
Is de omslag naar
ont-neoliberaliseren, Anti-Neoliberalisme al gaande?
(lachend) ‘Als je naar de verkiezingsuitslag kijkt, denk ik van niet. Maar het is een zaak van de lange adem. De neoliberale denkers waren al vanaf het eind van de jaren twintig van de vorige eeuw bezig hun ideologie te ontwikkelen. Pas aan het eind van de jaren zeventig kregen ze voet aan de grond, met Ronald Reagan in Amerika en Margaret Thatcher in het Verenigd Koninkrijk.

De online campagnes
De genegeerde burger (Eva Hofman, Joris Veerbeek, Coen van de Ven en Fabio Votta De Groene Amsterdammer 30 november 2023, p. 22-27):
Deze zomer stelden de
campagneteams hun online vizier scherp af op potentiële stemmers. Nu blijkt dat de man die dat niet deed, Geert Wilders, de grootste verkiezingswinst boekte. Juist in gebieden die door andere campagneteams zijn genegeerd.
Een van de
meest cruciale fouten die de online campagneteams in hun targeting gemaakt lijken te hebben is dat ze opvallend vaak hun advertenties hebben verstuurd naar mensen die ‘een interesse hebben’ in ‘politics’, de interesse waar partijen het felst om concurreren. Met als tragisch resultaat dat juist de man die dat allemaal niet deed ze allemaal ver voorbij is gestreefd.

Betere wereld bolwerken (Cécile Koekkoek interviewt Frank Meester de Volkskrant 29 november 2023]], p. V4-5):
Sinds kort beseft filosoof
Frank Meester dat hij is gehecht aan de wittemannenwereld. Maar dat betekent niet dat hij vindt dat die moet blijven bestaan. In Feminisme voor mannen en andere wezens schrijft hij dat iedereen beter wordt van meer gelijkheid.

Is het economie-examen slechts vragen naar een mening? (Peter de Waard de Volkskrant 25 mei 2023, p. 21):
Uitgesproken kritisch over de examenstof is bijvoorbeeld de onlangs met emeritaat gegane hoogleraar Lans Bovenberg die wel wordt gezien als Nederlands invloedrijkste econoom. Hij noemde eerder het vak economie op de middelbare school een soort bezigheidstherapie, omdat daarbij te veel wordt uitgegaan van de homo economicus, de rationele mens die alleen met zijn eigen belang bezig is. Hierdoor zouden de leerlingen tot egoïsten worden opgeleid.
Maandag kraakte hij in een
opiniebijdrage in het FD de eindexamens economie op het vwo. Daarbij zou de ECB als incompetent worden afgeschilderd, omdat die niet in staat zou zijn de inflatie te beheersen.
‘Dit schaadt het vertrouwen van de leerlingen in
competent en geloofwaardig monetair beleid en in het belang van economie als schoolvak’, aldus Bovenberg.

L. Bovenberg en C.N. Teulings CPB Discussion Paper Rhineland exit:
Waar globalisering van productmarkten heeft geleid tot een verhoging van bedrijfsspecifieke risico's door een intensivering van competitie, daar heeft de globalisering van kapitaalmarkten geleid tot een verbetering van de risicodiversificatie van kapitaalverschaffers.
Dit is een efficiënte vorm van sociale zekerheid.

Dit citaat staat lijnrecht tegenover de risicospreiding die door de globalisering van kapitaalmarkten werkelijk heeft plaatsgevonden. Door de globalisering zijn landen in economisch opzicht steeds sterker van elkaar afhankelijk geworden. In plaats van een verbetering is er sprake van een verslechtering van de risicodiversificatie. De belastingbetaler betaalt het gelag. Met name de sociaal zwakkere groepen zijn de klos. Het is dus een ineffectieve vorm van sociale zekerheid. In hoeverre is er van het peterprincipe of het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen c.q. de 4e macht sprake? Wie durft leiders nog de waarheid te vertellen?

Kanselier Olaf Scholz krijgt onrust over Duitse begroting niet gesust (Remco Andersen de Volkskrant 29 november 2023, p. 12):
Duitslands hoogste rechtbank zette deze maand de rijksbegroting op zijn kop. Bondskanselier Olaf Scholz sprak dinsdag kalmerende woorden, maar de onrust blijft.
Op geen moment was een breuk voor deze regering zo dichtbij als nu’, zegt Carsten Brzeski, hoofdeconoom van ING Duitsland.

Het verdacht maken van de journalistiek is een bekende truc uit het extreem-rechtse draaiboek (Michael Persson de Volkskrant 29 november 2023, p. 12):
Geert Wilders en PVV-ideoloog Martin Bosma lieten de afgelopen dagen zien dat zij geen kritiek dulden.

Oplossing voor onbehagen van de PVV-stemmer ligt deels buiten bereik ‘Den Haag’ (Roy Kemmers de Volkskrant 27 november 2023, p. 27):
De enorme PVV-zege geeft
Wilders het voortouw in de formatie. Maar de vraag is of zijn regeringsdeelname de jarenlange, structurele onvrede over de politiek van zijn kiezers zal verminderen, betoogt socioloog Roy Kemmers.
Populisme bestaat voor een belangrijk deel uit
anti-institutionalisme: frustratie over regels en procedures, zoals (grond)wettelijke regels en internationale verdragen. Die staan het uitvoeren van de wil van het volk in de weg. Compromissen in coalities en het spel spelen volgens democratische regels, zijn derhalve ook bronnen van frustratie.
Veel kiezers die niet op de PVV hebben gestemd, zijn sinds de verkiezingsuitslag bezorgd dat de
rechtsstaat door de PVV zal worden ondergraven en staan in de startblokken om de bestaande instituties te verdedigen. In het debat daarover moeten zij, willen ze enige overtuigingskracht hebben, niet zozeer wijzen op de waarde van de instituties die de PVV ter discussie stelt. Dat druist immers in tegen het PVV-gedachtengoed, waarin die instituties vaak verdacht zijn. In plaats daarvan zouden zij het gesprek moeten voeren over de waarden en principes die deze instituties (moeten) vertegenwoordigen.

Roy Kemmers is universitair docent Sociologie aan de Erasmus Universiteit en hoofdredacteur van het populairwetenschappelijke Sociologie Magazine - (Institutionalisme en anti-institutionalisme).

Vroedkundige van het nieuwe (5) Ha-Joon Chang
De gekke oom op zolder’ (Diederik Baazil interviewt Ha-Joon Chang De groene Amsterdammer 26 januari 2023, p. 16-19):
De overtuiging dat je de economie moet beschouwen door de lens van niet
één theorie maar door die van verschillende theorieën, plaatst Ha-Joon Chang in de marge van zijn vakgebied. Toch vindt hij bij het grote publiek juist gretig aftrek.
Chang is een van meest gelezen nog levende economen. Zijn nieuwste boek Edible ECONOMICS A Hungry Economist Explains the World ligt net in de winkel maar zijn oudere boeken zoals Kicking Away the Ladder: '23 Things They Don’t tell You about Capitalism en Economics: The User’s Guide verkochten al zo’n twee miljoen keer in 45 talen. Er is duidelijk een markt voor zijn werk. Hoe kan zo’n gevierde econoom geïsoleerd raken in zijn eigen faculteit?
Dat heeft te maken met zijn werkwijze.
Chang staat voor een heterodoxe economie en verzet zich tegen wat hij ‘
mainstream economics''’ noemt. Hij vindt dat we de wereld moeten bekijken door de lens van niet één maar een boeket van economische theorieën.

Een pleidooi voor ander kapitalisme: landen die vrijhandel prediken, werden groot door protectionisme (Peter Giesen interviewt Ha-Joon Chang 30 januari 2021):
De Zuid-Koreaanse econoom
Ha-Joon Chang van de universiteit van Cambridge is kritisch over de manier waarop de wereld zich sinds ‘de gouden jaren van het kapitalisme’ heeft ontwikkeld. Hoewel armoede wereldwijd afneemt, gaat de ongelijkheid binnen landen door het dak. En de minst ontwikkelde landen zouden gebaat zijn bij protectionisme.

In de economie is alles een kwestie van politiek (Koen Haegens ''de Volkskrant 28 september 2018):
Met de val van Fortis kwam de
kredietcrisis precies tien jaar geleden in Nederland aan. Wat heeft het sindsdien ontstane crisisgenre ons geleerd over de bizarre economische tijden waarin we leven – en is het Definitieve Boek al geschreven?
Misschien wel dit
ogenschijnlijk simpele inzicht: dat alles aan economie extreem politiek is. En dat we er dus verstandig aan doen om economen en bankiers nooit meer op hun blauwe ogen te vertrouwen. We zullen ons er zelf in moeten verdiepen.
Op die manier is de afgelopen tien jaar een nieuw soort ‘
economisch burgerschap’ ontstaan, zoals de dissidente econoom Ha-Joon Chang het noemt. Zonder die warme belangstelling van buitenstaanders in de wereld van het grote geld had er waarschijnlijk nog altijd geen haan gekraaid naar multinationals die complexe constructies optuigen om belastingen te ontwijken.

Een nieuwe financiële crisis? 'Zeer waarschijnlijk.' (Hans Wansink interviewt Ha-Joon Chang 3 januari 2015):
Hoogleraar
Ha-Joon Chang probeert economen en burgers bij elkaar te brengen met bestsellers en harde kritiek op vakgenoten. Ook zijn voor-spellingen zijn niet mals.
'Mensen hebben sterke opinies over het
klimaat, het homohuwelijk of over Palestina, maar ze zijn terughoudend als het over economie gaat.' Ha-Joon Chang is een Zuid-Koreaanse econoom die in Cambridge verzeild is geraakt, eerst als student, nu als hoogleraar. Maar hij is vooral een man met een missie: economen en burgers bij elkaar brengen.

Nee, het geld druppelt niet altijd door naar beneden. Belast winst meer, arbeid minder (Red. de Volkskrant 13 maart 2023, p. 20):
Terwijl werknemers in koopkracht erop achteruit gaan, herleeft het idee dat
hogere belastingen op winst en vermogen de welvaartsgroei zouden afremmen. Geloof het niet, betogen enkele prominente hoogleraren economie.
Arnoud Boot (Universiteit van Amsterdam), Jaap Bos (Universiteit Maastricht), Erwin Bulte (Wageningen Universiteit), Rick van der Ploeg (Oxford University), Hans Schenk (Universiteit Utrecht), Esther-Mirjam Sent (Radboud Universiteit), Irene van Staveren (Erasmus Universiteit), Tom van Veen (Universiteit Maastricht)

Martin Wolf DE CRISIS VAN HET democratische kapitalisme
Krachtig pleidooi voor de instandhouding van het democratisch kapitalisme
Toen de Berlijnse Muur in 1989 viel, zegevierde het
westerse democratisch kapitalisme. Democratie en kapitalisme verspreidden zich in rap tempo over de hele wereld en onder de bevolking overheerste een gevoel van triomf. Nu, meer dan een kwarteeuw later, wordt de westerse wereld geconfronteerd met een financiële crisis, heerst er een groeiende ongelijkheid en is de onvrede groot. Er gaan krachtige stemmen op dat het kapitalisme beter af zou zijn zonder democratie, terwijl anderen juist het tegendeel beweren.
In De crisis van het democratisch kapitalisme geeft
Martin Wolf een overtuigend weerwoord op beide standpunten. Hij biedt een diepgaande en heldere visie op het steeds wankelere huwelijk tussen kapitalisme en democratie – en maakt duidelijk waarom een scheiding een vrijwel onoverkomelijke ramp zou zijn.

Martin Wolf: Tijdperk-Trump is iets tussen slecht en catastrofaal (Koen Haegens de Volkskrant 26 november 2016 p. 12-13):
Bent u aan het radicaliseren?
(Aarzelt) 'Mijn waarden veranderen niet. Het zijn in wezen dezelfde waarden als die van mijn vader en moeder. Maar mijn begrip van hoe de wereld functioneert, dat wijzigt wel. Eigenlijk schaam ik me daar niet zo voor. Onfeilbaarheid is een religieus idee. Niet iets voor de echte wereld. Ik ben liever iemand die zijn standpunt verandert in reactie op nieuwe gebeurtenissen en ideeën, dan een gesloten geest. Mogen de banken nog geld scheppen?
Slechts één op de vijf mensen blijkt te weten dat het commerciële banken zijn die meer dan 95 procent van het geld scheppen. De helft is ervan overtuigd dat overheden of centrale banken hiervoor verantwoordelijk zijn. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction onder 23 duizend inwoners van twintig verschillende landen.
Martin Wolf meent van wel. Als één van de meest vocale voorstanders van 'publieke geldschepping' bepleitte hij deze week, op uitnodiging van het Sustainable Finance Lab, zijn zaak in Nederland. 'Er zijn veel verschillende manieren waarop je dit kunt doen', legt hij uit. 'Wat mij betreft moet de beslissing hoeveel geld er elk jaar gecreëerd wordt bij technocraten liggen. Politici kun je dat niet toevertrouwen.'

Prijsimplosie (Coen Haegens De Groene Amsterdammer 9 juni 2022 p. 9):
Blijft over optie twee:
creatieve disruptie (disruptive innovation, creative destruction). Het is tijd dat Europa en de Verenigde Staten de regels van het spel herschrijven, net als Ford en Amazon ooit deden. Stoppen dus met de vruchteloze pogingen om Rusland op zijn eigen, fossiele terrein te verslaan. De duurzame ommekeer is nu nodig – en niet pas in 2050.

Komt er een Oude Economie 2.0? (Peter de Waard de Volkskrant 9 juni 2022 p. 21):
Bij een rente van 0 procent wilden beleggers wel zo lang wachten. Maar nu op een Amerikaanse staatsobligatie
meer dan 3 procent rente kan worden geïnd, is dat een lucratiever en ook veiliger alternatief geworden. Van techbedrijven worden geen eindeloze verliezen meer geaccepteerd. Geëist wordt dat ze ook winst maken, anders zijn het meteen al beursmelaatsen. Webwinkel CoolBlue en bestandenuitwisseldienst WeTransfer hebben daarom hun voorgenomen beursgang in Amsterdam op de lange baan geschoven. Op Amerikaanse banensites zijn ict-werkers nu naarstig en soms zelfs wanhopig op zoek naar een baan. Daar staat tegenover dat aan bouwvakkers, beveiligingsmensen, leraren, zorgspecialisten en ook industrie-arbeiders wordt getrokken.
Misschien is het tijdelijk. Mogelijk begint de herrijzenis van de economie, met
mensen in plaats van internet en platforms. De Oude Economie 2.0.

Amsterdam is voor even de navel van het Europese geldbeleid (Daan Ballegeer de Volkskrant 8 juni 2022 p. 12):
Voor de tweede keer in het bestaan van de Europese Centrale Bank vergaderen de bestuurders in Nederland over het beleid. Het voornemen van de ECB is om thuisbasis Frankfurt vaker te verruilen voor een van de lidstaten.
Geen ivorentorenbeleid
Zo is Amsterdam dus even de navel van het Europees monetair beleid. Al sinds 2000, een jaar na de start van de euro, speelt de ECB geregeld een uitwedstrijd. Door de thuisbasis in Frankfurt in te ruilen voor een vergadering in een van de eurolanden, wil de centrale bank in de geest van het federalisme uitdragen dat het monetair beleid niet uit een ivoren toren in Duitsland komt.

In Davos staat ineens de heilige vrijhandel ter discussie (Peter Giesen de Vokskrant 28 mei 2022 p. 4):
Vrijheid is belangrijker dan vrijhandel, zei Navo-baas Stoltenberg deze week op het World Economic Forum (WEF) in Davos. Bondskanselier Scholz pleitte er voor een nieuw model van globalisering. Zal de oorlog in Oekraïne werkelijk leiden tot een andere wereldorde? De wereld dreigt te fragmenteren in verschillende regionale machtsblokken, zei Klaus Schwab deze week. Door geopolitieke rivaliteit kunnen aanvoerlijnen worden afgesneden en markten worden verstoord door sancties en handelstarieven. Zo is de ook de paus van de globalisering gaan twijfelen over zijn eigen dogma’s.

Het grote bedrijfsleven in Nederlands-Indië
De Hollandse handelsgeest (Jan Breman De Groene Amsterdammer 26 mei 2022 p. 18-21):
Het Niod-onderzoek naar
oorlogsmisdaden in Nederlands-Indië laat een groot gat na: de rol van het Nederlandse bedrijfsleven. Ook grote ondernemingen moeten worden aangesproken op hun daden.
Bij zijn vertrek in 1936 liet hij de boodschap achter dat, met de
ervaring van driehonderd jaar achter de rug, het duidelijk was dat het nog even lang zou duren voordat, wie weet, Indië aan een vorm van zelfstandigheid toe zou zijn. Racistische hoogmoed en kwalijke onwetendheid waren kenmerkend voor de volgehouden waan waarin de moederlandse politiek van conservatief christen-democratische signatuur bleef verkeren.
Het was een
denkwijze die op behoud van het wingewest berustte. Die hersenschim bracht met zich mee om begin 1945, kort voor de eigen bevrijding van de Duitse bezetting, het ministerie van Koloniën te herdopen tot dat van Overzeese Gebiedsdelen. Vanuit het Indonesische perspectief was dit een naamsverandering die in feite op een oorlogsverklaring neerkwam.

De lange kredietcrisis
Einde oefening? (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 26 mei 2022 p. 12-13):
Na
tien renteloze jaren is de wereld verslaafder dan ooit aan schulden. Nu geld lenen niet langer gratis is, groeit de nervositeit over de afkickverschijnselen. Begrijpelijk: de problemen die in 2008 aan het licht kwamen, zijn nooit verholpen.

Economie Prijsspiraal (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 26 mei 2022 p. 9):
De winst van Shell, vorig jaar al op recordhoogte, steeg de afgelopen maanden verder door, dankzij de
oorlog in Oekraïne (6,7 miljard euro in het eerste kwartaal). Want het op-pompen van olie en gas kost niet méér dan vóór de oorlog, maar bedrijven kunnen er wel meer voor vragen, dankzij de ietwat mystieke ‘wereldhandelsprijs’.
De
huidige inflatie is in hoge mate winstgedreven. Geen loon-prijsspiraal, maar een winst-prijsspiraal.

Geen ‘gratis geld’ meer: rentelasten omhoog, minder voor koopkracht (Yvonne Hofs de Volkskrant 25 mei 2022 p. 5):
Ambtenaren waarschuwen minister Sigrid Kaag van Financiën voor de oplopende rentelasten op de staatsschuld. Na drie jaar van profijtelijk schulden maken, moet het kabinet weer wennen aan het
aloude adagiumgeld lenen kost geld’.

Hogere rente is aanslag op staatskas: tegenvaller van 5 miljard euro. (Tobias den Hartog, Laurens Kok AD 24 mei 2022):
De stijgende rente raakt de schatkist hard. Het ministerie van Financiën rekent deze kabinetsperiode op een tegenvaller van opgeteld 5 miljard euro. De tijd van ‘gratis geld’ lijkt voorbij. ‘De naar verwachting hogere rentestand zal tot budgettaire problematiek leiden’, waarschuwen ambtenaren in stukken die met de Voorjaarsnota mee zijn gestuurd naar de Tweede Kamer. Dat betekent dat het kabinet in de aanloop naar Prinsjesdag voor de keuze staat om investeringen te schrappen, te bezuinigen of het begrotingstekort verder op te laten lopen.

Stort nu zelfs de rechter het land in een chaos? (Peter de Waard de Volkskrant 25 mei 2022 p. 23):
Nu al kan de Belastingdienst de 60 duizend gevallen amper aan, laat staan dat er nog miljoenen belastingplichtigen teruggaverecht hebben.
In de Nederlandse rechtsstaat bestaan ook de uitgangspunten
redelijkheid en billijkheid. Die worden met deze arresten te grabbel gegooid. De juristen van de Hoge Raad lijken op studeerkamergeleerden die buiten de maatschappij staan. Als de politiek niet ingrijpt, wordt het laatste bastion van de rechtsstaat ook varkensvoer voor de kletsende klasse.

Van oplossing voor Schiphol nog geen spoor en de Nederlandse Gerhard Schröder weet het ook niet (Marcia Luyten de Volkskrant 25 mei 2022 p. 29):
De Nederlandse Gerhard Schröder heeft een flink deel weten
weg te lobbyen uit het budget om boeren te helpen, 100 miljoen om precies te zijn. Dat is niet logisch als je Schiphols bijdrage aan het nationaal product afzet tegen het grotere economische belang van de landbouw. Daar betaalt zich het netwerkkapitaal uit van de politicus in dienst van het bedrijfsleven, zoals de jurist Schröder geen verstand had van gas toen hij topman van Gazprom en Rosneft werd.
Intussen nog
geen spoor van een oplossing voor Schiphol. Geld is er wel. En wie het weet mag het zeggen.

Pensioen (Jan Jozef Pool de Volkskrant 20 mei 2022 p. 29):
Woensdag betoogden Berendsen en Van de Ven dat het
huidige pensioenstelsel superieur is aan het nieuwe waar de Eerste Kamer binnenkort over stemt (O&D, 18 mei). Het is een beetje koffiedik kijken, zoals het geval was bij alle op het paradigma van de marktwerking gebaseerde stelstelwijzigingen, zoals in de zorg, het onderwijs, bij nutsbedrijven, de studiefinanciering en vermogensbelasting.
Misschien kan de Eerste Kamer zich eens afvragen
hoeveel van die stelselwijzigingen succesvol zijn gebleken, de gigantische kosten van die veranderingen meewegend. En misschien kan een bolleboos eens uitrekenen wat er zou zijn gebeurd als iedereen in 2006 met zijn vingers van het pensioensysteem af was gebleven.
Dus als de rekenrente gewoon 4 procent was gebleven zoals altijd, ook toen de marktrente 13 procent was. Het zou zomaar tot het inzicht kunnen leiden dat je beter
halverwege kunt omkeren dan uiteindelijk verdwalen.
Geld (Luc Meuwese de Volkskrant 20 mei 2022 p. 29):
Het gaat goed met de pensioenen, schrijven twee deskundigen (18/5). De pensioenpotten blijven ook goed gevuld na stevige en terechte indexaties.
Pensioengelden zijn ontstaan vanuit een vervuilende, CO2-gerichte, biodiversiteit verkleinende en natuur aantastende samenleving; jammer, maar dat kon niet anders.
Nu moeten we dat ‘
vervuilde geld’ investeren tegen normale, niet-gekmakende rendementen in klimaat, groene energie, sociale woningbouw, zorgvoorzieningen, innovaties en natuur om ons land naar een schonere toekomst toe te leiden.
We moeten politici, pensioenbeheerders, sociale partners en eigenlijk alle pensioengerechtigden oproepen
minder bezorgd te zijn over hun geld over dertig jaar, en meer bezorgd te zijn over het groen, de zeespiegel en de natuur over dertig jaar.
Geld voor de natuur nu levert natuur op voor de toekomst. Belangrijker nog:
natuur is echt, hitte en droogte zijn echt, biodiversiteit is echt, maar geld is slechts een verzonnen verhaal.

Daar gaat ons geld (de Volkskrant 24 november 2007) gunt Yvonne Doorduyn het publiek een blik in de keuken van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Schaal 11
Veel topambtenaren waren oud-onderwijzers of onderwijskundigen met dezelfde idealen. De
grote vernieuwingen – van basisvorming tot vmbo – waren politiek gedreven, dat wel. Maar de ambtelijke top werkte gretig mee. ‘Het waren elkaar versterkende processen’, zegt Jan van Dam, manager voor de sector OCW bij de Algemene Rekenkamer. ‘Het was een netwerkproces tussen politiek en onderwijskundigen, met een grote rol voor de wetenschap. Plannen werden ontworpen vanachter de tekentafel, zonder deugdelijke toetsing of ze ook echt konden worden uitgevoerd.’
Naar aanleiding van deze publicatie kan de vraag gesteld worden in hoeverre creëren
grote bureaucratische organisaties nog kwalitatieve meerwaarde?

Profiel Rachel Carson
De zee om ons heen (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 31 maart 2022 p. 38-43):
Voor Rachel Carson, een van de grondleggers van het
ecologische denken, confronteerde de onwrikbare oceaan de mens met zijn nietigheid. Misschien zet de verwondering die uit haar boeken spreekt aan tot meer bescheidenheid.
In het publiek geheugen is Rachel Carson gearchiveerd in de categorie ‘
milieuactivist’, als auteur van een legendarische aanklacht tegen de chemische industrie. Haar zeetrilogie wordt nog weleens over het hoofd gezien. Terwijl die de sleutel bevat tot het ecologisch denken dat haar werk zo baanbrekend maakte. In die boeken staat niet de aanklacht maar de verwondering centraal, en misschien vormt verwondering wel het beste weermiddel tegen hoogmoed. Met zorg ontleedt Carson de levenscyclus waarvan Oceanus zowel het begin- als het eindpunt vormt. Het is een welkome waarschuwing dat de organismen die miljoenen eeuwen geleden aan land zijn gekropen en daar hun evolutie hebben voortgezet voor hun voortbestaan nog altijd afhankelijk zijn van de zee om ons heen.

Boodschap Zelenski aan de Tweede Kamer: ‘Wees bereid energie uit Rusland te stoppen’ (Hanneke Keultjes AD 31 maart 2022):
De Oekraïense president Volodimir Zelenski wil dat Nederland overweegt de olie- en gasimport uit Rusland te stoppen. Dat zei hij tijdens een toespraak in de Tweede Kamer.

Was Nederland maar een beetje meer als België (Sheila Sitalsing de Volkskrant 31 maart 2022 p. 2):
De Belgische Officier van Justitie Gianni Reale is daar al langer klaar mee en nu is de
topman van Post NL België gearresteerd. Zat-ie zomaar in de cel, de algemeen directeur België van een beursgenoteerd bedrijf. Want mogelijk, zo luidt de verdenking, komt het pakjesbezorgmodel dat PostNL hanteert neer op handel in illegale werknemers, ontduiking van fiscale verplichtingen en zo verder.
Hier in Nederland hebben we helaas geen Gianni Reale die het podium opstormt en zo’n
patjepeeër aan z’n oren het gevang in sleept. Hier mag een hoop. Hier lossen we wantoestanden op met polderen in overleggen zonder eind tussen vakbonden en werkgevers en allerhande vertegenwoordigende organen. Er ligt inmiddels een indrukwekkende stapel akkoorden over minimumtarieven, verplichte sociale verzekeringen voor alle werkenden, en andere arbeidersrechten en inhuurdersplichten. De praktijk sjokt daar amechtig achteraan. Soms zou Nederland iets meer België kunnen gebruiken.

Weinigen die op een veerboot van P&O stappen, kennen de geschiedenis van de rederij (Peter de Waard de Volkskrant 31 maart 2022 p. 23):
De
teloorgang van het imperium is ook de teloorgang van P&O. Met de brexit als laatste duwtje. Misschien is een nieuw boek op handen: Hoe het imperium de vlag streek: P&O en de politiek van het Thatcherisme, van 1979 tot 2022.

Europese boycot van olie en gas uit Rusland is minder schadelijk dan CPB beweert (Sweder van Wijnbergen de Volkskrant 31 maart 2022 p. 27):
Het kabinet hoeft niet zo bang te zijn voor een Europese boycot van olie en gas uit Rusland. De gevolgen zullen namelijk veel minder ernstig zijn dan het Centraal Planbureau suggereert.
Genoeg kolen
En die extra kolen zijn ruim beschikbaar. Australië kan probleemloos meer kolen leveren, terwijl ook China nog genoeg kolen heeft voor een eeuw of drie.
Slecht voor het klimaat, ja, maar een acute Rusland-crisis kan ermee worden vermeden. Kolen uit Australië halen is goedkoop: Tata Steel krijgt ze goedkoper vanuit Australië via IJmuiden dan vanuit Rusland dat vijf keer dichterbij ligt, want zeetransport is nu eenmaal goedkoop.

Profiel Herbert Marcuse en het gelijk van de complotdenker
Tegen het rationalisme (Marian Donner De Groene Amsterdammer 24 februari 2022 p. 42-47):
Dat het begrip
de coronacrisis gekaapt werd door rechts is ook te wijten aan het feit dat het voor links geen waarde van belang meer lijkt te zijn. Links verwordt tot de hoeder van de status quo.
Maar daarmee is volgens Marcuse een (westerse) samenleving ontstaan die zelf ten
diepste irrationeel is. In zijn beroemdste werk, De eendimensionale mens, schrijft hij: ‘Het samengaan van een stijgende productiviteit met een stijgende kans op vernietiging, het balanceren boven de afgrond der complete uitroeiing, de algehele overgave van eigen denken, hopen en vrezen aan de beslissingen van de heersende machten, het laten voortbestaan van een bittere armoede naast een rijkdom zonder weerga, dit alles vormt ook voor de volstrekt onpartijdige toeschouwer een akte van beschuldiging – ook al is dit slechts een bijproduct van deze samenleving en niet haar raison d’être: haar overweldigende rationaliteit, die doelmatigheid en groei bevordert, is zelf irrationeel.’
Wanneer in 1933 Hitler aan de macht komt, vertrekt Marcuse met zijn gezin naar Genève om te gaan werken voor het marxistische onderzoeksbureau Institut für Sozialforschung dat daar in ballingschap zit. Twee jaar later verhuist het gezin mee naar New York. Het instituut zal later bekend worden als de
Frankfurter Schule.
Naast onder anderen Max Horkheimer, Theodor Adorno, Erich Fromm en (op afstand) Walter Benjamin groeit Marcuse uit tot een van de bekendste namen van het instituut. Het zijn allemaal joodse denkers die met elkaar
verbonden zijn in hun kritiek op het kapitalisme. Ze combineren marxistische theorieën met hegeliaanse dialectiek en inzichten uit de psychoanalyse, sociologie en het existentialisme. Maar vooral zijn ze de eersten die populaire cultuur serieus nemen als studieobject. Hun onderzoek richt zich op film, muziek, kunst, mode en tv om zo de werkingen van kapitalisme te ontleden, en alle manieren waarop de burger geïndoctrineerd wordt om in de pas te lopen.
In 1955 publiceert hij
Eros and Civilization, waarin hij het denken van Freud verbindt met Marx en een pleidooi houdt voor een wereld die in dienst staat van de levensinstincten in plaats van de doodsdriften.

Weer een klimaatrapport, wat staat er in? (Maartje Bakker de Volkskrant 28 februari 2022 p. 14):
Het VN-klimaatpanel IPCC brengt maandag een nieuw rapport uit over de gevolgen en de impact van klimaatverandering. Acht jaar geleden verscheen het vorige IPCC-rapport hierover. Wat staat er in dit nieuwe document en hoe belangrijk is het?
Hoe beïnvloedt klimaatverandering de voedselvoorziening, de beschikbaarheid van water, de economie, gezondheid, migratiestromen en armoede? Op al die vragen formuleren 270 wetenschappers een antwoord.
Wat is de
politieke betekenis van dit rapport?
Als nog eens duidelijk wordt dat arme, weinig ontwikkelde landen onevenredig getroffen worden door klimaatverandering, geeft dat ze extra munitie in het debat over de compensatie die rijke landen hun verschuldigd zijn. Tot nu toe is afgesproken dat rijke landen 100 miljard dollar per jaar bijdragen aan het opvangen en tegengaan van klimaatverandering in andere landen – een som die overigens nog nooit is overgemaakt. Arme landen vinden dit niet genoeg, en met het nieuwe rapport kunnen ze hun pleidooi kracht bijzetten. De verwachting is dat dit onderwerp hoog op de agenda zal staan bij de jaarlijkse klimaattop, die in het najaar plaatsvindt in Egypte.

Onze sentimenten over het klimaat moeten ons niet in de weg gaan zitten (Jurgen Tiekstra de Volkskrant 28 februari 2022 p. 20):
Overdrijvingen, onjuistheden, het presenteren van het zwartste scenario als waarschijnlijk: dat alles is schering en inslag in het klimaatdebat. Misschien begrijpelijk, maar het effect is averechts.
Waarom doen we dit steeds weer? Omdat we bezorgd zijn. Omdat we politieke veranderingen willen. Omdat we ons schuldig voelen.
Maar laten we
zelfkritisch zijn. Die sentimenten mogen ons niet in de weg gaan zitten. Onze blik op de feiten, en de onzekerheden die inherent zijn aan een chaotisch systeem als het klimaat, moet helder blijven.

Groene groei bestaat niet (Ben van Raaij de Volkskrant 26 februari 2022 Boeken en Wetenschap p. 8-9):
De Club van Rome liet vijftig jaar geleden in
Grenzen aan de groei voor het eerst zien dat ongebreidelde groei onmogelijk is. Maar die constatering gaat niet ver genoeg, zegt economisch antropoloog Jason Hickel (39). De groei zélf is het probleem.
Maar hoe gaan we
ontgroeien? Volgens sceptici is daar een ecodictatuur voor nodig.
‘Nee hoor, de oplossingen van de ontgroeibeweging zijn juist enorm populair! Een kortere werkweek, baangaranties, universele publieke voorzieningen, meer inkomensgelijkheid – al die plannen worden door de overgrote meerderheid van de mensen gesteund, toont onderzoek keer op keer aan. Het zal niet moeilijk zijn de mensen te winnen voor een samenleving die mens en natuur stelt boven economische groei.
‘Het probleem zijn de
rijke elites en de politici die bovenmatig profiteren van het bestaande systeem en die de politiek en de media beheersen. Die egoïstische minderheid zal haar voordelen niet zomaar opgeven en de ecologische crisis niet vrijwillig aanpakken. We hebben sterke politieke bewegingen nodig om een andere koers af te dwingen. Geen ecodictatuur, maar echte democratie.’

Column Economie Minder maar beter (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 1 mei 2019):
Het is de natte droom van iedereen die de planeet wil redden maar niets wil veranderen:
ecomodernisme. Wie zich met deze naam tooit is een onverbeterlijke optimist die zich het best thuis voelt bij GroenLinks en D66 maar die ook VVD en PvdA niet schuwt: verstandige, optimistische mensen die kiezen voor verstandige, optimistische partijen.
Het is een vorm van
technisch utopisme die je tegenkomt bij vrijwel elke multinationale organisatie die zich heeft gecommitteerd aan de doelstellingen van Parijs. OESO, Wereldbank en Verenigde Naties hebben alle drie scenario’s ontwikkeld die moeten aantonen dat we bij het breed uitrollen van de groenste technologieën in staat zouden moeten zijn om ons grondstofverbruik en onze emissies binnen de bandbreedte van Parijs te houden.
In een vernietigende paper die vorige week in het academische tijdschrift New Political Economy onder de titel Is Green Growth Possible?is verschenen, laten de auteurs Jason Hickel en Giorgos Kallis geen spaan heel van deze comfortabele theorie . Op basis van de recentste studies komen zij tot de conclusie dat technologische innovatie ons nooit het duurzaamheidsparadijs zal binnenleiden dat ecomodernisten ervan verwachten.

Klinkt ergens nog de sound van Woodstock of heerst Friedman? (Peter de Waard Volkskrant 28 maart 2017 p. 29):
Maar in de jaren negentig groeiden de bomen nog tot in de hemel en voelde niemand zich genoodzaakt een rem te zetten op de ontwikkeling. Zelfs de sociaaldemocratie sloot met haar
Derde Weg Reaganomics in de armen. De crisis van 2007 had het tij moeten keren. Maar tien jaar later is aandeelhouderswaarde nog steeds heilig. TMG, Unilever en AkzoNobel zijn omsingeld door belagers. Banken sluizen geld weg naar belastingparadijzen, accountants gaan de fout in en het volk stemt op Rutte, Merkel en Trump.
Er zijn waakhonden die de excessen moeten tegengaan, maar die liggen aan de leiband van de overheid.
Woodstock is vervlogen,
Friedman is de profeet.

Helicoptergeld (Peter Zantingh NRC 1 maart 2016):
Waarom in de media? Als mogelijk middel om een recessie te bezweren Waar komt het vandaan? Bedacht door econoom Milton Friedman (1912 - 2006)
Het idee komt Nobelprijswinnaar Milton Friedman. In zijn boek The Optimum Quantity of Money (1969) gebruikte hij het als gedachte-experiment: hoe zorg je ervoor dat mensen meer geld uitgeven, zodat je deflatie tegengaat? Zou het helpen om een helicopter briefjes van 1000 dollar te laten strooien?
In 2002 haalde de voormalige centrale bankier Ben Bernanke de econoom Friedman aan in een fameus geworden speech. Hij bepleitte een ‘helicopter drop of money’ boven Amerikaanse gezinnen. Het bezorgde hem de bijnaam ‘Helicopter Ben’ en trok de term ‘helicopter money’ deze eeuw binnen. Die wordt nu steeds meer gebruikt, omdat een nieuwe recessie lijkt te loeren en het als serieuze optie wordt overwogen.

Economen volgen politieke hart of Economen laten zich leiden door politieke voorkeur (Peter de Waard Volkskrant 8 maart 2016 p. 27):
Volgens de onderzoekers wordt vaak gezegd dat deze meningsverschillen de waarde van de economische wetenschap voor het grote publiek ondermijnen. Zo riep The Economist economen op harder te werken aan wat het blad een resolutiemechanisme noemt; simpel gesteld: een manier om de onenigheid onder economen op te lossen.
Maar over een aantal is er nauwelijks eensgezindheid.
Zo vindt maar een minderheid van de economen (45 procent) dat monetair beleid een effectief middel is bij recessies. Hiermee keren zij zich in meerderheid tegen het beleid van de ECB, die via renteverlagingen en het bijdrukken van geld de economie weer aan de praat probeert te krijgen. Ook vindt maar 41 procent van de economen dat een minimum-jeugdloon de werkloosheid onder jongeren vergroot. En slechts 19 procent - nog maar één op de vijf - is het eens met de stelling van de econoom Milton Friedman dat inflatie vooral een monetair fenomeen is. De politieke voorkeur speelt in tien van de veertien stellingen een rol.
Toch vinden de onderzoekers het niet per se een probleem. Dat economie zoveel stromingen en benaderingen kent, is een logisch gevolg van de onvoorspelbaarheid van economisch gedrag.
'Alleen met een rijke schakering aan benaderingen kun je iets van economie begrijpen en blijkbaar zitten economen zo in elkaar dat linkse economen op een andere wijze naar de economie kijken dan rechtse economen', aldus Van Dalen.

Wie rolde stilletjes de oranje loper uit voor het datacentrum van Facebook? (Dylan van Bekkum en Michael Persson de Volkskrant 19 februari 2022 p. 16-17):
‘We noemen dat
factfindingtrips’, zegt Marco Smit, directeur van Horizon Flevoland, de gesprekspartner van de Amerikanen.
Smit is een van de spelers van
Invest in Holland, een netwerk van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.
Het NFIA is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Deze NFIA-ambtenaren, met 28 ‘buitenkantoren’ in achttien landen, zijn de eerste contactpunten voor bedrijven met interesse in de
Nederland-BV.
‘Via het hoofdkantoor van de NFIA kwam het via de mail bij ons en andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen binnen’, zegt Smit, in Flevoland. ‘Wie heeft er trek of ruimte in zo’n groot datacenter?’
Het NFIA werkt weliswaar in opdracht van Economische Zaken, maar de ambtenaren acquireren behoorlijk autonoom. ‘Het blijft een beetje een agentschap dat in de schemering werkt’, zegt Arco Timmermans, bijzonder hoogleraar public affairs aan de Universiteit Leiden.
‘We hebben eigenlijk geen zicht op wat het NFIA doet’, zegt Renske Leijten, Kamerlid voor de SP. Het NFIA brengt daartegenin dat de strategie (eerst gericht op datacenters, nu niet meer gericht op datacenters) wel degelijk in de Kamer is behandeld. Leijten: ‘
Maar het gaat ook om de invulling daarvan. Daar zouden we veel meer over moeten horen.’
Had Facebook nu aangeklopt, dan was het waarschijnlijk niet op de
shortlist terechtgekomen. Minister Hugo de Jonge besloot woensdag nieuwe vergunningen voor grote datacenters voor negen maanden te blokkeren.

Onderzoek Danone en de ondernemende overheid
De juiste yoghurt (Karlijn Kuijpers en Casper Thomas De Groene Amsterdammer 2 maart 2016):
Niet de private investeringen en de dynamiek van het bedrijfsleven zijn de drijver van de Nederlandse kenniseconomie. Publiek geld is dat, zo laat de casus-Danone zien. Zijn er ook publieke voordelen?
Kerstmis 2007 bracht somber nieuws voor Wim van Gelder. Op 24 december kreeg hij te horen dat de gehele onderzoeksafdeling van
voedingsmiddelenbedrijf Numico, waar Van Gelder als hoofd research development leiding aan gaf, zou verhuizen naar Parijs. We voerden gesprekken met (oud-)werknemers van de voedingsbedrijven Numico en Danone, beleidsmakers en wetenschappers die vaak met één been in de academie en met één been in het bedrijfsleven staan. We waren op zoek naar inzicht. Het Nederlandse innovatiebeleid wordt steevast verkocht als een succesverhaal. ‘Topsectoren’, ‘groeidiamanten’, de ‘gouden driehoek’ van overheid, bedrijfsleven en universiteit – aan enthousiast beleidsjargon geen gebrek. Maar hoe ziet die samensmelting er in de praktijk uit? Wie draagt wat bij? Wie profiteert?
En zoals dat vaker gebeurt wanneer grote bedrijven zich in hun ambities verslikken, werd Numico van jager prooi. De winsten daalden, bestuurders stapten op. En er begonnen geruchten rond te zingen over een overname door de Franse voedselgigant Danone. In juli 2007 ging de kogel door de kerk. Het Nederlandse Numico was verkocht. ‘De overname zal weinig gevolgen hebben’, schreef de Volkskrant destijds.
Zo hielp de NFIA met het regelen van vergunningen, het kiezen van een locatie voor de onderzoeksfaciliteiten en ‘the finer points of taxation’. De precieze inhoud van de afspraken tussen de belastingdienst en Danone zijn geheim. Zoals alle gevallen waarin gunstige belastingafspraken worden ingezet om bedrijven te overtuigen zich in Nederland te vestigen, worden details onder geen beding vrijgegeven door de belastingdienst of het ministerie van Financiën, met als verklaring dat de rulings bedrijfsgevoelige informatie kunnen bevatten en dat openbaarheid daarvan het Nederlandse vestigingsklimaat kan schaden.

Kroes keurt overname Numico door Danone goed (ANP de Volkskrant 31 oktober 2007):
Eurocommissaris Neelie Kroes heeft de geplande overname van voedingsmiddelenfabrikant Numico door de Franse branchegenoot Danone
onder voorwaarden goedgekeurd...
Onder de gestelde voorwaarden van desinvesteringen zal de overname niet leiden tot een ernstige beperking van de concurrentie op de Europese markt.

The benefits of investing in Dutch mortgages
MINIMAL CREDIT RISK
Driven by the particular fiscal system in the Netherlands, the loan-to-value (LTV) and loan-to-interest (LTI) ratios in the Dutch mortgage market are
relatively high, with the LTV being one of the highest in Europe. These ratios notwithstanding, the strong payment moral of Dutch borrowers, the very strong social safety net, the low percentage of defaulters and firm industry regulations make for a minimal credit risk.
In addition, consumers can apply for a so called NHG guarantee (the Nederlandse Hypotheek Garantie or NHG which in principle is a Dutch government backed guarantee) that covers the full* loan amount plus interest and expenses in case of foreclosure.

Schrander (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 10 februari 2022 p. 9):
Ik heb de afgelopen twee jaar vaak moeten terugdenken aan de verklaring die Gillian Tett, redacteur bij de
Financial Times, in 2014 gaf voor de Grote Financiële Crisis: te veel experts, te weinig generalisten; te veel specialisten, te weinig leken; te veel modellen, te weinig gezond verstand.
Niet iedereen had zich echter laten verrassen – en dat is in de film
The Big Short briljant verbeeld.
Het is hét thema van Tetts boek uit 2016 over de gevaren van
groepsdenken en professionele zelfoverschatting, The Silo Effect geheten, met als ondertitel: The Peril of Expertise and the Promise of Breaking Down Barriers.
Wat mij betreft zijn er drie lessen. Ten eerste: individuele hyperspecialisatie maakt collectief dom. Ten tweede: in deze silo-overstijgende crisis zijn we allemaal leken, ook de specialisten. En ten derde: het is tijd voor wat meer schranderheid. Om John Maynard Keynes te citeren: ‘It is better to be roughly right than precisely wrong.’

Voetnoot The Big Short of Economie draait op placebo-effect (Arnon Grunberg Volkskrant 29 januari 2016):
'Het gevoel van een wereld die op overkoken staat', zo omschreef Berend Jan Bockting in de Volkskrant de film The Big Short van Adam McKay, gebaseerd op het boek van Michael Lewis.
De gegevens zijn bekend. 2008. De Amerikaanse huizenmarkt is een bubbel. Hypotheken worden gebundeld en doorverkocht als zekere beleggingen. Obligaties die praktisch junkstatus hebben bereikt, worden ook weer gebundeld en doorverkocht. Het aantal afgeleide producten is oneindig. Je wedt als het ware op mensen die wedden op mensen die wedden op mensen die wedden. Hierdoor zitten sommige spelers, banken, voor miljarden in deze bubbel.
Een enkeling begrijpt dat het misgaat en wedt daarop. Dat heet de 'Big Short'.
Wat de film mooi aantoont is dat economie voor een groot deel draait op het placebo-effect, oftewel geloof.
Wat heeft de economie nodig?
Een kritische massa van gelovigen.
Ga
The Big Short even bekijken zou ik zeggen.

Essay Waar zijn de centrale bankiers als je ze nodig hebt?
Geef geldmakers een klimaatmandaat (Rens van Tilburg De Groene Amsterdammer 13 januari 2022 p. 50-53):
De centrale banken zijn altijd ingezet om het noodzakelijke financierbaar te maken. Maar net nu de wereldwijde dreiging van klimaatverandering zich aandient geeft de geldscheppende macht niet thuis.
Het Amerikaanse ministerie van Defensie muntte voor klimaatverandering de term
threat multiplier. Hete zomers en overstromingen kunnen de lucifer zijn in het kruitvat dat veel arme regio’s nu reeds zijn. Aan de Syrische burgeroorlog gingen hete zomers vooraf waarin oogsten mislukten, waarna een hongerige bevolking naar steden trok waar de werkloosheid al hoog was.
Het zijn deze sociale en politieke gevolgen die de
economische voorspellers nu steevast buiten beschouwing laten. Dat zijn echter de factoren die uiteindelijk ook de Europese economie waarschijnlijk het hardst zullen raken.

Stom boertje Peter Middendorp de Volkskrant 22 januari 2022 Boeken & Wetenschap p. 32):
We spraken af, aten, dronken wijn – of was ik de enige die dronk? De hele avond spraken we over het Binnenhof, hoe het was, toeging,
hoe politici, voorlichters en journalisten zich gedroegen – zeg maar datgene wat onder de term ‘bestuurscultuur’ intussen algemeen wordt doorzien en afgekeurd. Ik vertelde hem kortom alles wat ik te weten was gekomen door vier jaar lang overal bij te zijn, alles te bekijken en beluisteren.
Enkele maanden later verscheen zijn boekje
Je hebt het niet van mij – de titel had-ie van Marcel van Roosmalens boek over Vitesse. Ik wist niet wat ik las. Hij had bijna alles wat ik hem die avond had verteld opgeschreven alsof hij het zelf had bedacht.

Ik ben precies in het spoor gaan lopen (Sara Berkeljon interviewt Joris Luyendijk Volkskrant Magazine 5 februari 2022 p. 14-22):
Zijn hele leven ging het Joris Luyendijk alleen maar voor de wind. Pas toen hij tien jaar geleden in Engeland werkte, zat het hem voor het eerst tegen. Die teleurstellende ervaring zette hem aan het denken over zijn rol als bevoorrechte, witte man; een man met Joris Luyendijk ‘zeven vinkjes’ ofwel zeven privileges. ‘Het is geen theorie, het is een aanzet.
Is
elk vinkje even belangrijk?
‘Ze zijn ongelijksoortig. Een mannenlichaam is écht iets anders dan een vrouwenlichaam, maar huidskleur zou in een ideale wereld net zoiets als haarkleur moeten zijn. Ik wil geen rangorde maken. Veel van de onderlinge verdeeldheid binnen groepen die iets aan sociale onrechtvaardigheid willen doen, gaat daarover: welk vinkje weegt zwaarder? Het onbedoelde gevolg is dat groepen tegenover elkaar komen te staan, en dat wil je juist niet, want dan komt Mark Rutte en die zegt: jongens, laten we gewoon allemaal onszelf zijn.
Is dit een
pessimistisch boek? ‘Dat hoop ik niet. Het is een boek over een probleem dat groter is dan veel mannen zoals ik denken. Het probleem gaat ook dieper. Maar ik ben niet cynisch, want cynisme speelt de gevestigde orde in de kaart. Hoe cynischer de wereld, hoe groter de bewijslast voor de idealisten. En bovendien: de tandpasta die de laatste jaren uit de tube is gekomen, op het gebied van emancipatie, krijgen de zeven vinkjes echt met geen mogelijkheid terug de tube in. What a time to be alive!’

Vinkjes (Aaf Brandt Corsius de Volkskrant 7 februari 2022 p. V12):
Toen Luyendijk bij een Britse krant met arrogante kostschooljongens ging werken, merkte hij hoe het was
om niet de topaap te zijn en kwam tot de conclusie dat hij in Nederland altijd overal doorheen gerold was omdat hij zeven vinkjes had: man, wit, hetero, minstens één hoogopgeleide of welgestelde ouder, minstens één in Nederland geboren ouder, vwo- of gymnasiumdiploma, universiteitsdiploma. Mind blown: hij had het makkelijk gehad.
Misschien moet iemand aan Joris Luyendijk, de man met
een paar blinde vlekken, vertellen dat hij jarenlang een goed bekeken tv-programma heeft gepresenteerd, en ook binnen in het magazine op de ene enorme foto na de andere staat.
Maar Luyendijk wil op de cover met zijn rug naar de camera staan. Dat lukt alleen de hele groten. Met je kont op een blad om je boek te promoten. Daar krijg je van mij
een achtste vinkje voor.

Joris Luyendijk laat in zijn boek Dit kan niet waar zijn zien dat juist door de sterke bankenlobby, de banken niets van de kredietcrisis hebben geleerd (p. 95):
'Het werd me allemaal te veel,' concludeerde Smith in het laatste hoofdstuk van Why I Left Coldman Sachs (personnel
"revolving-door" with US government). 'Jaren geleden hadden we Griekenland geadviseerd hoe het land met derivaten de eigen schulden kon verbergen. Nu waren de rapen gaar en adviseerden we hedgefunds hoe ze munt konden slaan uit de chaos in Griekenland.
96: Daarom was Smith niet alleen gestopt met zijn werk, maar had hij gekozen voor de rol van klokkenluider.
Wow, was mijn eerste gedachte toen ik het boek dichtsloeg. Hier noemt iemand man en paard. Maar de sector reageerde opgelucht, en zelfs verveeld. Smith had enkel praktijken beschreven die legaal zijn en vallen onder
caveat emptor.
137: Er is niet gebroken met de accountantskantoren en kredietbeoordelaars, laat staan dat banken zijn gaan lobbyen voor een universele verhoging van de kapitaaleisen; ze hebben miljoenen gestoken in een lobby om die buffers juist laag te houden.

Banken zijn nog steeds niet gezond (Henk Nijboer de Volkskrant 23 februari 2016 p. 22):
De financiële sector Het systeem beloont het nemen van risico's nog steeds uitbundig, terwijl fouten gemakkelijk op de samenleving kunnen worden afgewenteld.
Dit kan niet waar zijn, dacht ik na het lezen van het nieuws
'DNB strijdt tegen hogere buffers banken'. En niet alleen omdat ik het boek van Joris Luyendijk met zoveel interesse gelezen heb.
Slapper toezicht'''
Nout Wellink was de vorige voorzitter van dit invloedrijke gezelschap centrale bankiers dat zich buigt over de vereisten voor banken. In informele setting wordt belangrijke regelgeving voor banken hier ontwikkeld. Zoals vorige week bleek, voert DNB een lobby voor een uitzonderingspositie voor Nederlandse banken op het gebied van hypotheken. DNB-directeur Sijbrand zei op het jaarlijkse bankenseminar: 'We moeten voorkomen dat het kind met het badwater wordt weggegooid omdat de internationale toezichtregels voor een rem op de kredietverlening zorgen.' Maar namens wie voert hij deze strijd voor slapper toezicht? In ieder geval niet namens de PvdA en ook niet namens de Tweede Kamer die zich in meerderheid juist uitsprak voor strengere eisen aan bankenbuffers.

Federal Reserve durft renteverhoging niet aan (Peter de Waard Volkskrant 17 september 2015):
De Federal Reserve, de Amerikaanse centrale banken, hebben besloten de rente niet te verhogen. Het tarief blijft 0 tot 0,25 procent.
Wel of niet verhogen?
Peter de Waard zette de voor- en tegenargumenten van het belangrijke economische besluit op een rij.

Jesse en Joris (Josee van Eindhoven Volkskrant 17 september 2015 p. 24):
B. Nooteboom (O&D, 15 september) vindt de ideeën van Jesse Klaver niet onzinnig, al moeten ze wel verder worden uitgewerkt. Ik deel zijn visie dat economen moeten openstaan voor een hervorming van hun discipline en de richting die hij voorstaat: het economische systeem (onder meer banken) hervormen, bredere waarden mee laten tellen dan alleen economische en ruimte geven aan vertrouwen.
Ik was alleen verrast door het verwijt dat hij Joris Luyendijk maakt: de schuld van de bankenproblemen zou volgens Luyendijk liggen bij individuele bankiers. Ik bewonderde in Luyendijks Dit kan niet waar zijn juist het feit dat hij de schuld niet daar legt, het zit ook volgens hem, en tot zijn verrassing, juist in het systeem.
Josee van Eindhoven heeft gelijk, het zit in het systeem. Albert Einstein heeft al onderkend: Je kunt een probleem niet oplossen vanuit hetzelfde soort denken dat tot het probleem heeft geleid.

'Verhoging zou grote risico's inhouden' Fed houdt rente VS op nul procent (Peter de Waard Volkskrant 18 september 2015 p. 27):
De Federal Reserve, de Fed, durft de officiële rente in de VS niet te verhogen. Oorzaak is de onzekerheid over de wereldeconomie en de onrust op de financiële markten vooral als gevolg van de devaluatie van de Chinese munt eind augustus. Voor het financieren van de overheidsschuld is een rente van 0 tot 0,25 procent, dus vrijwel gratis geld zeer aantrekkelijk.

Opkoopbeleid ECB kost DNB miljoenen euro's (Yvonne Hofs Volkskrant 25 maart 2016 p. 22):
Het omstreden geldbeleid van de Europese Centrale Bank raakt nu ook de Nederlandse schatkist. Het grootschalige opkoopprogramma van de ECB veroorzaakt op termijn mogelijk grote verliezen bij De Nederlandsche Bank (DNB). DNB moet vanwege die risico's haar buffers verhogen en verlaagt daarom per direct de jaarlijkse winstafdracht aan de Nederlandse staat. Stevige kritiek op de ECB
Hoewel het ECB-beleid per saldo dus gunstig uitpakt voor de Nederlandse begroting (althans, tot nu toe), is Knot geen steunpilaar van dat beleid. Het ECB-bestuur besloot op 10 maart het opkoopprogramma nog eens fors uit te breiden. Slechts twee bestuursleden stemden tegen; een van hen was Knot.
De DNB-president uitte in het eigen jaarverslag weer stevige kritiek op de ECB, die volgens hem veel te riskant bezig is. Ondertussen wordt al steeds vaker gesproken over nóg verdergaande ingrepen van de ECB, zoals het rechtstreeks overmaken van miljarden euro's naar bankrekeningen van burgers en bedrijven, zogeheten 'helicoptergeld' (omdat het effect te vergelijken is met het uitstrooien van bankbiljetten vanuit een helicopter). 'Helicoptergeld is een interessant economisch concept', zei Knot snedig, toen hem naar die optie werd gevraagd. 'Dat moet het vooral ook blijven.'

Nobelprijs voor economie naar contracttheoretici (Koen Hagens Volkskrant 11 oktober 2016 p. 14):
De contracttheorieën waarvoor economen Oliver Hart en Bengt Holmström de Nobelprijs ontvangen, lijken open deuren. Maar ze hebben hoogst actuele consequenties.
Alle kanten op
Holmström, die jarenlang in de Raad van Commissarissen van Nokia zat, heeft veel onderzoek gedaan naar hoe zulke prikkels het beste in balans kunnen worden gebracht. Dat raakt bijvoorbeeld aan een heet hangijzer in de verkiezingsstrijd: het eigen risico in de zorg. Maar politiek kun je alle kanten op met de twee Nobelprijswinnaars. Zo zijn ze niet onverdeeld positief over de toegenomen populariteit van prestatiebeloningen - zie de megafraude bij Wells Fargo. En Oliver Hart heeft zich negatief uitgelaten over de privatisering van gevangenissen in de Verenigde Staten. Omdat kwaliteit zich maar moeilijk laat vastleggen in een contract, hebben particuliere eigenaren al hun kaarten gezet op kostenbesparingen. Met als gevolg mensonterende omstandigheden in het Amerikaanse gevangeniswezen.
Oorspronkelijk opgeleid als wiskundige, verrichtte Hart vanaf halverwege de jaren tachtig baanbrekend onderzoek naar zulke 'incomplete contracten'. Een door de Nobelprijs-jury genoemd voorbeeld is dat van de ceo van een groot bedrijf. Diens arbeidscontract zal bijvoorbeeld bepalingen bevatten over een bonus als het bedrijf winst maakt. Maar er is ook een lange termijn belang: de onderneming moet gezond blijven en geen onnodige risico's aangaan. Dat laatste is lastiger in een contract te gieten. Het is moeilijk te meten. Bovendien: de toekomst is onzeker en kan van alles brengen. Het is één van de dingen die mis gingen voorafgaande aan de financiële crisis: topbestuurders namen onverantwoorde risico's in de jacht op persoonlijk gewin.

Omhoog met het begrotingstekort! of Nederland moet breken met Brusselse begrotingsregels (Jonathan Witteman Volkskrant 10 oktober 2016 p. 14):
Nederland kan maar beter snel breken met het bezuinigingsbeleid, daarover was grote eensgezindheid bij het debat over de economische toekomst van het land.
Lasten verlagen
SP-Kamerlid Karabulut pleitte ervoor de belasting op arbeid te verlagen. 'De verhouding tussen arbeid en kapitaal is compleet scheefgetrokken.' Terwijl het bedrijfsleven procentueel gezien alsmaar minder geld afdraagt aan de schatkist, zijn de lasten voor veel gezinnen de laatste jaren gestegen, zei Karabulut.
Ook MKB Nederland-voorzitter Van Straalen sprak zich uit voor een verlaging van de lasten op arbeid. Daarmee maak je het voor werkgevers makkelijker mensen aan te nemen, en stimuleer je de koopkracht van werknemers, zei hij.

Essay Het land van Mark Rutte
Een politiek van gevolgen (Mathieu Segers De Groene Amsterdammer 18 november 2021 p. 38-43):
Nederland gaat gebukt onder een
vals zelfbeeld van superioriteit bij de bevolking en bij de leidende politicus die bij diezelfde bevolking populair wil blijven. Hierdoor wordt in geval van crises alleen gekeken naar de gevolgen. De oorzaken liggen altijd elders.

Europa is niet meer de mondiale speelbal (Peter Giesen interviewt Luuk van Middelaar de Volkskrant 6 november 2021 Opinie p. 24-27):
Europa is gelouterd uit de coronacrisis gekomen, schrijft historicus en filosoof Luuk van Middelaar in zijn boek
Een Europees pandemonium. Ingeklemd tussen een onbetrouwbaar Amerika en een vastberaden China is een nieuw gevoel van cohesie ontstaan.
‘Ik zeg niet dat de EU het eeuwige leven heeft. Het is juist belangrijk om te zien dat je sterfelijk bent. Dat geeft je de energie om crises te overwinnen en vooruitgang te boeken. Maar het
kwartje kan twee kanten op vallen. Er zijn splijtende krachten en krachten die ons samenbrengen. Ik leg vaak de nadruk op die laatste.’
Om de moed erin te houden?
‘Vooral om het
evenwicht in het debat te herstellen. De splijtende krachten hebben al genoeg woordvoerders.’

Rusland moet in slepende Yukos-zaak 50 miljard betalen (Joram Bolle de Volkskrant 22 februari 2024, p. 11):
Bijna 20 jaar nadat olieconcern
Yukos ten onder ging in een politieke machtsstrijd met Poetin, heeft het Amsterdamse gerechtshof definitief besloten dat drie grote aandeelhouders recht hebben op 50 miljard dollar schadevergoeding. Maar voor wie strijdt tegen Poetin, is gelijk hebben nog geen gelijk krijgen.

Nederlandse Hoge Raad stuurt arbitragezaak rond Russisch olie- en gasconcern Yukos terug naar af (Bard van de Weijer de Volkskrant 6 november 2021 p. 15):
Rusland hoeft aandeelhouders van het voormalige Russische olie- en gasbedrijf Yukos voorlopig niet te compenseren voor hun
veronderstelde onrechtmatige onteigening. De Hoge Raad vernietigde vrijdag een eerder besluit hierover van het hof.

Constitutionele toetsing? Steek liever energie in democratische innovatie (Ursus Eijkelenberg de Volkskrant 5 november 2021 p. 27):
Het voorstel van
Pieter Omtzigt om Nederlandse wetgeving te toetsen aan de Grondwet zal niet leiden tot meer inspraak van burgers en groter vertrouwen in de politiek. Wie twijfelt, hoeft slechts twee landsgrenzen verder te kijken, naar Polen.
Hoe uitzonderlijk dit nu ook mag lijken, de voorkeurspositie van de wetgever is een keuze in de vormgeving van de
trias politica die tot de Tweede Wereldoorlog de norm was in democratische staten.
Omtzigt lijkt hier – ondanks zijn goede bedoelingen – een tegenstrijdige positie in te nemen. In zijn gevecht tegen het institutionele wantrouwen jegens de burger, kiest hij met constitutionele toetsing voor een instrument dat zelf het product is van wantrouwen in de democratie.
Dat steeds meer politieke vraagstukken aan democratisch debat en besluitvorming onttrekt en overlaat aan de gediplomeerde rede van de Negen Wijzen, en daarin bovendien veelal ondersteuning biedt aan gevestigde belangen.

Anja Borgman-Heidemann Negen Wijzen Je enneagramtype als ingang naar essentieel leiderschap
Wil je je ontwikkelen in je werk, dan is het onderzoeken van je eigen menszijn het allerbelangrijkste. Wie ben ik, wat wil ik echt? Juist voor professionals die leidinggeven is het belangrijk om je eigen aannames ter discussie te stellen. Jezelf en anderen te leren begrijpen op een dieper niveau dan op het niveau van zichtbaar gedrag. Wat is de essentie van je persoonlijkheid? En hoe kun je vanuit die essentie leidinggeven? In dit boek staat deze vraag centraal.

Maak de oceanen schoner, herstellen natuurschade (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 23 oktober 2021 Boeken p. 17):
Het is een van de vele hoopgevende verhalen in
Earthshot - Hoe we onze planeet kunnen redden Colin Butfield, Jonnie Hughes, twee makers van natuurdocumentaires. In het boek worden manieren getoond om de lucht schoner te maken, de oceanen op te ruimen, de afvalberg sterk te reduceren en de biodiversiteit in stand te houden. De term verwijst naar Moonshot, zoals John F. Kennedy begin jaren zestig de ambitieuze plannen noemde om binnen tien jaar een mens op de maan te zetten.
Onder anderen Sir David Attenborough en prins William hebben aan het boek meegewerkt. Laatstgenoemde gaat in de komende tien jaar vijftig Earthshot-prijzen uitreiken voor beste
initiatieven om de natuurschade te herstellen.

Jan Prij God en geld (recensie)
Over God en geld
‘De veronderstelde tegenstelling tussen God en geld, tussen het
‘hogere’ en het ‘lagere’ berust op een misverstand, zowel over de aard van religie als ook over de aard van economie. Jan Prij nodigt ons in een passievol betoog uit om opnieuw te ontdekken waar religie, economie en politiek in wezen om draaien. Een inspirerend, optimistisch pleidooi voor een nieuwe samenleving. Een samenleving waarin de hermeneutiek centraal staat: de kunst van het overbrengen, vertalen en vertolken’ (uitgeverij Klement)
Hermes als bode van de goden, beschermheilige van handelaren en dieven en vredestichter
Op basis van Hermes, niet voor niets beschermheilige van handelaren én dieven, stellen we ook de standaardopvattingen rond economie aan de kaak (Deel II). Economie is vanuit hermeneutisch perspectief eerder te verstaan als een poging om op inventieve wijze andermans verlangens en idealen productief te maken dan als een platte belangenstrijd. Economie heeft veel meer met pogingen tot verbinding van hemel en aarde te maken dan doorgaans wordt aangenomen. We bestrijden dan ook het platte beeld van economie als een dismal science , als een naargeestige wetenschap die zich als een self-fulfilling prophecy helaas steeds meer heeft vertaald in de werkelijkheid. Vervolgens gaan we na wat de misvattingen zijn van de gangbare opvatting van de politiek als machtsstrijd en botte daadkracht (Deel III).

Blijven Amerikaanse bedrijven de meesters van de creatieve destructie? (Peter de Waard de Volkskrant 5 november 2021 p. 21):
De Amerikaanse multinationals van 1967 zijn aan de top van de wereldranglijst vervangen door Amerikaanse multinationals die toen nog niet eens waren opgericht: Apple, Microsoft, Alphabet (Google), Amazon, Tesla, Facebook en Nvidia. De winsten die de afgelopen dagen werden bekendgemaakt over één enkel kwartaal Alphabet (19 miljard), Microsoft (20,5 miljard), en Apple (21 miljard) gaan ieder voorstellingsvermogen te boven, net als hun beurswaarden, die oplopen tot 2.500 miljard dollar. Continu wordt gesproken over machtsmisbruik, maar van opbreken van deze giganten is geen sprake. Ook de Amerikaanse agressieve manier van zakendoen die Servan-Schreiber beschreef is niet veranderd, zoals blijkt uit het optreden van Amerikaanse hedgefondsen op de Nederlandse markt.
Het onvoorstelbaar vermogen tot vernieuwing van
multinations in de VS is niet alleen de Amerikaanse uitdaging, maar ook de Amerikaanse paradox. De VS hadden in 2020 een handelstekort van 681 miljard dollar, terwijl de EU ondanks zwakke broeders als Griekenland en Spanje een handelsoverschot had van 195 miljard dollar.
Maar als Europa denkt dat het daardoor in een betere positie verkeert, laat het zich
opnieuw in slaap sukkelen. Voor de VS zijn handelstekorten investeringen in de toekomst. Dankzij de macht van de dollar kunnen de VS iedereen uitdagen: Europa, maar ook Azië.

Hoe een mondiale belasting veel armere landen treft (Peter de Waard de Volkskrant 9 oktober 2021):
Een wereldwijde belastingdeal komt dichterbij. Is dit een doorbraak? En waarom zijn ontwikkelingslanden hiermee nog verder van huis?
Is Nederland hierdoor geen belastingparadijs meer?
Nederland is geen belastingparadijs omdat er een laag tarief geldt voor de vennootschaps- of winstbelasting. Nederland is een belastingparadijs omdat internationale vennootschappen hier een juridisch hoofdkantoor – een brievenbus – kunnen oprichten en zo de
winst van hun dochtermaatschappijen in andere landen kunnen drukken, waardoor ze minder winstbelasting betalen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met royalties en intellectuele eigendomsrechten voor beeldmerken. In Nederland hoeft daarover geen of weinig belasting te worden betaald.
Toch kiezen vermogende Nederlanders op hun beurt weer voor
brievenbussen in Panama, de Kanaaleilanden of de Britse Maagdeneilanden. Waarom doen ze dat?
Vaak om hun identiteit te verhullen. Ze kunnen dan inkomsten uit bepaalde activiteiten – bijvoorbeeld beleggingen – op een rekening laten vallen die onzichtbaar is voor de Nederlandse belastingdienst.

‘Regels zijn regels’ is een armzalige manier van samenleven (Kustaw Bessems de Volkskrant 9 oktober 2021 Opinie p. 18):
Het net verschenen stuk waarin bestuursrechters kritisch terugkijken op hun eigen rol in het
toeslagenschandaal is even inzichtelijk als afgrijselijk.

‘We leven als goudvissen in een kom’ (Hans Bouman interviewt Dave Eggers de Volkskrant 16 oktober 2021 Boeken p. 7-9):
In
De Cirkel vbeschreef Eggers een wereld waarin één bedrijf – De Cirkel genaamd – het monopolie heeft verkregen op alle wereldwijde internetactiviteit, inclusief sociale media en betalingsverkeer. In het zojuist verschenen vervolg Het Alles (The Every) is De Cirkel inmiddels gefuseerd met de grootste internetwinkel ter wereld (‘vernoemd naar een Zuid-Amerikaanse jungle’). De nieuw ontstane moloch is het rijkste bedrijf dat de wereld ooit heeft gekend en noemt zich, wars van valse bescheidenheid, Het Alles.
In
De Cirkel waren personages als Mercer en Kalden – die zich tegen de gevaren van de digitale monopolist verzetten – weliswaar onsuccesvol, maar ze bleven trouw aan hun idealen. Zonder te spoileren: Het Alles slaat een andere toon aan. Is het een pessimistischer boek?
‘Terwijl ik het boek schreef had ik het ene moment het grootste plezier om de beschreven absurditeiten en het andere moment pure angstaanvallen omdat die afschuwelijke toekomstbeelden zo plausibel waren. Toch beschouw ik mijzelf niet als een pessimist. Ik geloof in de mensheid en ik blijf hopen dat we een manier zullen vinden om aan die toekomstvisie te ontsnappen. Maar daarvoor moeten we eerst tot bepaalde inzichten komen.
Dat is het punt van mijn boek. Ik schets een duister pad dat we hopelijk kunnen vermijden als we wakker worden.’

TRANSHUMANISME Einde van de menselijke soort? (Reformatorisch Dagblad november 2017):
Dat onze kostbare planeet op velerlei wijze wordt bedreigd, is wel duidelijk:
klimaatverandering, terrorisme, het toenemend aantal aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, branden en overstromingen, een enorm vluchtelingenprobleem, religieuze conflicten, hongersnoden, mondialisering, epidemieën. De wereldmachten vechten een grote oorlog uit, bepaald door geopolitieke, strategische en economische belangen.
Het is de hoogste tijd dat er overal op brede basis een
discussie ontstaat over de grote gevaren van de transhumanistische ideologie, een discussie ook over wat we onder mens- zijn, menselijke waardigheid, ziel, spiritualiteit, enzovoorts verstaan. De ontwikkelingen gaan razend snel. De resultaten van diverse congressen op wereldniveau worden niet aan het publiek bekend gemaakt. Ze zijn hooguit te lezen in wetenschappelijke tijdschriften of kritisch geschreven boeken. De menselijke hybris heeft een lange geschiedenis. Talloze mythen tonen ons echter ook de dramatische afloop van de menselijke overmoed. Daar waar de mens zichzelf als de maat van alle dingen beschouwt, sluipt een zeer giftig addertje onder het gras. Hoogste tijd om wakker te worden! (Marcel Messing)

Elitetheorie
Deel 2B, Charles Wright Mills: The Power Elite (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #102 september 2020):
Machtsconcentratie en centralisatie
Er is wel een tendens tot
concentratie en centralisering van macht en bezit, zoals Piketty meer recent heeft aangetoond. Dat geldt ook voor de middelen van productie en destructie. “Voor iedere tijd in de geschiedenis en voor iedere sociale structuur moeten we een antwoord vinden op de vraag naar de macht van de elite... Wat was de macht van Caesar op zijn hoogtepunt vergeleken met de macht van de veranderende binnencirkel van Sovjet Rusland of van de Amerikaanse regeringen?... [Zij] kunnen grote steden wegvagen met een druk op de knop... en continenten in een thermonucleaire woestenij veranderen... Nooit eerder waren de machtsmiddelen zo enorm. Dat maakt onze situatie zo hachelijk en maakt het begrijpen van de macht en de beperkingen van de Amerikaanse elite des te belangrijker... en doet de vraag rijzen naar verantwoordelijk regeren” (p 23-24).

Professor Heertje & Heer Bommel (Max Pam de Volkskrant 8 april 2020 p. 24):
Toch begreep ik Van Amerongen wel. Heertje had zich aangesloten bij DS’70, een partij van teleurgestelde PvdA’ers die heimwee koesterden naar het tijdperk-Drees en dienovereenkomstig Willem Drees jr. als hun leider hadden aangesteld. Rare mannen, maar tegenwoordig denk ik daar wat anders over. Het was ook de tijd dat Heertje de neiging had om overal ‘antisemitische tendensen’ te ontwaren. Synagogen moesten toen nog niet worden beveiligd en de site JOOP bestond nog niet. Heertjes opgewonden reacties vond ik overdreven, ook daar denk ik inmiddels wat anders over.
Als wij voor zo’n zaaltje hadden gesproken, citeerde Heertje graag een gezegde van Heer Bommel:
‘Geld speelt geen rol, maar ik ben er toch aan gehecht.’
Heertje gaf ze onderuit de zak, zei dat klimaat en schone lucht op den duur veel belangrijker waren en geloofde niet in Amsterdam als Mainport. Het gevolg was een opstand vol harde woorden en scheldpartijen. In Nederland was Heertje een van de eersten die dit soort dingen hardop zei. Hij was zeer tevreden toen wij naar huis tuften.
In die tijd was hij erg gegrepen door Schumpeters theorie van de
creative destruction. Eerst moet de boel helemaal kapot om op volle kracht te kunnen - innoveren. Vooruitgang gaat altijd schoksgewijs. Het is jammer dat hij de huidige crisis niet heeft kunnen meemaken, want ik ben ervan overtuigd dat hij voornamelijk kansen zou zien.

De uit de hand lopende dynamiek van de moderne tijd
Deel 2: Zelfversterkende processen in de economie en kwetsbaarheden van de democratie(Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #89 september 2019):
Innovatie en
creatieve destructie: de economische visie van Schumpeter
“In Die Theorie der wirtschaftlichten Entwicklung (1912) vestigde Joseph Schumpeter als eerste nadrukkeijk de aandacht op de verbasterende dynamiek van het krediet… [als] de antithese van het ‘geërfd vermogen” (p 159). Het bondgenootschap van de ‘nieuwe man’ en zijn ‘geldverschaffer’ wordt richtingbepalend. Zijn meest gelezen werk is Kapitalisme, socialisme, and democratie (1943), waarin hij zijn meest bekende concept van innovatie als creatieve destructie (van voorgaande benaderingen) introduceert. Dit komt overeen met de visie van Sloterdijk op de ontwikkelingsdynamiek.

Tomáš Sedlácek schrijft: ‘Dit boek (De economie van goed en kwaad p. 373) is een poging om een tegenwicht te bieden aan de reductionistische, analytische en op wiskundige modellen gestoelde benadering van de economie. Ook wordt er een bescheiden poging in ondernomen om een dieper verband, en meer raakvlakken met andere terreinen te laten zien - filosofie, theologie, antropologie, geschiedenis, cultuur, psychologie, sociologie en andere.'
p. 20/21: De heersende stroming in de economische wetenschap van vandaag, die beweert af te stammen van Adam Smith, heeft geen oog voor ethiek. De vraag over goed en kwaad overheerste in vroeger tijden in het debat, maar tegenwoordig is het bijna ketters om het thema zelfs maar te noemen.
p. 239: Met enige overdrijving kan worden gezegd, dat de discussie tot op de dag van vandaag doorgaat en tot verschillende stromingen leidt in het hedendaagse denken over de economie. Zo kan de discussie over methodologisch individualisme versus collectivisme tot op zekere hoogte worden teruggevoerd op het probleem van de ‘twee Smiths’.
p. 241: 'In
Moral Sentiments kijkt hij naar de sympathieke kant van de menselijke natuur; in Wealth of Nations naar de egoïstische kant van de mens.' En later: 'In Moral Sentiments schrijft hij ons handelen toe aan genegenheid, in Wealth of Nations aan egoïsme.'
p. 342: De
normatieve economie is onderdrukt door de positivistische (beschrijvende) economie.

Zowel de 32ste Van der Leeuwlezing De alwetende god van de markt bestaat niet (p. 30-31) van Tomas Sedlacek als het interview Je kunt niet alles oplossen met meer marktwerking (p. 20-21) met Thomas Piketty in de Volkskrant van 8 november 2014 hebben op hetzelfde hoofdthema, namelijk het ontstaan van een grotere tweedeling in de maatschappij betrekking.

De economen Tomas Sedlacek en Thomas Piketty onderkennen beide hetzelfde stramien dat ook in het rapport 'E i V' naar voren komt en met de eenzijdige fixatie van politici op de marktwerking samenhangt. In plaats van collectieve belangen, de tweedeling te verkleinen kiezen veel 'carrière politici' (De dubbele petten van econoom Mishkin komen prominent aan bod in de documentaire Inside Job uit 2010.) er voor de individuele belangen van het grootkapitaal te behartigen. Gelukkig laat de voormalig (top)manager van het Centraal Bureau voor de Statistiek Henk van Tuinen in zijn reactie Reduceer ons niet tot homo economicus (Volkskrant van 11 november 2014) op de Van der Leeuwlezig een ander geluid horen. Henk van Tuinen is auteur van het boek Ons land kan menselijker.

Arie van der Zwan onderkent ook de keerzijde van de medaille:
De economen Tomas Sedlacek en Thomas Piketty onderkennen beide hetzelfde stramien dat ook in het rapport 'E i V' naar voren komt en met de
eenzijdige fixatie van politici op de marktwerking samenhangt. In plaats van collectieve belangen, de tweedeling te verkleinen kiezen veel 'carrière politici' (De dubbele petten van econoom Mishkin komen prominent aan bod in de documentaire Inside Job uit 2010.) er voor de individuele belangen van het grootkapitaal te behartigen. Gelukkig laat de voormalig (top)manager van het Centraal Bureau voor de Statistiek Henk van Tuinen in zijn reactie Reduceer ons niet tot homo economicus (Volkskrant van 11 november 2014) op de Van der Leeuwlezing een ander geluid horen. Henk van Tuinen is auteur van het boek Ons land kan menselijker.

Herman Wijffels Duurzame waarden en maatschappelijke transitie (3 oktober 2016):
In onze
wegwerpmaatschappij eindigt meer dan de helft van de spullen die we kopen binnen 6 maanden in de verbrandingsoven.
De politiek heeft deze ontwikkeling lange tijd op afstand gevolgd. Maar ook daar zijn in het afgelopen jaar, m.n. op mondiaal niveau, belangrijke stappen gezet. Denk daarbij aan het Parijse Klimaatakkoord en aan de vaststelling van de zgn. Sustainable Development Goals in de VN. Deze SDG’s vormen een samenhangend geheel van 17 ontwikkelingsdoelstellingen, onderschreven door vrijwel alle landen in de wereld. Ik ben geneigd ook de encycliek Laudato Si hierbij te noemen, omdat daarin in feite de ethische grondslag wordt geleverd voor beide mondiale programma’s. Samen leveren die programma’s een duidelijk richtinggevend en samenhangend kader voor de volgende fase in de maatschappelijke ontwikkeling.
Geen enkele organisatie die aan de maat van de tijd wil zijn en dus ook universiteiten niet, kan
zonder integrerend perspectief voor het geheel. Integraal ontwerpen vraagt om geïntegreerde alpha, beta en gamma kennis en vaardigheden. Ook het onderwijs zal meer vanuit dat perspectief vorm moeten krijgen.

Denktank met Wijffels wil financiële sector veranderen (Volkskrant 26 november 2011)
Een denktank onder leiding van oud-Rabotopman Herman Wijffels wil de financiële sector definitief veranderen. Het doet daarvoor negen aanbevelingen. Afschaffen van de bonussen, nuts- en zakelijk bankieren uit elkaar halen, hogere kapitaalbuffers en meer ethiek in de sector zijn daarvan een paar voorbeelden.

De website van de Rabobank biedt houvast om de status quo van de macro-economie te duiden.
We voorzien vijf belangrijke ontwikkelingen die de wereld van overmorgen zullen vormen (klik op de ontwikkelingen voor een analyse ervan):
1. Demografie - Steeds meer en steeds oudere mensen die steeds vaker in steden een plek zoeken, moeten eten, drinken en werken;
2. Duurzaamheid - De grenzen aan wat de aarde te bieden heeft, zullen ons handelen steeds vaker beïnvloeden;
3. Geopolitiek - Geopolitiek wordt minder overzichtelijk: er is een diffusie van macht terwijl economische afhankelijkheden in de wereld groter worden;
4. Innovatie - Verdergaande innovatie is een belangrijke bron van vooruitgang. Maar innovatie levert ook uitdagingen in transities op;
5. Economie - Dit alles komt samen in de economie van overmorgen: waarbij hoge economische groei minder zeker lijkt, en de huidige uitdagingen voor de wereldeconomie wellicht een keer tot uitbarsting komen.

'Ook de Rabobank is niet het braafste jongetje van de klas' (Erik de Vlieger de Volkskrant 14 februari 2013):
De Rabobank blijkt te beschikken over
inventieve trucjes, schrijft ondernemer Erik de Vlieger. 'Ik doe een oproep aan minister Dijsselbloem om aan de bel te trekken voor het (weer) te laat is.'
De cliënt die dus vijf miljoen leent, creëert eigenlijk zelf het spaargeld dat de Rabobank vervolgens aanwendt om te lenen. Het door de Rabobank geleende geld, is zeer goedkoop en kan vervolgens duur aan de klant worden uitgeleend. Hiermee maakt de bank een
enorme marge en voldoet bovendien aan de regels, omdat het wettelijk vereiste spaargeld aanwezig is. Maar men ziet hier een cruciaal element over het hoofd: het spaargeld is afkomstig van de klant die het volle bedrag nota bene zelf leent. Is dit normaal? Of worden we gewoon weer allen knalhard in de maling genomen met alle mogelijke gevolgen van dien?
Minister Dijsselbloem,
u mag het zeggen, maar ik weet het al..
Erik de Vlieger is een voorstander van
Small is Beautiful. De website van de Rabobank, het nieuwe ‘bedrijfsmodel’ biedt houvast om de kritiek van Erik de Vlieger op te lossen.

Advies aan de (in)formateur (14)
Dirk Schoenmaker ‘Alle kraantjes moeten dicht’ (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 2 september 2021 p. 14-17):
De huizenmarkt loopt steeds verder vast en ‘een eigen huis voor iedereen’ gaat niet meer op. Volgens hoogleraar Dirk Schoenmaker moet de politiek het
‘eerlijke verhaal’ vertellen. ‘Je gooit iedere keer olie op het vuur door de leenruimte verder op te pompen.’
Nederlanders mogen buitensporig veel lenen voor de aankoop van een huis (plus gunstige aftrekposten) en daarbovenop komen nog de investeerders. De prins Bernhards van deze wereld, maar ook kleinere investeerders zoals journalist Hans de Geus. In zijn boek
Hoe ik toch huisjesmelker werd vertelt hij hoe hij als zzp’er geen hypotheek kon krijgen voor een bovenwoning in Amsterdam, maar die wel kreeg als ‘investeerder’ die de toekomstige huur als onderpand kon inzetten. Deze buy-to-let-leningen kwamen in 2015 overwaaien uit Engeland, schrijft het Financieele Dagblad, en de banken NIBC en RNHBzagen er terecht een groeimarkt in. Vorig jaar januari – slechts vijf jaar later – hadden ze respectievelijk al voor 655 miljoen en 1,8 miljard euro aan dit soort leningen uitstaan.

President Nederlandsche Bank verwacht renteverhogingen door strek gestegen prijzen (Michael Persson de Volkskrant 7 februari 2022 p. 2):
De sterk gestegen prijzen kunnen een probleem gaan vormen voor Nederlanders met lagere inkomens. Om de inflatie te beteugelen verwacht president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank dat de Europese Centrale Bank (ECB) aan het einde van dit jaar de rente zal verhogen.
Knot: Nederland is een
rentenierseconomie aan het worden
Knot had stevige kritiek op het nieuwe Nederlandse kabinet. Volgens hem was het hoog tijd voor stevige ambities, zoals klimaatbeleid en woningmarktbeleid, maar leidt de gekozen route – miljardenbestedingen – tot verspilling van belastinggeld. Hij ziet meer in aanpassing van het belastingstelsel, en het beprijzen van bijvoorbeeld CO2- en stikstofuitstoot. Ook sloot hij zich aan bij het koor van economen die vinden dat Nederland arbeid te veel en vermogens te weinig belast.
‘Tijdens de coronacrisis zijn de huizen 300 miljard meer waard geworden. Wij zijn een
rentenierseconomie aan het worden terwijl we de hardwerkende Nederlander daarvoor laten betalen.’

‘Lage rente? De stijging van de huizenprijzen is made in Holland’ (Koen Haegens de Volkskrant 1 september 2021 p. 20-21):
In Europa is één partij die de diepe zakken en de snelheid heeft om als acute crisisbestrijder op te treden: de Europese Centrale Bank. Dat heeft de coronacrisis weer bevestigd, zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank.
U wilt ook een einde maken aan de hypotheekrenteaftrek. In interviews heeft u verteld dat uw eigen ouders slachtoffer waren van een vorige crisis op de huizenmarkt, eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Ze hadden een nieuw huis gekocht, konden plotseling niet van het oude afkomen en kampten jarenlang met dubbele lasten. Dreigt de geschiedenis zich te herhalen?
‘In Nederland stegen de huizenprijzen de afgelopen twaalf maanden met
16 procent. In Europa 6 procent. We wijzen in dit land graag naar de lage rente als boosdoener, maar die is overal in Europa. Dus de resterende 10 procent prijsstijging is made in Holland. Vandaar mijn pleidooien tegen de nog altijd ruimhartige fiscale stimulering van het huizenbezit. De leennormen blijven riant en we hebben een schreeuwend tekort aan huurwoningen, als alternatief voor kopen.’

De welvaart is zeker toegenomen, maar ook scheefgegroeid. Het verhaal dat Ramsey Nasr vertelt is niet nieuw, maar is al sinds het verschijnen van de Bhagavad Gita bekend. De Bhagavad Gita leert al dat tat tvam asi (Gij zijt Dat, is de kernleer van de oude Upanishaden) het uiteindelijke doel van elk mens is, dus uit te vinden wie hij werkelijk is.

Kan het mythische overleg in Jackson Hole niet schriftelijk worden afgedaan? (Peter de Waard de Volkskrant 25 augustus 2021 p. 19):
Tot de deelnemers behoren de bazen van de twaalf centrale banken van de VS, die samen met hun voorzitter Jerome Powell de Federal Reserve (Fed) vormen. Daarnaast zijn ook de presidenten van de Europese Centrale Bank en de Bank of Japan en de gouverneur van de Bank of England uitgenodigd.
Inmiddels hebben de centrale banken van de
vier grote machtsblokken (Japan, de eurozone, Groot-Brittannië en VS) 24,5 biljoen dollar aan schuldpapier uit de markt genomen en op hun eigen balans gezet. En elke maand komen daar tientallen miljarden bij. Noch het feit dat ze inmiddels een kwart tot eenderde van de overheidsschulden bezitten, noch de hoge economische groeicijfers, noch de absurde stijgingen van de aandelenkoersen en vastgoedprijzen, heeft ze doen besluiten een terugtrekkende beweging te maken.
Zo lang het coronaspook blijft rondwaren en er geen inflatie is, verroert niemand een vinger. En omdat corona een blijvertje lijkt en de definitie van inflatie zo is ingeperkt dat die voor altijd in de kiem is gesmoord, lijkt het er steeds meer op dat het opkopen nooit meer wordt gestopt en de
rente voor eeuwig nul procent blijft.

Moet inflatiedoelstelling omhoog? (Peter de Waard Volkskrant 24 augustus 2016 p. 23):
Eind deze week kruipen de machtigste technocraten van de wereld bijeen voor hun jaarlijkse onderonsje in Jackson Hole, een bijna mysterieus oord in een natuurpark in de Amerikaanse staat Wyoming waar grizzly's en black bears rondlopen. Behalve de bazen van de twaalf centrale banken van de VS en hun aanvoerder Janet Yellen zijn ook de presidenten van de Europese Centrale Bank, de Bank of Japan en de baas van de Bank of England van de partij.
Er zal worden gepraat over een nieuw geneesmiddel voor de economie nu die resistent is geworden voor de huidige monetaire medicijnencocktail: renteverlagingen en het bijdrukken van geld.
Voor een gezonde en stabiele economie hanteert de Fed de zogenoemde 5-3-2-formule.

Om Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap, een duurzame samenleving te bevorderen draait het om rechtvaardigheid. Bij de handelsverdragen, die door politici worden afgesloten staat veelal het quid pro quo centraal. Door de secularisatie is er geen aandacht meer voor dichterlijke beeldtaal in de Bijbel over de balk en de splinter. Het probleem is wel dat er niets voor de verbindende verhalen in de plaats is gekomen. Mensen zijn hun morele kompas kwijt en beginnen een leegte te ervaren. De wetenschap is minder eenduidig dan vaak wordt gedacht. Dit hangt met de controverse tussen wetenschappers samen.

Economie en moraal (Herman Hümmels Civis Mundi Digitaal #101 augustus 2020):
Vrijheid, gelijkheid en broederschap
Aan broederschap werd door geen van beide stromingen aandacht geschonken. Geen van beide geloven bleken tot de gewenste heilstaat te leiden. In mijn boek
Menswaardige maatschappij heb ik mij voorstander verklaart van een dynamische maatschappij op grond van een dialectiek-model, dat uitmondt in een betere maatschappij: de ‘bandbreedtemaatschappij’ (die achteraf enigszins past bij het donut-model van Kate Raworth). De landelijke overheid heeft daarbij een belangrijkere rol dan door het neoliberalisme wordt gepredikt en de alleenmacht van de overheid en de eenheidsworst onder de burgers (communisme) wordt afgewezen. De overheid is in de bandbreedtemaatschappij kaderstellend en bewaker van het overschrijden van de democratisch vastgestelde grenzen. Het (morele) handelen van zowel de burgers als de overheid wordt afgemeten aan de Gulden Regel:
Respecteer en ondersteun de
basisbehoeften van anderen en draag bij aan de totstandkoming respectievelijk handhaving van een maatschappij en een wereldorde waarin iedereen in zijn basisbehoeften kan voorzien.

Kunnen al die keurige progressieve jongens écht niets beter bedenken dan veel geld verdienen? (Marja Pruis De Groene Amsterdammer 5 augustus 2021 p. 34-38):
De tijd dat winst maken
zondig was, ligt ver achter ons, zo ver ben ik ook. De gedachte dat geld is bedacht als middel om de ruil van goederen te vergemakkelijken, heeft mij echter nooit helemaal verlaten. Dat geld op zich niks is. In Hebzucht Een filosofische geschiedenis van de inhaligheid schetst politiek filosoof Jeroen Linssen de kennelijk onontkoombare gang die de mensheid heeft doorgemaakt van ruilen naar handelen. Ooit was de woekeraar de personificatie van het kwaad en nu is hij een slimme jongen.

Jeroen Dijsselbloem (Willie Verhoysen De Groene Amsterdammer 11 oktober 2018 p. 69):
Dijsselbloem heeft in letterlijke zin geen bloed aan zijn handenx, maar hij heeft met zijn staalharde beleid wel miljoenen mensen aan de bedelstaf gebracht. Dit vanuit de optiek: ‘Ik of de wanorde.’ Elk ander economisch beleid werd door hem al bij voorbaat afgewezen. Laat staan een beleid dat meer oog had voor de desastreuze gevolgen van de Europese richtlijnen voor miljoenen mensen.

Verruimend inzicht in de persoonlijkheid, het ego en de emoties (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #33 oktober 2015):
Bespreking van Helena Bloem en Hans Komen,
Gevangen door het ego De Weg van de Zonnevonk.
2.2 – 2.4 Ego-aspecten, eigendunk en wilskracht
Persoonlijkheidsaspecten, die emotioneel neutraal zijn, zoals de kernkwaliteiten van Ofman, verdichten zich tot ego-aspecten, die Ofman
valkuilen noemt in zijn boek Bezieling en kwaliteit in organisaties.
Dat zijn overtrokken eigenschappen die daardoor negatief werken. Door de energetische verdichting blokkeren zij vooral het intuïtieve aanvoelingsvermogen van onszelf, het contact met de essentie. (Zelf)vertrouwen wordt dan wantrouwen, mededogen wordt minachting, zelfkennis wordt zelfoverschatting. De adequate maat is uit balans, de matigheid die bij Griekse filosofen zoals Plato en Aristoteles maatgevend was. Zie hierover mijn artikelen in nr 32 en 29.\\
Het gaat vooral om het vinden van evenwicht en een middenweg door ego-gedrag te verminderen of te minimaliseren via waarneming vanuit de essentie en een adequaat zelfbeeld te vormen via zelfwaarneming en zelfreflectie.

‘Er wordt absurd veel bezuinigd’ (Jan Tromp interviewt Johan Witteveen de Volkskrant 7 september 2012 p. 24,25):
Peter de Waard, redacteur van deze krant, schreef over de
huidige cultuur in de financiële wereld: 'Het beest in de mens is losgekomen. Het doel is niet meer de beste bank voor de klant te zijn, maar de grootste, de meest winstgevende.'
Wat maakt het moeilijk?
'Mensen zijn materialistischer dan twintig, dertig jaar geleden, ze zijn
egoïstischer. Ik denk dat het komt doordat ze het religieuze ideaal verloren hebben. Religie was een geweldige kracht die mensen wees op bepaalde morele idealen. Het is nog niet zo eenvoudig voor een overheid om regels op te stellen tegen een mentaliteit van egoïsme. De mensen die profiteren verzetten zich en zoeken sluipwegen. Maar het moet wel gebeuren, want de toestand met die bonussen mag niet meer voortduren.'

Het is de mens, die met behulp van zijn brein , de beide hersenhelften (spiegelneuron , weerspiegeling), 'Lichaam en Geest', 'Macrokosmos en Microkosmos', 'God en Zoon', 'Hemel en Aarde', 'Micro-economie en Macro-economie', met elkaar verbindt. Pythagoras telt deductief van boven naar beneden (hemel) en Aristoteles inductief van beneden naar boven (aarde). De relatie tussen de Microkosmos en Macrokosmos is analoog aan de Economische structuur tussen Micro-economie en Macro-economie (Algemene economie).

Econoom Jan Pen (Volkskrant 24 december 2009): ‘Mijn opinie is minder stellig. Ik formuleer het allemaal niet zo hard meer. Ik heb wel een harde stem als het moet.’
Hij schraapt zijn keel en declameert de eerste twee strofen van
Die grenadiere van Heinrich Heine.
‘Dan blijkt het grote verschil: de een wil naar zijn
vrouw en zijn kind, de ander niet. Die wil soldaat blijven.'
‘Het is het meest pacifistische gedicht dat ik ken.’
Tiesse (zijn zoon): ‘Maar die ene wil blijven vechten voor de keizer.’
Jan:
‘Ja, ja, ja, het gaat om het verschil tussen die twee.
Er valt een stilte. Niet voor het eerst, maar deze duurt langer.
Uiteindelijk zegt Jan:
‘ik herken er een ideaal in. Het ideaal van het pacifisme. Nou, hup, het is mooi geweest.’

De omvang van tekorten en schulden is ronduit verbijsterend (Hans Hoogervorst Volkskrant 4 juni 2021 p. 20/FD 3 juni):
De wereldeconomie wordt blootgesteld aan steeds
grotere risico's. We moeten de moed opbrengen om het behoedzame beheer te herstellen, schrijft Hans Hoogervorst in zijn opiniestuk bij zijn afscheid als voorzitter van de International Accounting Standards Board. 'Inmiddels is een hele generatie investeerders opgegroeid die verwacht dat de overheid wel inspringt als de markten uit de bocht vliegen.'
Hoe lang willen de centrale banken en overheden nog achter de feiten aanlopen en de wereldeconomie, die zich toch al op glad ijs bevindt, aan nog grotere risico’s blootstellen?

Als bevlogen EU-diplomaat vocht zij wereldwijd voor de mensenrechten (Peter de Waard Volkskrant 3 juni 2021 p. 30):
Ze voerde als diplomaat het overleg over de vredesmissies van de EU in onder meer Afghanistan en Soedan en kreeg dit voorjaar nog een hoge EU-onderscheiding. Haar gehele carrière zette ze zich in voor mensenrechten en gelijkwaardigheid. Hadewijch Hazelzet werd 49 jaar.
Een van haar Brusselse collega’s zei op de uitvaart: ‘We kenden haar allemaal als een waterval, een zonnestraal met een schaterlach, maar als het erop aan kwam was ze diep ernstig. Want ze wist: tief ist die Welt, tief ihr Weh.’ Haar laatste oproep was: ‘De wereld zal mensenrechten blijven respecteren; vrouwen en mannen moeten gelijkelijk leiding geven; en moge de toekomst voortbouwen op wat we in het verleden hebben geleerd. Ga door!’

Essay De oorlog tegen het Westen
Fatterig, verwijfd, corrupt (Ian Buruma De Groene Amsterdammer 3 juni 2021 p. 42-45):
Waar ligt de oostgrens van het Westen? Bij Centraal-Europa? Bij Oost-Europa? En wat onderscheidt het Westen van het Oosten? Ingewikkeld.
Te meer omdat het Westen zelf steeds meer antiwesterse krachten herbergt.

Onderzoek De grootste vervuilers van Europa
Hoe groen kan beton zijn? (Luuk Sengers en Evert de Vos De Groene Amsterdammer 3 juni 2021 p. 20-24):
Driekwart van de broeikasgassen van de industrie in Europa wordt uitgestoten door slechts
honderd bedrijven. En die vervuilende giganten – staal en cement voorop – verdienden royaal aan emissierechten. Ondertussen krijgen bedrijven die wél duurzame oplossingen aanbieden geen poot aan de grond.

Neoliberale marge (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 13 mei 2021 p. 9):
Vorige week trapte de
Haagse economisch adviesmonopolist, het Centraal Planbureau, met veel geweld een deur open die al wagenwijd open stond.
Ten slotte is door de
doorgeschoten flexibilisering van de Nederlandse arbeidsmarkt een groeiend aantal werkenden terechtgekomen aan de precaire onderkant van de arbeidsmarkt. Zij zijn niet alleen steeds minder gaan verdienen maar ook steeds vogelvrijer geworden. Oftewel, wie buffers het hardst nodig heeft, heeft de minste kans ze aan te leggen.
Helaas zoek je in het CPB-rapport vergeefs naar
‘loonmatiging’, ‘belastingontwijking’ of ‘arbeidsmarktflexibilisering’. En dus is het antwoord van het CPB niet méér loon, méér vakbondsmacht, mínder belastingontwijking, méér kapitaalrestricties en méér vaste contracten. Maar beperkt het zich tot gepiel in de neoliberale marge. Zoals we van het CPB gewend zijn. En weer tekenden de kranten het op als was het Gods Woord zelf.
Ik zeg het nog maar een keer: het wordt hoog tijd dat er een einde komt aan het
adviesmonopolie van het CPB. Het politiek-economische structuurdebat dat in Nederland zo broodnodig gevoerd moet worden, verdient beter dan dit soort flutrapportjes. En verdient betere, kritischere economische verslaggevers, die het CPB niet laten wegkomen met dit soort opzichtige propaganda voor het bestaande.

Het groene kapitalisme gaat de klimaatcrisis niet stoppen (Koen Haegens Volkskrant 22 april 2021 p. 13):
‘Duurzaam beleggen is uiteindelijk weinig meer dan een marketing hype’, schreef Tariq Fancy begin maart in een opiniestuk in
USA Today. ‘Wall Street wast het economische systeem groen en creëert al doende een dodelijke afleiding.’
Misschien nog wel belangrijker: de financiële sector is niet de motor achter de strijd tegen klimaatverandering, maar dankzij de groene beleggingshype ook niet langer de rem. In de 17de en 18de eeuw, zo beschreef de economisch historicus Albert Hirschman in zijn klassieker
The Passions and the Interests, veranderde het najagen van financieel gewin van een zonde in een welkome afleiding. Beter dat mannen met een overschot aan ambities en testosteron zich uitleefden in de economie dan op het slagveld.
Iets dergelijks geldt ook voor
ethisch beleggen. Liever wat overdreven groene beloften, dan concerns die met hun winsten klimaatsceptici sponsoren.

China’s galactisch imperium
Allen onder één hemel (John Keane De Groene Amsterdammer 22 april 2021 p. 24-29):
China is hard op weg een wereldmacht te worden van een omvang die zijn voorgangers doet verbleken. Heeft het zin om die expansiedrang te bestrijden, of moeten we China’s zelfopgelegde ‘hemels mandaat’ aanvaarden?
Deze kwesties voeden China’s
grootste kwetsbaarheid: zijn lauwe en tegenstrijdige omarming van publieke verantwoordingsmechanismen. De Chinese leiders zeggen dat zij open connectiviteit en niet-corrupte grensoverschrijdende instellingen op basis van overleg willen. Maar een één-partij-regime vereist nu eenmaal geheimhouding, veinzerij en onbetwiste macht. Diverse vooraanstaande Chinese wetenschappers op het gebied van de internationale betrekkingen hebben mij persoonlijk verteld dat hun land wereldwijd alleen succesvol kan zijn als het zijn machtsstructuren openstelt voor veel grotere publieke controle, zowel in eigen land als daarbuiten.
Goed functionerende democratieën
koesteren waakhond-organen zoals publieke onderzoeken, rechterlijke toetsing en commissies voor de toekomst, die zijn opgezet om dreigende onzekerheden, corruptie en onaangename verrassingen het hoofd te bieden. In binnen- en buitenland probeert China deze methoden na te bootsen.

Hoe nu verder: Politicoloog John Keane ‘Het Amerika van nummer 45 is een fantoomdemocratie (Marcel ten Hooven De Groene Amsterdammer 18 juni 2020 p. 20-23):
Het verval van de VS onder Donald Trump verbaast politicoloog John Keane niet. Een machthebber die met repressie reageert op elke tegenspraak wordt vanzelf dom en gaat stuntelen. Dat gebeurt overal waar een despoot aan de macht komt. Met de democratie is het als met een bergwandeling: omhoog is de wandeling zwaarder en de wil op je schreden terug te keren groter dan bergafwaarts. Met deze parafrase van een oude wijsheid van Machiavelli beschrijft de Australische politicoloog John Keane in zijn nieuwe boek The New Despotism het lot van de democratie in de recente geschiedenis.

De angst moet uit de ambtenarentorens (Ariejan Korteweg Volkskrant 2 november 2019 Opinie p. 24-25):
Bestuurskundige Paul ‘t Hart, adviseur van topambtenaren, maakt zich grote zorgen over de staat van de ambtenarij. ‘De angst regeert, men is bang voor de buitenwereld, bang om fouten te maken.’ De gevolgen zijn volgens hem desastreus.
Met als gevolg dat de staat uitsluitend wordt gezien als iets wat geld kost?
‘Max Weber (Duits socioloog uit het begin van de 20ste eeuw, red.) noemde dat al de
onttovering van het sociale contract tussen burger en overheid. Mijn Australische collega John Keane spreekt van de monitory democracy: het democratische moment verschuift van de verkiezingen naar de achterkant: overheid, wat heb je onlangs nog voor ons gedaan?

Het handelsconflict tussen Australië en China
‘Als je ons behandelt als vijand, dan word je het ook’ (Maarten van Dun De Groene Amsterdammer 22 april 2021 p. 30-33):
Nu het handelsconflict tussen Australië en China oploopt, blijkt hoe afhankelijk Australië is. China gebruikt de ruzie om een signaal af te geven aan andere landen: wie een conflict met China laat oplopen, zal dat voelen.
In het contact met China is het belang van slimme diplomatie groter dan ooit. Deskundigen zeggen dat het meer oplevert om via diplomatieke kanalen druk uit te oefenen op Beijing over gevoelige zaken als de mensenrechtensituatie of het optreden in Hongkong. Dan hoeft China niet te vrezen voor gezichtsverlies en staat het meer open voor kritiek. Tegelijkertijd is het belangrijk dat westerse landen hun eigen waarden verdedigen, ook openlijk. Die balans is precair, zo hebben Australische politici gemerkt.
Die westerse waarden van
vrijheid, democratie, debat, cultuur en open markten zijn een van de grootste krachten bij het vinden van een nieuwe manier om met China om te gaan. Die kernwaarden vormen de aantrekkingskracht voor talent en innovatie. Het is wat Henry Kissinger ooit soft powernoemde, als tegenhanger van militaire macht en politieke invloed.

Economie DNB-CBS: 1-0 (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 22 april 2021 p. 9):
Afgelopen donderdag ontstond er opschudding door een opmerkelijke studie van het CBS en door de assertieve mediapresentatie ervan door zijn hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen – hij schreef vorig jaar het boek
Met ons gaat het nog altijd goed. Zijn longread begint met de zin: ‘Sinds enkele jaren bestaat het idee dat het inkomen van Nederlanders duidelijk achterblijft bij de groei van de economie.’ Wat volgt is een poging dat idee te ontkrachten.
Knot had
gelijk, Van Mulligen niet. En het gaat echt om veel geld. Had die daling niet plaatsgevonden, dan was het besteedbaar jaarlijks inkomen per Nederlander nu ruim 2500 euro, tien procent, hoger.

Nederland nog steeds tax-walhalla (Irene de Zwaan Volkskrant 10 maart 2021 p. 23):
Nederland is wereldwijd nog altijd een van de
belangrijkste knooppunten op het gebied van belastingontwijking. Dit concludeert de internationale ngo Tax Justice Network op basis van haar tweejaarlijkse ranglijst.
Alleen de Britse Maagdeneilanden, de Kaaimaneilanden en Bermuda spelen volgens de organisatie een grotere rol in
belastingontwijking dan Nederland. In 2019, toen de index voor het eerst werd uitgebracht, stond Nederland ook al op de vierde plaats.
Onlangs bleek dat Google in acht jaar tijd 128 miljard euro via een Nederlandse dochteronderneming naar belastingparadijs Bermuda heeft gesluisd. Het techbedrijf betaalde daarover in Nederland zo'n 25 miljoen euro belasting. Ook de vier grootste tabaksfabrikanten ter wereld sluizen jaarlijks voor 7,5 miljard via Nederland door naar Bermuda om belasting te ontwijken, bracht journalistencollectief
The Investigative Desk vorig jaar aan het licht.

Het is klaar met het kapitalisme dat vooral de aandeelhouder dient, daarover zijn de grootste partijen het eens. Nu nog een gezamenlijke aanpak (Rutger Claassen en Kees Cools (Volkskrant 16 februari 2021, p. 28):
Belastingontwijking door multinationals? VVD, PvdA, GL en CU zetten in op minimum-winstbelastingen, al dan niet in Oeso- of Europees verband. PvdA en GL vullen dat aan met hogere winstbelasting en VVD, CDA, CU en GL gaan bedrijfswinsten belasten in de landen waar de winst daadwerkelijk wordt gerealiseerd.
Alle partijen zeggen mens, milieu en markt te willen redden, maar er zijn geen gemeenschappelijke plannen die op voldoende draagvlak kunnen rekenen. Een ander probleem is dat de grootste angel van het (aandeelhouder)kapitalisme onaangeroerd blijft: het onbegrensde rendementsstreven van aandeelhouders. Daar durven bedrijven vrijwel nooit nee tegen te zeggen. Dat brengt steeds hogere maatschappelijke kosten met zich mee die afgewenteld worden op de samenleving.
Bedrijven forceren de ‘echte prijzen’ te hanteren, met wettelijke dwang of fiscale prikkels, lijkt noodzakelijk. Denk aan progressieve winstbelasting, volledige afschaffing van renteaftrek op bedrijfsschulden of verplichting voor aandeelhouders maatschappelijke criteria te hanteren bij hun beleggingen. Zo kan ook worden voorkomen dat het ongelimiteerde winststreven van aandeelhouders blijft leiden tot het afwentelen van kosten op mens en milieu.
De
klok tikt, er is geen tijd te verliezen voor een nieuwe vorm van kapitalisme ofwel: Reimagining Capitalism in a World on Fire, zoals de titel luidt van het recente boek van Harvard-hoogleraar Rebecca Henderson.

Modern Monetary Theory (Deborah Desouza 29 december 2020):
Criticism of MMT
MMT has been called naive and irresponsible by critics. American economist Thomas Palley has said its appeal lies in it being a "policy polemic for depressed times."4 He has criticized various elements of the theory, like the suggestion that central bank interest rates be maintained at zero, and said it provides no guidance to countries like Mexico and Brazil and does not take into account political complications arising from vested interests.
Nobel Prize-winning economist Paul Krugman's views on U.S. debt are similar to many MMT theorists, but Krugman has been strongly opposed to the theory. In a New York Times op-ed5 in 20115, he warned the U.S. would see hyperinflation if it was put into practice and investors refused to buy U.S. bonds.

Zal de beurs in de toekomst alleen blanco cheques gaan noteren?
Peter de Waard Volkskrant 10 februari 2021 p. 23):
Bij Spacs wordt niet belegd in een activiteit, maar in de vermeende wijsheid van een goeroe. In de VS gaan er nu al meer Spacs naar de beurs dan bedrijven. In principe is een Spac vooral bedoeld om de peperdure administratieve en juridische rompslomp van een gewone beursgang te ontwijken. Er hoeft geen prospectus met cijfers uit het verleden te worden overlegd noch aan andere vereisten worden voldaan. Bij een beursgang is een bedrijf gauw 4 tot 8 procent van het opgehaalde kapitaal kwijt aan deze plichtplegingen.
Maar als het bedrijf later opgaat in een GZMG, BBCB of Spac, kan het een stuk goedkoper. Het maakt duidelijk dat in de groei naar meer regelgeving ook de wal het schip keert.

Het verschil in rendement tussen sparen en beleggen alleen maar verder toegenomen (Heleen Mees Volkskrant 10 februari 2021 p. 29):
Sinds de crisis in de eurozone in 2013 is de kortlopende rente in de eurozone onafgebroken negatief geweest. Omdat sparen geld kost in plaats van oplevert en de bedrijfswinsten onverminderd hoog zijn, hebben het beleggen in aandelen en de aandelenkoersen de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen.
Sinds het uitbreken van de coronacrisis is het verschil in rendement tussen
sparen en beleggen alleen maar verder toegenomen. De centrale banken aan weerszijden van de oceaan hebben de geldkraan wagenwijd opengezet. Terwijl de rente nog verder is gedaald zijn de aandelenbeurzen tot recordhoogte gestegen. Amerikaanse miljardairs zijn het afgelopen jaar 1.000 miljard rijker geworden. In Nederland geldt hetzelfde, zij het in een andere orde van grootte. Ook de huizenprijzen zijn ondanks de coronacrisis flink gestegen.
Volgens Jacobs zouden, als je de opbrengsten van zo’n
uniforme belasting op kapitaalinkomen volledig aanwendt om de belasting op arbeid te verlagen, de tarieven voor de loon- en inkomstenbelasting in elke schijf met 8 procentpunten omlaag kunnen. Dat zou tot een flinke groei van het arbeidsaanbod leiden, wat de Nederlandse economie hard nodig heeft. Het is tijd voor een vermogenswinstbelasting. Dat was het twintig jaar geleden al.

Topambtenaar die zich verloor in waanideeën (Peter de Waard Volkskrant 6 mei 2019 p. 8):
Frans Rutten (1934-2019) was zonder meer een van de invloedrijkste ambtenaren en kabinetsadviseurs van na de oorlog. Naar zijn nieuwjaarsartikelen in het vakblad ESB (Economische Statistische Berichten) werd reikhalzend uitgekeken. Ze vormden de leidraad voor de achtereenvolgende kabinetten-Den Uyl, -Van Agt en -Lubbers.
Econoom Jan Pen schreef in Het Parool: ‘De ambtelijke macht (‘vierde macht’) kwam tot volle ontplooiing tussen 1973 en 1990, de tijd van Rutten. Er was daar een zekere strijd aan de gang, met Sociale Zaken, waar ze een wat linkser beleid wilden, en met Financiën, waar ze over de centen gingen. Men trok zich zo weinig mogelijk aan van de ministers die er toevallig zaten. De strijd werd meer en meer ideologisch, want Rutten wilde meer markt en minder overheid.’
Nooit meer dezelfde status
Het traditionele nieuwjaarsartikel in ESB zou nooit meer dezelfde status krijgen als onder Frans Rutten. Bij de WRR bleef Rutten maar drie jaar, waarna hij hoogleraar werd aan de Erasmus Universiteit. Hier ging hij in 1999 met emeritaat.
De overgang van geniaal naar gek vond plaats in de Jellinek-kliniek, waar hij in 1999 werd opgenomen vanwege een
drankverslaving. Rutten transformeerde van een ‘lauwe gelovige’ in een godsdienstwaanzinnige die overal geloofsverval zag.
Tijdens een toespraak van het Contact Rooms-Katholieken – een tegenhanger van de verlichte 8 mei-beweging – wilde hij zo fel tekeergaan tegen de druiloren van Nederlandse bisschoppen die alles maar door de vingers zagen, dat zijn optreden werd afgelast. Hij spande vergeefs een zaak aan tegen kardinaal Simonis; de rechter noemde Rutten een ‘querulant’.

Mysterieuze macht op de financiële markten (Peter de Waard Volkskrant 23 december 2013):
De vandaag honderd jaar oude Federal Reserve, het stelsel van centrale banken van de VS, heeft als beheerder van de dollarpers grote invloed op de wereldwijde economie. Voor de voorzitter van de Fed is een pokerface verplicht.
Net als de
vrijmetselaarsloge, de Bilderberg-conferentie en de kerkelijke organisatie Opus Dei wekt het de schijn van een duister genootschap.
Zij wezen een van hogerhand geleide centrale bank, zoals die in Groot-Brittannië, Duitsland of Frankrijk, af.
Gekozen werd voor een particuliere associatie van banken die de geldroulatie op gang moest houden. Hierdoor bleven ze baas in eigen huis.
Een van de felste tegenstanders van de Fed was het Congreslid Charles Lindbergh sr., de vader van de man die ruim tien jaar later als eerste van de VS naar Europa zou vliegen.
'Het systeem is particulier met als enig doel zo veel mogelijk winst te behalen met het geld van andere mensen', riep hij. De voorzitter van het bestuur van de twaalf centrale banken was in zijn ogen niet meer dan een marionet van het grootkapitaal.
Continu worden pogingen gedaan de macht van de dollar in te perken. In 2009 stelde China nog voor een 'mandje' van verschillende valuta te introduceren, maar van het plan kwam niets terecht.
De Fed heeft zelf geen idee meer over de
totale hoeveelheid dollars die wereldwijd in omloop zijn of op tegoeden uitstaan.
Vanaf volgende maand ligt het
lot van de financiële wereld in handen bij een vrouw, Janet Yellen. Door thrillerschrijvers zal ze ongetwijfeld worden omarmd.

De Kwestie Wat is het recept tegen de crisis? (Peter de Waard Volkskrant 9 september 2014):
Economen doen graag of centrale banken en overheden met conjuctuurbeleid de oplossing in huis hebben voor elke crisis. In twintig of dertig jaar worden
zeepbellen gecreëerd op de vastgoedmarkt of de aandelenmarkt. En als die doorgeprikt worden en de ellende begint, moeten de centrale banken en overheden daar met monetaire en keynesiaanse stimulering een mouw aan passen. Zolang ze aan hetzelfde kant van het touwtje trekken, komt alles snel weer goed.
Er is geen bewezen medicijn tegen een
economische crisis zoals er paracetamol is tegen hoofdpijn. Als het om geneeskunde zou gaan, waren economen kwakzalvers. Als er al een advies zou moeten worden gegeven over een oplossing, zou die beter kunnen komen van psychologen.
De structurele veranderingen zouden kunnen worden voorkomen door technische ontwikkelingen te verbieden (zoals de taxiapp Uber in Duitsland) en de arbeidsmarkt weer rigider te maken (iedere werknemer een vast contract voor het leven). Ook daarvoor bestaat weinig maatschappelijke steun. Integendeel, economen zien die maatregelen zelfs als heilloos, omdat landen daarmee hun mondiale concurrentiepositie zouden ondergraven.
Daarom wordt teruggegrepen op de na zes jaar crisis bot geworden wapens van het conjunctuurbeleid, waabij de overheden hun taken afwentelen op centrale banken.
Misschien is er een
psycholoog in de zaal.

Maakt technologie Utopia mogelijk? (Peter de Waard Volkskrant 21 augustus 2015 p. 19):
Het einde van het kapitalistisch systeem is in zicht. Het zal niet gebeuren door een volksopstand zoals het communisme overkwam; het systeem wordt steen voor steen afgebroken door de informatietechnologie.
In Groot-Brittannië en de VS is het boek Postcapitalism, a guide to the future (Postkapitalisme, een gids naar de toekomst), waarin het nieuwe systeem wordt gepresenteerd, een hype. Het is geschreven door economisch journalist Paul Mason van Channel 4 en in voorpublicaties verschenen in The Guardian. Inmiddels heeft ook The Financial Times het boek geprezen: 'Zelfs als je het huidige kapitalistische systeem liefhebt, zou het een fout zijn dit boek te veronachtzamen.'

Dijsselbloem heeft blijde boodschap (Marc Peeperkorn Volkskrant 12 september 2016 p. 21):
Slepende discussie
Volgens burgerorganisaties als Tax Justice Now en Oxfam blijft het allemaal symptoombestrijding. Grote bedrijven en grootvermogenden vinden steeds nieuwe wegen om hun winsten en vermogens buiten bereik van de fiscus te houden. En de EU-landen zijn soeverein in hun belastingbeleid. Voor afspraken over aanscherping van de belastingregels op Europees niveau is unanimiteit vereist en dat blokkeert snelheid en effectiviteit.
Een treffend voorbeeld is de al jaren slepende discussie over een uniforme basis voor de winstbelasting, wat ontduiking en ontwijking ervan een stuk moeilijker zou maken.

Extreem lage rente is beroerd nieuws (Frank Kalshoven Volkskrant 10 september 2016 p. 25):
De consument krijgt goedkoop geld en de bank verdient er gewoon aan.
En toch is dit record , bekeken op de schaal van de nationale economie, beroerd nieuws. Het is - weer - een aanwijzing dat de economie er slechter voorstaat dan we wellicht denken.
Dit - we staan er slechter voor dan we denken - is de centrale stelling van een stuk dat Bas Jacobs deze week publiceerde in economentijdschrift ESB. Jacobs, hoogleraar in Rotterdam, inspirerend econoom en tevens goede vriend, kleunt er hard in. Titel: 'Langdurige stagnatie? Je gaat het pas zien als je het doorhebt.'
In het artikel doet Jacobs twee dingen. Hij hekelt het gebrek aan een open gesprek over de staat van de Nederlandse economie. En hij laat zien waarom het nodig is dat te voeren.
De kortst mogelijke samenvatting van zijn diagnose van de staat van de economie is: Hallo daar, we zitten in een liquiditeitsval! Ik probeer het uit te leggen.
'Een visie op macro-economische politiek ontbreekt volledig in Nederland', schrijft Jacobs. Dat kunnen Klaas Knot en Jeroen Dijsselbloem toch niet onweersproken laten?

Revolte in de ECB (Buitenhof 15september 2019 NPO1):
Scheidend ECB-president Mario Draghi kwam deze week met een big bang om de Europese economie opnieuw te stimuleren: de rente wordt nog verder verlaagd en ook de geldkraan gaat weer open. Daarmee veroorzaakte Draghi openlijk ruzie binnen zijn bestuur. Naast de centrale bankiers uit Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Estland nam ook DNB-president Klaas Knot op ongebruikelijk harde toon afstand van de voorgestelde maatregelen. Wat wil Draghi met zijn maatregelen bereiken? En wat betekent dit voor de eurozone? In Buitenhof een gesprek met hoogleraar Financiële markten Arnoud Boot.

Wordt in Davos ook een vinger op de zere plek gelegd? (Peter de Waard Volkskrant 24 januari 2019 (p. 31):
Veel problemen kunnen alleen grensoverschrijdend worden aangepakt, zoals de energietransitie, de drugscriminaliteit of de belastingontwijking. In 2010 voorspelde de VN dat het aantal toeristen na 2020 wereldwijd boven de 1,4 miljard zou komen. Dat getal werd vorig jaar al gehaald. Het aantal toeristen in Nederland groeit van 18 miljoen nu naar 29 miljoen in 2030. De grootouders van de babyboomers kwamen hun hele leven de eigen stad niet uit, de ouders het eigen land en de babyboomers zelf Europa. Hun kinderen hebben veelal voor hun 25ste verschillende continenten bezocht en misschien reizen hun kleinkinderen naar de maan. Niet het stoppen van de mondialisering is de oplossing, maar regulering. Bij de open haard worden alleen ballonnetjes opgelaten. Misschien kunnen politici een keer wat harde noten kraken. Bij voorkeur in een brandende zon in de woestijn.

Hoogleraren stapelen bijbanen op (Peter de Waard 7 november 2013):
Hoogleraren economie en financiën grossieren in bijbanen. Drie van de vijf hebben nauwe banden met consultants, pensioenfondsen of andere financiële partijen.
Kampioen nevenfuncties is de econoom Arnoud Boot. Hij treedt veelvuldig op in de media. Volgens onderzoeker/journalist Koen Haegens heeft hij 'acht tot tien nevenfuncties', onder meer bij De Nederlandsche Bank en de Sociaal-Economische Raad. Directeur Barbara Baarsma van de Stichting Economisch Onderzoek (SEO) is onder meer verbonden aan verzekeraar Loyalis, de Stichting Preferente Aandelen Kasbank en het ziekenhuis in Tilburg. Vastgoedprofessor Piet Eichholtz zit ook bij Loyalis, is adviseur van het Rabo Bouwfonds en heeft een eigen bedrijf. Haegens zegt bewust geen lijstje te hebben gemaakt van de hoogleraren met de meeste functies, omdat dat weinig zegt over hoe onafhankelijk ze zijn, Het zou ook iedereen op het verkeerde been zetten omdat niet alle nevenwerkzaamheden exact zijn te achterhalen. 'Veel hoogleraren hebben hun eigen consultancybedrijven. Verder kan één grote functie van grotere invloed zijn op de onafhankelijkheid dan een handvol kleinere functies.'

Adviesraad: publieke bank moet terugkeren (Koen Haegens Volkskrant 18 januari 2018 p. 1, 4):
Onze economie is te afhankelijk van de drie grote commerciële banken. Burgers moeten ook bij de staat kunnen bankieren, vindt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
Geldpers
Het WRR-rapport vindt zijn oorsprong in het mede door theatermaker George van Houts gestarte burgerinitiatief Ons Geld. Dat bracht het feit onder de aandacht dat zo'n 93 procent van onze euro's door gewone banken wordt geschapen. Wanneer bijvoorbeeld een huizenkoper een ton leent, komt dit geld met een muisklik op diens rekening te staan. Op hetzelfde moment neemt de geldhoeveelheid met hetzelfde bedrag toe. Het omgekeerde geldt overigens ook. Zodra de schuld wordt afgelost, 'verdwijnt' er geld.
Banken hebben hiermee een commerciële prikkel om extra geld te creëren. Volgens de critici is dat een recept voor financiële instabiliteit en crises. Met 120 duizend handtekeningen zette Ons Geld het voorstel op de politieke agenda om die geldpers exclusief in publieke handen te brengen. De Tweede Kamer nam vervolgens in 2016 een motie aan om de WRR hier onderzoek naar te laten doen.

Staatsbank kan anno 2019 niet leven van obligaties (Remco Andersen Volkskrant 18 januari 2018 p. 5):
Snelle jongens die miljoenenbonussen opstrijken, geld witwassen, btw-fraude plegen, en handelen in synthetic collateralized debt obligations die geen gewone sterveling snapt maar die wel resulteren in een crisis die de belastingbetaler tientallen miljarden euro’s kost. Wie zijn spaarcentjes niet bij deze types wil onderbrengen, moet weer een alternatief krijgen: de nutsbank. Een ‘betaalbank’ die slechts voorziet in een betaal- en spaarrekening en geen gekke dingen doet.

Nederland, breek met status belastingpiraat (Paul Tang Volkskrant 18 januari 2018 p. 23):
Het kabinet moet instemmen met de afschaffing van het vetorecht bij fiscale regels van de EU.
Spil in belastingcontructies
Ons land is een spil in vele constructies om belasting te ontwijken. Ten gunste van aandeelhouders en ten koste van hardwerkende Duitsers, Fransen en andere Europeanen. Het is een moderne vorm van piraterij. De piraat entert een ander land en steelt belastinggrondslag. Uit cijfers van de econoom Zuckerman is af te leiden dat Nederland jaarlijks de Europese partners 14 miljard aan winstbelasting kost. Schrale troost is dat Ierland nog meer laat verdwijnen, namelijk 17 miljard. Het zijn juist dergelijke landen die ingrepen tegenhouden.
Het is de kans voor het kabinet om te laten zien dat het werkelijk van plan is om een einde te maken aan Nederland als belastingpiraat. Dit is de lakmoesproef.

Hitlers president van de Rijksbank zag het niet zo slecht (Peter de Waard Volkskrant 18 januari 2018 p. 26-27):
De Europese centrale banken kunnen een voorbeeld nemen aan Hitlers rijksbankpresident Hjalmar Schacht, stelt Arie van der Hek. De kersverse Erasmus-promovendus en voormalig PvdA-coryfee onderzocht de monetaire opvattingen van de controversiële Duitse bankman tussen twee wereldoorlogen.
Geen euro
Van der Hek weet dat Schacht de euro niets zou hebben gevonden, want hij reageerde ooit op een opmerking over monetaire samenwerking in het verdrag van Rome uit 1957. Niet doen, zei Schacht. ‘Ten eerste was in zijn ogen de heterogeniteit van de landen in Europa te groot’, zegt Van der Hek, ‘en ten tweede zouden de staten geen soevereine rechten willen inleveren. Daarom zou het niet kunnen slagen. En toen was de EEG nog veel kleiner. Maar hij zag dat er zwakke broeders bij zaten zoals Italië en Frankrijk.

Is de-dollarisatie de nucleaire bom onder het financiële stelsel? (Peter de Waard Volkskrant 17 januari 2018 p. 31):
Dit jaar zal het tekort op de federale begroting oplopen van 779 miljard tot 989 miljard dollar – of 4,7 procent van het bbp. Dat is twee keer zo hoog als Italië. Als de VS lid zou zijn van de eurozone zou het land op het strafbankje zitten.
In het financiële vakblad Barron’s stelde Jeffrey Gundlach van beleggingsreus DoubleLine Capital vorige week dat de huidige hoge groei van de VS is gebaseerd op een ‘oceaan van schuld’. Van de 3,4 procent groei in 2018 is 2,9 procent te danken aan de impuls van Trump. Die voerde de uitgaven op, terwijl hij de belastingen verlaagde.
Met hun enorme handels- en begrotingstekorten leven de VS al decennia op te grote voet.
De VS zullen niet van de ene op andere dag een gewoon land worden. Maar als het zover komt, is het meteen een bananenrepubliek.

Democratisch geld (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 17 januari 2019 p. 9):
Geld is een hiërarchisch ding. Er zijn allerlei soorten geld – munten, briefjes, banktegoeden – en die zijn wel inwisselbaar maar niet gelijk. Contant geld wordt door de Centrale Bank uitgegeven, banktegoeden door banken. Mijn euromunt is een claim op de Europese Centrale Bank, mijn banktegoed is een claim op mijn bank. Mocht het misgaan in het financieel systeem, dan zou mijn bank kunnen omvallen, dat komt voor. Maar de Centrale Bank kan niet failliet gaan. Als we dus meer contant geld gebruiken, is dat (volgens deze theorie) omdat we op safe spelen. Het is een motie van wantrouwen tegen de banken. Sinds de crisis van 2008 is vrijwel overal het gebruik van contant geld toegenomen.
Binnenkort gaan we zien welke verklaring de juiste is. Er wordt gewerkt aan
central bank digital currency (CBDC): betalen met je pasje, maar dan via de Centrale Bank in plaats van je eigen bank. Zweden loopt er (uiteraard) in voorop.
Sommigen verwachten dat het binnen enkele jaren zo ver zal zijn, als een onvermijdelijke stap in de democratisering van het geld. Toen de Rijkspostspaarbank in 1881 werd opgericht, had een kleine elite toegang tot een bankrekening. Met een Postbankrekening werd dat voor iedereen bereikbaar.
Zo zal het met CBDC ook wel gaan. Het snelst dus in landen die nu al het meest van Centrale Bank-geld (munten en briefjes) houden, althans, volgens de monetaire verklaring. Klopt het verhaal van de behoudende Duitsers, dan is Duitsland juist het laatste land dat CBDC gaat accepteren. Een Duitser van zijn muntgeld scheiden, ik geef het je te doen.

Uw schuld is gekocht door een agressief incassobureau (Jochem van Staalduine Volkskrant 17 oktober 2017 p. 10-11):
En dat kan er hard aan toe gaan: 'het is koehandel'
Incassobureaus kopen oude, door de wanbetalers soms al bijna vergeten schulden op om die vervolgens met een stevige rente te incasseren.

De tactiek van de incassobureaus lijkt verdacht veel op hoe banken verpakte lucht mogen blijven verkopen.

Hoe banken verpakte lucht mogen blijven verkopen (Ewald Engelen 29 oktober 2013):
Het eindeloos verpakken en doorverkopen van hypotheken heeft aan de wieg gestaan van de Grote Financiële Crisis. Toch is het de banken opnieuw gelukt dit als een 'goede' en 'veilige' praktijk te verkopen aan de toezichthouders. De Zuidasboys hebben weer gewonnen. Een reconstructie.

Verkoopt private equity nu vooral aan private equity? (Peter de Waard de Volkskrant 17 oktober 2017, p. 29):
Het is totaal onduidelijk wat York Capital nu nog uit het voormalige Aldel in Delfzijl zal weten te slepen.
Rutte III wil de activiteiten van de private equity beperken door de fiscale faciliteiten - de rente-aftrek op de schulden waarmee ze de bedrijven overladen - te beperken.
Hopelijk zal het nieuwe kabinet snel spijkers met koppen slaan, anders is het kwartettenspel al over en blijft voor Rutte III alleen de zwartepiet over.

In de zeventiger jaren van de vorige eeuw heb ik bij Hoogovens de discussies over de verlenging van het gascontract meegemaakt. Toen was al bekend dat Aldel alleen met een zwaar gesubsidieerde gasprijs levensvatbaar was.

Hoeveel macht krijgt het Europees Monetair Fonds? (Koen Haegens Volkskrant 16 oktober 2017 p. 14):
Twistpunten tussen Duitsers en Fransen staan opvolger ESM in de weg
Dat het IMF een Europese variant krijgt, lijkt wel zeker. Over de invulling zijn de meningen sterk verdeeld, met de Duitsers en Fransen lijnrecht tegenover elkaar.
Het IMF zelf zag de afgelopen jaren ook in onder meer Azië en het Midden-Oosten al regionale IMF-klonen ontstaan. Toch zegt Lagarde hier geen rebellie in te zien. De nieuwkomers helpen volgens haar het internationale financiële vangnet juist te versterken. 'Maar dat vangnet heeft wel het IMF nodig in zijn centrum.' Bijkomend voordeel is dat het IMF al jaren in zijn maag zit met de deelname aan de omstreden Griekse hervormingsprogramma's. Die hebben volgens de eigen onderzoeksafdeling het land alleen maar dieper in de put geholpen.
Hoewel betrokkenen benadrukken dat het plan nog in de kinderschoenen staat, lijkt gezien de brede steun de komst van het EMF een kwestie van tijd.

De financiële markten hebben Nederland een stuk minder hard nodig dan Nederland de internationale financiële markten (Jeroen Dijsselbloem: Penny wise, pound foolish - Cees van Lotringen, Gregor Witteveen 15 april 2015).

Europa wil afrekenen met fraude in interne markt (Marc Peeperkorn de Volkskrant 4 oktober 2017, p. 10):
De Commissie roept daarom ook op tot betere samenwerking tussen de nationale belastingsdiensten, Europol, Eurojust en het nieuw op te richten Europees Openbaar Ministerie. Nederland doet niet mee aan het EU-OM.
Staatssecretaris Wiebes (Financiën) presenteerde vorig jaar met zijn Belgische en Luxemburgse collega's een eigen ict-systeem om verdachte verkooptransacties op te sporen.
De Commissie denkt met het voorstel vrijwel alle
btw-fraude bij Europese handel (40 miljard euro) een halt toe te roepen. Daarnaast lopen de lidstaten circa 100 miljard euro per jaar aan btw-inkomsten mis door fraude en faillissementen in eigen land.

Mag in fiscale wetgeving de geest weer uit de fles? (Peter de Waard Volkskrant 7 juli 2017 p. 28):
Het was 1970. Iedereen zou zogezegd een eerlijke bijdrage (fair share-plicht) aan het samenwerkingsverband tot wederzijds voordeel moeten geven, zoals de maatschappij werd gedefinieerd. Alleen op die manier zouden publieke diensten als onderwijs, politie en zorg in stand kunnen worden gehouden. Om free riders-gedrag - geen motorrijtuigenbelasting betalen en wel van de weg gebruik maken - te voorkomen, zijn dwingende regels nodig. Maar er werd ook een moreel appèl op de mensen gedaan.
Dat veranderde in de jaren zeventig. Belasting betalen is voor de dommen luidde de titel van de bestseller die Flip de Kam in 1977 schreef. Alleen sukkels deden dat.
Alleen zal alle reparatiewetving van de mazen in de wet (loopholes) weer tot het construeren van nieuwe loopholes leiden - een vicieuze cirkel die de wetgeving steeds complexer maakt. Regelgekte wordt een even grote plaag als belastingontwijking. Daarom zou in plaats van honderden regels één beginsel moeten worden vastgelegd: 'Men behoort geen fiscale constructies toe te passen die met het beginsel van fair share in strijd zijn.'
Hiermee is de geest van de wet uit de fles en valt niets te omzeilen.

Een overschot aan mensen (Heleen Mees Volkskrant 28 juni 2017 p. 26):
De voor de hand liggende oplossing is dat de overheid de overwinsten die bedrijven opstrijken afroomt via belastingheffing. In plaats van de belastingdruk op arbeid te verhogen en die op winst te verlagen zoals de afgelopen vijftien jaar is gebeurd, moet de belasting op winst omhoog en die op arbeid omlaag. Ook moet er worden geïnvesteerd in scholing, omdat er met name een overschot is aan laagopgeleide arbeid. Alleen opereert de Nederlandse overheid niet in een vacuüm. Als de winstbelasting in Nederland te zeer wordt verhoogd, zoeken bedrijven hun heil elders.
Beter zou zijn om een kleiner arbeidsaanbod te hebben. Thomas Piketty heeft in Kapitaal in de 21ste eeuw gedocumenteerd hoe de inkomens- en welvaartsverschillen onverbiddelijk toenemen omdat het rendement op kapitaal systematisch groter zou zijn dan de economische groeivoet. Een uitzondering hierop is de periode van 1920 tot 1980. Piketty verklaart dat aan de hand van de welvaartsvernietiging tijdens de twee wereldoorlogen.
Het ligt echter meer voor de hand dat de verkleining van de inkomens- en welvaartsverschillen in die periode het gevolg is van de vernietiging van vele miljoenen mensenlevens en het optrekken van het IJzeren Gordijn, waardoor het Westen te maken had met een tekort aan arbeid.
Hassan Bahara verzuchtte afgelopen zaterdag dat Nederland vaak een stressveroorzakend rotland is. De ironie is dat hoe minder werk er is, hoe groter de stress zal zijn.

'Uit de loopgraven, verbouw de euro' (Marc Peeperkorn Volkskrant 1 juni 2017 p. 15):
Het Europees elan van Macron en Merkel deze weken is een geschenk uit de hemel voor de Europese Commissie. Hét moment voor haar pleidooi voor verdere eenwording van de eurozone. 'We moeten de impasse doorbreken.'
Frisse blik
Vijftien jaar na de invoering van de euro is het tijd om met een frisse blik naar de eurozone te kijken, vindt Dombrovskis. Hij wijst erop dat de Brexit de EU-landen sowieso dichter tot elkaar brengt. 'Als Groot-Brittannië is vertrokken, zijn de eurolanden goed voor 85 procent van het bruto binnenlands product van de EU. De eurozone en de EU gaan steeds meer samenvallen.'
Maar bovenal benadrukt Dombrovskis dat het een vergissing zou zijn om voort te modderen met een euro die niet de beloofde voorspoed bracht en steunt op crisislapmiddelen. Zonder veranderingen verliezen burgers hun vertrouwen in de munt en winnen de populisten, waarschuwt de Commissie. 'De eurozone heeft niet alleen brandweerlieden nodig maar ook bouwvakkers en architecten.'

Is economie eigenlijk niet meer dan een grote grabbelton (Peter de Waard Volkskrant 1 juni 2017 p. 31):
Sommige kranten vellen een keihard oordeel: juist of onjuist, zorgvuldig of onzorgvuldig. Andere hebben een wijzertje dat ergens loopt tussen zorgvuldig en onzorgvuldig.
Maar ook de oordelen van die rubrieken kunnen weer langs een meetlat worden gelegd. Dat geldt zeker voor economie, waar zelfs achter de simpelste data samenzweringstheorieën worden verzonnen. Of het nu goed of slecht gaat met de wereldeconomie of die van Nederland, weet niemand meer. Iedere roeptoeter kan daar wat van vinden en iedere politicus kan ermee vandoor gaan.
Misschien is een zesde definitie het best: als je er alle kanten mee op kunt, is het zeker economie.

Banken in belastingparadijzen (Peter de Waard Volkskrant 28 maart 2017 p. 29):
BNP Paribas boekte op de Kaaiman-eilanden 134 miljoen euro winst, terwijl het daar geen werknemers in dienst heeft.
Francis Weyzig, belastingexpert van Oxfam Novib: 'Het is tijd om een einde te maken aan ongewenste belastingpraktijken. De nieuwe bankenrapportages over de omvang van activiteiten, winst en belasting per land, helpen daarbij. Maar er moet nog veel veranderen. Ontwikkelingslanden verliezen jaarlijks 90 miljard euro aan overheidsinkomsten door belastingontwijking. Oxfam pleit dan ook voor uitbreiding van deze publicatieverplichting naar alle sectoren.'
Overheden lopen wereldwijd miljarden mis doordat multinationals belasting ontwijken, zoals eerder bleek uit de Offshore Leaks, de Swiss Leaks, de Lux Leaks en de Panama Papers.

Miljardenclaim tegen verzekeraar na verkoop van woekerpolissen (Jeroen van Wensen Volkskrant 28 maart 2017 p. 14):
Wakkerpolis stapt naar de rechter om verzekeraar Nationale Nederlanden te dwingen tot betaling van 3,2 miljard euro aan een half miljoen klanten.
En hoe gaat het nu verder?
NN kan de zaak schikken of het op de rechtszaak laten aankomen. In 2008 betaalden Nederlandse verzekeraars al een keer compensatie voor de woekerpolissen. Met die tamelijk magere compensatie, de zogenoemde Wabeke-norm, namen gedupeerden vaak geen genoegen. Tegen alle grote Nederlandse verzekeraars lopen daarom nog steeds rechtszaken over de woekerpolisaffaire. Wakkerpolis kondigde maandag aan na NN ook ASR en Achmea voor de rechter te zullen dagen.

Sinds de bank is omgevallen, smeult het in Kazan (TomVennink Volkskrant 28 maart 2017 p. 8-9):
Rusland staat of valt bij mensen als Joeri Lobojko. Een ondernemer die 7 jaar geleden een drukkerijtje opende en nu vijf mensen in dienst heeft. Zijn advertentiebanieren langs de weg naar Kazan maken nieuwe bedrijfjes bekend, zoals de kruidenier met zijn zelfgemaakte roggebroden. Maar de banieren die vandaag in de kofferbak van Lobojko liggen, zijn geen advertenties.
In Kazan smeult het al weken. Het is een van de steden waar duizenden mensen hun geld kwijtraakten door wanbeleid en corruptie van een regionale elite, tevens het bestuur van Tatfondbank, de tweede bank van deelrepubliek Tatarstan. De rot was zo groot dat de bank begin deze maand moest sluiten.

Klaar voor kat en muis rond Poetins fort (Tom Vennink Volkskrant 28 maart 2017 p. 8):
De eerste celstraffen zijn uitgedeeld. Ruslands oppositieleider gaat vijftien dagen achter de tralies. Zijn campagnestrateeg tien dagen. Van de Stille Oceaan tot de grens met de Europese Unie zitten honderden mensen nog vast in politiecellen, in afwachting van het vonnis van de Russische rechter. En toch is de stemming in oppositiekringen licht euforisch.
Als het moet, kunnen ze ingrijpen. De Russische overheid is de afgelopen jaren uitgerust met instrumenten die een 'Maidan' in Moskou moeten voorkomen: antidemonstratiewetten, een veiligheidsdienst van 400 duizend troepen die zonder waarschuwing mag schieten. Moeten die troepen zich zorgen maken om de demonstranten van zondag? Het waren er weliswaar tienduizenden, klonk het maandag relativerend, maar wat stelt dat voor op een bevolking van 144 miljoen?
De vraag is wanneer Navalny's boodschap bij het grote publiek aankomt. Op de televisie, volledig onder controle van de overheid, wordt steevast met geen woord gerept over Navalny's demonstraties tegen de regering. Maar die van zondag waren zo groot en zo wijdverspreid dat kijkers het nieuws alsnog hoorden: er is beweging tegen hun president op gang gekomen.
'Heeft u iemand van het Eerste Kanaal gezien?', vraagt Ilmira. Ze wil de erfenis van haar vader terug, want op dit moment kan de economiestudie van haar dochter in Sint-Petersburg niet doorgaan.
Maar er is niemand van het Eerste Kanaal, de grootste televisiezender van Rusland, bestuurd door het Kremlin. 'Waarom praten ze niet over ons', zegt Ilmira.
'Ze praten iedere dag over hoe we mensen in Syrië redden, en op de Krim. Maar mensen in eigen land laten ze stikken.'

Is het oranjegevoel van de politici niet hypocriet ? (Peter de Waard Volkskrant 10 maart 2017 p. 35):
Het mag geen verkiezingsretoriek worden genoemd. Maar het is opportunistisch, zo niet hypocriet. Juist de VVD, het CDA en de PvdA zijn verantwoordelijk voor wat nu 'de uitverkoop' heet. Toen er in 2007 bezwaren rezen tegen de mogelijke overname van ABN Amro sprak minister Wouter Bos (PvdA) van 'een misplaatst oranjegevoel'. In een dynamische wereld wordt gekocht en verkocht. Vlak daarvoor had ABN Amro zelf een Italiaanse bank overgenomen. Nederland was voorstander van een open economie en zo vrij mogelijke handel. 'Als globalisering niet al zou bestaan, hadden we die uitgevonden', riep Bos.
Twee kabinetten-Kok , vier kabinetten-Balkenende en de twee kabinetten-Rutte vonden dit ook. Sinds 1992 is DAF Trucks Amerikaans, Nutricia is Frans, net als de KLM, de Hoogovens zijn in Indiase handen, Reaal in Chinese en de VNU in Finse. Bernard Wientjes van ondernemersclub VNO wilde nog de energiebedrijven Nuon en Essent via een fusie in Nederlandse handen houden, maar de provincies gingen voor het grote geld.
Unilever noch AkzoNobel kan strategisch worden genoemd. Van de 46 duizend werknemers bij Akzo werken er slechts 4.900 in Nederland. Van de 170 duizend van Unilever zelfs maar 3.200. Het rood-wit-blauw past Polman noch Büchner.

Doet TMG-soap vennootschapsadvocatuur likkebaarden? (Peter de Waard Volkskrant 9 maart 2017 p. 31):
Nederland heeft bizarre overnamegevechten gekend: rond Suiker Unie, Kluwer, Stork, ABN Amro en recentelijk KPN, Fugro en PostNL.
Maar als nu de thermometer in de billen van de financiële wereld gaat, steekt het gevecht rond TMG die in suspense allemaal naar de kroon.

Is de Derde wereld het nieuwe taboe? (Peter de Waard Volkskrant 7 maart 2017 p. 29):
Er is enorm veel armoede, behalve buiten Nederland. Dit is de eerste verkiezingscampagne waar het woord Derde Wereld tot taboe is verklaard. Over immigratie en is alle politieke correctheid verdwenen, maar een pleidooi voor hulp aan de armsten in de wereld is anno 2017 een even grote electorale miskleun als het afschaffen van de leerplicht.
De Wereldraad van Kerken kwam als eerste met een pleidooi om 1 procent van het bbp daaraan uit te geven. Daarna werd het een links stokpaardje. Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen dacht dat met dit percentage de spaar- en investeringstekorten in de Derde Wereld op te heffen waren en het welvaartsverschil met het Westen zou kunnen worden gedicht. Omdat private partijen voor eenderde zouden zorgen moest 0,7 procent van de overheden komen.
Met de secularisatie en teloorgang van de sociaal-democratie wordt ook de erfenis van Jan Pronk c.s. verkwanselt. Het budget voor de armsten daalde de afgelopen tien jaar met 1,6 miljard euro tot 2,2 miljard. Nederland ligt nu ver achter op de Scandinavische landen en zelfs op Groot-Brittannië waar de Tory-regering de hulp aan de Derde Wereld in tact houdt.
Oxfam Novib sprak twee jaar geleden van een blamage toen het percentage was gedaald tot 0,52 procent. Als het aan de PVV ligt wordt ontwikkelingssamenwerking helemaal geschrapt: 0,0 procent van het bbp. De rest doet er het zwijgen toe.

Onderzoek Falend toezicht door de Belastingdienst (Femke Awater en Karlijn Kuijpers De Groene Amsterdammer 8 februari 2017):
Inspecteurs zonder inspectiebevoegdheid
In 2011 voerde de Belastingdienst een toezichtsysteem in dat voornamelijk is gestoeld op vertrouwen in goed gedrag van de bedrijven. Naïef en onverantwoord, oordelen controleurs. ‘Het moet bedrijven naar Nederland trekken.’ Afgelopen december schreef de Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën dat ze goed toezicht niet meer kan garanderen door nieuwe bezuinigingen en een te hoge werkdruk. En twee weken geleden verscheen alweer zo’n vernietigend rapport. Volgens de Commissie onderzoek Belastingdienst, die was ingesteld om naar de reorganisaties bij de dienst te kijken, heeft de top van de Belastingdienst te weinig kennis van belastingen en is de kloof tussen het management en de werkvloer te groot geworden, met alle gevolgen van dien.
Maar hoe vreemd ook: falend toezicht is inmiddels officieel beleid. De Belastingdienst doet bij bijna een kwart van de grote bedrijven geen boekenonderzoeken meer en vertrouwt enkel op de aangifte van het bedrijf zelf. Het toezicht is bewust afgebroken. Inspecteurs, die nu ‘relatiebeheerder’ of ‘klantmanager’ heten, mógen niet inspecteren, ze moeten op gelijkwaardige voet werken aan een goede relatie met bedrijven.
‘Het idee voor het nieuwe toezichtmodel bij de Belastingdienst kwam na het Enron-schandaal, in een brainwave’, vertelt een betrokken ambtenaar die nu weg is bij de dienst en niet bij naam genoemd wil worden. Begin deze eeuw vallen de Amerikaanse energiegigant Enron, telecombedrijf WorldCom en nog wat grote Amerikaanse bedrijven om. Miljarden dollars gaan in rook op wanneer omvangrijke boekhoudschandalen aan het licht komen. Jarenlang zijn winsten te rooskleurig voorgesteld om aandeelhouders groene cijfers te kunnen voorhouden. Na de schandalen blijkt dat de cijfers al jaren dieprood hadden moeten zijn.
Is het niet bizar om in die boekhoudschandalen inspiratie te vinden voor minder toezicht? Nee, zeggen de voorstanders, want sinds de boekhoudschandalen willen bedrijven zich beter gedragen en zijn er nieuwe regels voor betere transparantie en bedrijfsvoering. In Nederland wordt de Code Tabaksblat ingevoerd. In de Verenigde Staten komt een wet die bedrijven verplicht hun financiële en fiscale risico’s te publiceren. ‘Als bedrijven vanwege die Amerikaanse wet zelf hun belastingzaken controleren, hoeven wij dat niet meer te doen. We willen geen dubbel werk doen, dat is weggegooide moeite’, zegt dezelfde betrokken ambtenaar. ‘We leven in een heel net land, verreweg de meeste bedrijven willen het goed doen. Daar moeten we gebruik van maken’, vindt Theo Poolen, geestesvader van het nieuwe toezichtmodel. Onder zijn aanvoering gaat de Belastingdienst een gelijkwaardige relatie aan met bedrijven.
Hoogleraar accountancy Marcel Pheijffer, die in 2012 in de commissie-Stevens onderzoek deed naar horizontaal toezicht, sluit zich bij die kritiek aan. ‘Met horizontaal toezicht ontstaat het risico van allemaal kleine rechtssysteempjes in achterkamertjes’, zegt hij. Volgens Peter Essers is het wachten op het moment dat de Europese Commissie horizontaal toezicht gaat onderzoeken op staatssteun. ‘Er wordt binnen de wetenschap al een tijd over gesproken. Een logische volgende stap is dat de Commissie zich erover gaat buigen’, zegt hij.

Waalse 'pure maffia' is ook een beetje Vlaams (Leen Vervaeke Volkskrant 9 februari 2017 p. 23):
Financiële schandalen en de kloof tussen oost en west houden Belgische media bezig.
Nee, deze keer zou Paul Magnette geen interview in het Nederlands geven. 'Ik ben die kritiek uit Vlaanderen over Waalse maffia beu, dus ik zal het deze keer niet in het Nederlands zeggen', zei de Waalse minister-president op 26 januari voor de camera van de Vlaamse tv-zender VTM. 'Ik maak vandaag een uitzondering.'
De Tijd ontdekte dat de Vlaamse energie-intercommunale Eandis een gigantische structuur met dochtermaatschappijen en subcomités had opgezet, goed voor 356 politieke postjes en jaarlijks 600.000 euro aan vergoedingen. Eandis, zo schreef De Tijd, is een 'postjesparadijs'.
Maandag werd die Vlaamse zelfkritiek in de Waalse pers opgepikt, en La Libre Belgique vergrootte het nieuws zelfs uit tot 'Eandis: het Vlaamse Publifin'. En zo was de cirkel weer helemaal rond.

Is alleen de schuld van Griekenland 'onhoudbaar'? (Peter de Waard de Volkskrant 9 februari 2017, p. 29):
De schuldberg in de wereld is volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) sinds begin deze eeuw verdubbeld tot 152 biljoen dollar (143 duizend miljard euro of 143 met nog twaalf nullen). Dat is 225 procent van het mondiale bbp. En dan zijn de schulden van de financiële sector niet meegerekend.
Het IMF vindt de ontwikkeling van de schulden ook
zeer verontrustend, maar noemt alleen die van Griekenland 'onhoudbaar'. Deze kwalificatie betekent dat het IMF volgens de eigen regels aan dit land geen kredieten meer kan verlenen omdat het geld met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in een bodemloze put verdwijnt. En zonder IMF zal ook Nederland, zo benadrukte Dijsselbloem, geen steun meer aan Griekenland geven. Hiermee is de Grexit terug op de agenda.
Dat nu door het IMF wekelijks de stormbal wordt gehesen over Griekenland is verdacht. De kwalificatie
onhoudbaar is arbitrair. Het is geen objectief economisch oordeel, maar een politiek signaal.
Het IMF - onder Franse leiding en met veel
keynesiaanse economen - wil dat Duitsland met zijn export- en begrotingsoverschotten het strikte bezuinigingsbeleid opgeeft en als motor van Europa de muntunie een duwtje in de rug geeft. Het wil ook de rest van de wereld tonen dat het niet alleen landen in Europa helpt, zoals de derde wereld nu al roept en Trump ook wel zal roepen.
Als het politiek weer mogelijk is zal de Griekse schuld weer even
(on)houdbaar zijn als die van de rest.

Blind vertrouwen in bedrijven nekt Belastingdienst (Karlijn Kuijpers & Femke Awater 8 februari 2017)
In 2015 deed de Belastingdienst 26 duizend boekenonderzoeken; 12 duizend minder dan het jaar ervoor en zelfs bijna 58 duizend minder dan in 1996. Over de hele periode nam het aantal af met bijna zeventig procent.

'Belastingdienst loopt miljarden mis door horizontaal toezicht' (Accountant 8 februari 2017):
Het aantal boekenonderzoeken bij bedrijven is in twintig jaar tijd met 70 procent gedaald en een kwart van de grote bedrijven wordt niet meer gecontroleerd.
Dat blijkt uit onderzoek van Investico voor Trouw en de Groene Amsterdammer. De Belastingdienst maakt volgens de onderzoekers te veel gebruik van 'horizontaal toezicht'. Horizontaal toezicht werd in 2005 als experiment ingevoerd. Bedrijven die hun administratie op orde hebben en bepaalde informatie met de Belastingdienst delen kunnen hieraan deelnemen en worden dan in principe niet meer met een boekenonderzoek geconfronteerd.

Zembla Nederland belastingparadijs 8 februari 2017 VARA NPO2:
Zembla onderzoekt het Nederlandse belastingparadijs en de rol van de politiek daarin. Nederland is een van de grootste belastingparadijzen van de wereld. Politici in Den Haag vinden dit onwenselijk en roepen al jaren dat belastingontwijking moet worden aangepakt, maar achter de schermen blijkt het tegenovergestelde te gebeuren. Miljarden gingen er afgelopen jaren richting Griekenland en Portugal om te voorkomen dat de landen zouden omvallen. Minister van Financiën Dijsselbloem speelde als voorzitter van de Eurogroep een belangrijke rol: De belasting voor de Griekse en Portugese burgers ging flink omhoog om de schuld terug te betalen. Maar tegelijkertijd konden multinationals die belasting via Nederland ontwijken. En kregen de landen dus niet wat hen toekwam. Verantwoordelijk voor het Nederlandse fiscale beleid: dezelfde minister Dijsselbloem. Het is een van de voorbeelden van de dubbelheid van het Nederlandse beleid. Zembla onderzoekt het Nederlandse belastingparadijs en de rol van de politiek daarin.
Ontwikkelingssamenwerking
Ontwikkelingssamenwerking draagt veel bij aan levens van mensen over de hele wereld; hoe groot de Nederlandse strijkstok ook is. De bezuinigingen van de recente kabinetten hebben niet geleid tot de beloofde hogere effectiviteit van overheidsgelden. Gezien de klimaatontwikkelingen en andere ontwikkelingen met wereldwijde economische en sociale gevolgen, heeft goede ontwikkelingssamenwerking voor Partij Bonte Koe een hoge prioriteit. Verbeteringen kunnen worden gerealiseerd door meer samenwerking en transparantie, zowel tussen organisaties onderling als richting burgers.
Overheid: bezuinigingen hebben niet geleid tot hogere effectiviteit; er is geld en kennis verspild De modernisering van de ontwikkelingssamenwerking die is ingezet vanaf 2010 heeft niet geleid tot een effectievere besteding van hulpgeld door focus (15 landen, 4 onderwerpen). Dat was wel de belofte bij de bezuinigingen die Rutte I heeft uitgevoerd en daarna zijn voortgezet (VVD en PVDA). De koerswijziging en wijzigingen per land zijn eenzijdig genomen, zonder overleg met andere donorlanden. De Tweede Kamer vroeg in 2012 al om een evaluatie, maar heeft daar vervolgens 4 jaar niet achteraan gezeten. De focus op 15 landen en 4 onderwerpen heeft niet gewerkt. Projecten werden halverwege stopgezet. En ook is er niet samengewerkt met andere donorlanden.

Minister Ploumen: 'TTIP kan de toon zetten voor eerlijkere en duurzamere internationale handel' (Volkskrant 18 januari 2017 p. 29). Minister Ploumen herhaalt in Davos haar uitspraak 'Fair handelsakkoord met VS kent alleen winnaars' in de Volkskrant van10 september 2014. Het handelsakkoord TTIP tussen de EU en de VS is in het belang van burger, consument en werknemer, betoogt minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen. Als we TTIP echt goed regelen, zullen er naar mijn overtuiging vooral winnaars en nog grotere winnaars zijn. In Nederland, de rest van de EU en de VS, en zelfs daarbuiten.

Bezitten 8 mensen net zo veel als 3,6 miljard anderen? of Oxfam gooit knuppel in hoenderhok (Peter de Waard Volkskrant 18 januari 2017 p. 29):
Lijstjes zijn lijstjes. Exacte informatie over wat iedere burger heeft, bestaat niet. De Forbes 500, waaruit de Oxfam top-8 is gehaald, is voor een groot deel ook natte vingerwerk. Het vermogen van de rijkste acht, van Bill Gates met 75 miljard dollar (70 miljard euro) tot Michael Bloomberg met 40 miljard dollar, berust op schattingen.
Her en der worden net als bij de Quote 500 wat openbare data bij elkaar gegrist, zoals aandelenbelangen en vastgoedtaxaties, die dan worden opgeteld bij eigen berekeningen. Omdat betere data niet bestaan - en de rijken al helemaal geen zin hebben om echt uit de kast te komen - legt iedereen zich hier bij gebrek aan beter maar bij neer.

Voetnoot Ongelijkheid of Het punt waarop ongelijkheid de samenleving ontwricht (Arnon Grunberg Volkskrant 16 januari 2017):
Fatsoenlijke mensen eindigen als een voetnoot in de geschiedenis, schreef Peter de Waard donderdag in de Volkskrant. Hij had het over Obama en hij had gelijk dat de namen van massamoordenaars onder de politici langer voortleven dan die van hun minder bloeddorstige collega's; Adenauer geniet minder bekendheid dan Hitler.
De Waard had eveneens wat milde kritiek op Obama. Ook onder zijn bewind was de inkomensongelijkheid toegenomen; weliswaar het minst sinds Johnson, maar toch. De Waard gaf toe dat herverdeling van kapitaal door middel van belastingheffing lastig is als dat kapitaal over de wereld zwerft.
'Eerlijkere inkomensverdeling is alleen mogelijk door mondiale afspraken', aldus De Waard. Wat een sympathieke manier is om te zeggen: eerlijkere inkomensverdeling is vrijwel onmogelijk.
Volstrekt egalitaire samenlevingen zijn onwenselijk en onhaalbaar, maar vanaf welk punt gaat inkomensongelijkheid de samenleving ontwrichten? En hoe kun je die ongelijkheid bestrijden in de wetenschap dat mondiale afspraken illusionair zijn?

Is onder Obama ongelijkheid gegroeid (Peter de Waard Volkskrant 12 januari 2017 p. 31):
Obamanomics, het economisch beleid, zal evenmin beklijven. Weliswaar is de Amerikaanse economie onder zijn presidentschap uit een diepe crisis gekropen, de werkloosheid gedaald tot onder de 5 procent en de Dow Jones gestegen naar bijna 20 duizend. Maar daar staat tegenover dat de staatsschuld is verdubbeld van 10 naar bijna 20 biljoen dollar, de balans van de centrale bank (Fed) is verviervoudigd tot 4 biljoen dollar en de nieuwe gecreëerde banen bijna allemaal laag betaald zijn. Het grootste verwijt is dat de ongelijkheid is toegenomen, terwijl Obama steeds het verminderen van ongelijkheid de grootste uitdaging van zijn presidentschap noemde.
Het inkomensverschil tussen rijk en arm groeide, maar die toename was de laagste sinds president Lyndon Johnsons (1963-68) sociale programma Great Society.
Andere presidenten maakten het bonter. Onder president Bill Clinton (ook Democraat) stegen de reële inkomens van de
rijkste 1 procent met 98 procent en die van de rest met 20 procent. En onder president George W. Bush steeg het inkomen van de rijkste 1 procent 61,8 procent en die van de resterende 99 procent met slechts 6,8 procent.

Kan president Biden Johnsons ideaal van meer gelijkheid in een Great Society verwezenlijken? (Peter de Waard Volkskrant 20 januari 2021 p. 19):
Het verschil tussen de haves en have-nots is zo sterk gestegen dat wel wordt gesproken van een K-vormig herstel.
Joe Biden zal die trend moeten keren. Hij kondigde vorige week al een pakket aan van 1.900 miljard dollar (1.500 miljard euro) aan overheidsuitgaven, die vooral bij de lagere inkomens terecht moet komen. Dat is in procenten van het bbp zelfs ambitieuzer dan Johnsons
The Great Society. Maar de doelen zijn met uitzondering van de 400 miljard voor coronabestrijding hetzelfde: zorg, onderwijs en infrastructuur. Daarnaast wordt het minimumloon verhoogd tot 15 dollar per uur.

Jesse Klaver kondigt een motie van wantrouwen aan in Buitenhof, premier Rutte reageert in Nieuwsuur. (Marcia Luyten Volkskrant 20 januari 2021 p. 29):
De democratie kan niet zonder iets van een gedeeld wereldbeeld. Daarom mogen sociale media niet worden overgelaten aan de markt. Mainstream media zouden in plaats van op kijkcijfers moeten concurreren op kwaliteit. Dat betekent niet: sektarische programma’s waar een handvol mensen naar kijkt, wel dat andere factoren (objectiviteit, geschiktheid van de interviewer) zwaar wegen. Binnen dat kader van objectieve feiten is de democratie een grandioze arena voor verbaal geweld, maar eerst moet een verdedigingswal opgeworpen tegen het gif van de complotdenkers.

De koek moet beter worden verdeeld (Pieter Klok Volkskrant 2 januari 2017 p. 17):
Het ruime monetaire beleid en de globalisering zorgen voor groei, maar ook voor grotere ongelijkheid.
Zorgelijker nog is dat de vruchten van het monetaire beleid niet gelijkmatig over de bevolking worden verdeeld. Het zijn vooral de huizen- en aandelenbezitters die profiteren. Veel anderen profiteren niet mee. Zij krijgen vooral te horen dat ze flexibel moeten werken, dat ze later met pensioen moeten en dat de zorg op termijn onbetaalbaar wordt. De trend die werd geschetst door Piketty (de vermogenden worden steeds vermogender ten koste van de werkenden) wordt door het monetaire beleid versterkt.
De ongelijkheid groeit verder doordat niet iedereen in dezelfde mate van de globalisering profiteert. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt, waar men met Oost-Europa en China moet concurreren, worden de arbeidsvoorwaarden uitgehold, aan de bovenkant van de arbeidsmarkt waar men met Londen en New York concurreert, nemen de verdiensten juist toe. Hoger opgeleiden lijken gemakkelijker te kunnen omgaan met de onzekerheid die gepaard gaat met globalisering.

Zelden had de zwartkijker het zo mis (Peter de Waard Volkskrant 2 januari 2017 p. 6-7):
Door Trump, Brexit en andere tegenslag zou 2016 een rampzalig beursjaar worden. Zo dacht bijna iedereen met verstand van zaken erover. Maar nu het achter ons ligt, blijkt het allemaal enorm te zijn meegevallen. Wat is verstand van zaken nog waard?
De economische koffiedikkijkers weten blijkbaar net zo min wat onder beleggers leeft als de politieke opiniepeilers onder het volk. Het Damrak zit in dezelfde cocon als het Binnenhof.
Maar de aandelenbeurs werd ook een stevig handje geholpen door het extreem ruime monetaire beleid van de ECB. Met de rente op nul en de geldpersen op volle toeren worden er dagelijks miljarden in de economie gepompt. Geld dat vooral zijn weg vindt naar de beurs. Bovendien daalde de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar, waardoor de export van eurozonelanden werd geholpen.

PvdA: dood of straks toch de grootste? (Volkskrant 30 april 2011)
Bram Peper: De PvdA is dood, alleen moet de dood nog worden vastgesteld. Ik heb het gevoel dat de vereniging niet meer functioneert, of louter nog omdat de politieke instituties moeten worden gevuld. Het is precies als in dat boek van Robert Michels uit 1911, De ijzeren wet van de olichargie, over het politieke gedrag van intellectuele elites die worden gedreven door zelfbehoud. De PvdA is de oligarchisering in het kwadraat.

De controverse tussen wetenschappers hangt van hun referentiekader af (lees 'bubbel' of cocon). De mensheid houdt zich al millennia bezig om de kloof tussen probleem en oplossing te verkleinen. Primair draait het om vanuit welk perspectief (perception management), welke levensbeschouwing naar een vraagstuk wordt gekeken. Voor de commissie-de Wit heeft Wim Kok laten zien dat het vraagstuk van de dubbele petten (Nieuwe Testament: Niemand twee heren kan dienen) minder eenvoudig ligt dan veelal wordt gedacht. Het probleem hangt ook samen met het vernieuwde beginselprogramma van de PvdA, dat in 2005 onder leiding van Wouter Bos tot stand is gekomen. Dit programma houdt geen rekening met het boek De utopie van de vrije markt van Hans Achterhuis. De paradox is dat de draaikont (de Volkskrant 25 juni 2007) Wouter Bos zich aan het doorgeschoten neoliberale model heeft gecommitteerd. Het zal duidelijk zijn dat de spreiding van Geld, Kennis en Macht, die Joop den Uyl voorstond niets van doen heeft met hoe zijn opvolgers dit motto in de harde praktijk hebben ingevuld. De maatschappij gaat nog steeds gebukt onder het loslaten van de ideologische veren, de collectieve zinsbegoocheling onder Kok’s leiding. De controverse tussen wetenschappers, lees de mens maakt het mogelijk de waarheid een stapje dichterbij te brengen.

Schandalig salaris top BNG (Namens de PvdA fracties in de gemeenteraden van Amsterdam: Dennis Boutkan Groningen: Carine Bloemhoff Zwolle: Eefke Meijerink en Leeuwarden: Jelle de Visser Volkskrant 2 januari 2017 p. 18):
Begin augustus van dit jaar publiceerde de Volkskrant een lijst met veelverdieners in het Nederlandse bedrijfsleven. Tot onze verbazing stond op plaats 67 met een bruto jaarsalaris van 697.000 euro Carel van Eykelenburg, voorzitter van de raad van bestuur van de Bank Nederlandse Gemeenten BNG. Dat is ongeveer vier maal het salaris van een minister.
Juist een Raad van Commissarissen van een semipublieke instelling moet begrijpen dat loonmatiging aan de top moreel leiderschap en actief ingrijpen vereist.
Wanneer dringt het nu eens door dat excessieve topsalarissen in de semipublieke sector onrechtvaardig zijn en bijdragen aan zoveel onvrede? Een Raad van Commissarissen die dit niet begrijpt is geen knip voor de neus waard!

Enorme boetes voor banken wegens rommelhypotheken (Wilco Dekker Volkskrant 23 december 2016 p. 6):
Opnieuw moeten twee grote banken in de Verenigde Staten miljarden betalen voor de verkoop van rommelhypotheken. Deutsche Bank en Credit Suisse hebben vrijdag voor in totaal 13 miljard dollar (12,5 miljard euro) geschikt met Justitie. Meer dan de helft van deze miljarden gaat naar de vele duizenden Amerikaanse klanten die zo'n rommelhypotheek kregen aangesmeerd.
Deutsche Bank betaalt 7,2 miljard dollar. Daarvan is 3,1 miljard de boete voor wangedrag. De rest, 4,1 miljard, is compensatie voor de gedupeerde klanten die de waarde van hun woning zagen kelderen. Die 'consumer relief' bestaat vooral uit lagere rentes voor klanten met een hypotheek of een lening. De compensatie gaat minstens vijf jaar duren, belooft Deutsche Bank, en zal ook andere, nog te verzinnen maatregelen bevatten.
110 miljard dollar
De Wall Street Journal inventariseerde in maart van dit jaar waar de miljarden van de schikkingen terecht kwamen. De teller stond toen op 110 miljard dollar. Daarvan was 44,7 miljard dollar naar gedupeerde klanten gegaan. Met de 6,9 miljard van Deutsche Bank en Credit Suisse van vrijdag erbij, hebben - of gaan - de klanten met rommelhypotheken meer dan 50 miljard dollar schadevergoeding ontvangen.\\ En de kassa blijft nog wel even rinkelen. Na de reeks Amerikaanse banken richten de aanklagers in de VS zich nu op de Europese banken. Naast Credit Suisse en Deutsche Bank zijn dat Royal Bank of Scotland, Barclays en HSBC.

Wij betalen onze eigen producenten (Tjark Reininga Volkskrant 6 december 2016 p. 24):
Martin Sommer begint zijn interessante analyse 'Eindspel voor de euro' (O&D, 3 december) met de beschrijving van de Target 2-balansen voor Italië. 'Je bestelt een Mercedes in Duitsland, maar de Duitse dealer vertrouwt jouw Italiaanse bank niet. Dan betaalt de ECB de rekening en krijgt een vordering op de Italiaanse bank retour. De kans dat het geld terugkomt, is behoorlijk theoretisch omdat de Italiaanse banken er zo slecht voorstaan.' Volgens Sommer zit het probleem kennelijk in het niet kunnen aflossen van de lening die als gevolg van de verkoop is ontstaan. En dat is het merkwaardige punt aan de basis van de eurocrisis.
Maar feitelijk betalen wij onze eigen producenten, die hun verkopen proberen op te drijven met partners die daarvoor eigenlijk onvoldoende middelen hebben. Het is jammer dat Sommer dit aspect niet in zijn analyse betrekt.

Bankencrisis Italië is terug van nooit weggeweest (Koen Haegens Volkskrant 6 december 2016 p. 8):
Het Italiaanse referendum duwt de oudste bank ter wereld naar de rand van de afgrond. De gevolgen kunnen zich tot ver buiten die ene bank en Italië uitstrekken.
In het zwartste scenario zal de onzekerheid over de Italiaanse financiële sector vervolgens overslaan naar bijvoorbeeld Portugal, of zelfs Deutsche Bank. Dan gaat Europa een nieuwe ronde van de eurocrisis in.
Hoe die te bezweren? Alle ogen zullen deze week als vanouds zijn gericht op die andere Italiaan. Donderdag spreekt ECB-president Mario Draghi de pers toe. Naar verwachting kondigt hij verlenging aan van zijn monetaire stimuleringsprogramma. In dat kader koopt de ECB elke maand voor 80 miljard euro aan overheids- en bedrijfsschulden op.
Daarmee in maart 2017 al stoppen, zoals aanvankelijk de bedoeling was, lijkt nu financiële zelfmoord. Het Italiaanse referendum toont dat de eurozone nog altijd uiterst kwetsbaar is.

Is de risicopremie voor topmanagers absurd hoog? of Politici mogen de zielepoot uithangen, CEO's niet (Peter de Waard Volkskrant 29 november 2016 p. 29):
Net als politici en voetbaltrainers worden topmanagers van grote bedrijven tegenwoordig verantwoordelijk gesteld voor falende organisaties.
Nederlandse CEO's verdienen anno 2015, aldus Bloomberg, gemiddeld 8,5 miljoen euro. Dat is 178 keer modaal. Gezien het feit dat vijf keer modaal al heel mooi zou moeten zijn voor een baas, is dat een absurd hoge risicopremie voor voortijdig ontslag.
Geen oefenmeester in het betaalde voetbal krijgt 178 keer het salaris van de modale rechtsback van PEC Zwolle. En ministers, die publicitair toch vaker kop van Jut zijn dan CEO's, krijgen maar 157 duizend euro per jaar, terwijl hun wachtgeldregeling al jaren wordt versoberd. Daarnaast verliezen CEO's zoals Van der Els of Zalm hun baan meestal pas vlak voor hun pensioen, terwijl politici en voetbalmanagers juist vaak in de bloei van hun carrière op straat komen te staan.

Het verraad van de PvdA-elite aan de sociaaldemocratie (Hans van der Lugt 7 juli 2016):
Aftakelende welvaartsstaat
Uitbreiding van de EU naar het oosten heeft geleid tot een influx van goedkope arbeidskrachten, die dankzij allerlei slimme constructies buiten de cao kunnen worden gehouden. Liberalisering deed hetzelfde door de enorme toename van het aantal zzp’ers. Verder is er een aanzienlijke groei van goedkope concurrentie aan de onderkant van de arbeidsmarkt — goedkoop voor de werkgever en slecht voor de solidariteit. Aan de top wordt ook hard gewerkt aan het ondermijnen van de solidariteit, door het faciliteren van belastingontwijking in wederom een internationale race to the bottom. Wie betaalt er nog voor onze welvaartsstaat als ‘de elite’ geld wegsluist naar Panama en verder?

De vele fiscale voordelen in doorsluisland Nederland (Robert Giebels Volkskrant 12 april 2016 p. 6):
Hoewel de Panama Papers niet specifiek over Nederland gaan, vestigen zij nog eens de aandacht op de ruime mogelijkheden om via Nederland belastingen te ontwijken. De Tweede Kamer wil er snel onderzoek naar doen.

Goed onderwerp voor eerste mini-enquête (Robert Giebels Volkskrant 12 april 2016 p. 7):
De meerderheid van de Tweede Kamer wil 'belastingontwijking' tot eerste onderwerp maken van een nieuw parlementair onderzoeksmiddel, de mini-enquête. Dit is vergelijkbaar met een parlementaire enquête waarvan de belangrijkste eigenschap is dat betrokkenen onder ede worden gehoord. Alle Nederlanders en inwoners van Nederland zijn verplicht om te verschijnen.

Trump, ideology and the economics profession (Jo Michell 22 november 2016):
To what extent has academic economics provided the basis for neoliberal policy? The question had been in my mind even before the Trump and Brexit votes. A few months back, Duncan Weldon posed the question, ‘whatever happened to deficit bias?’ In my view, the responses at the time missed the mark. More recently, Ann Pettifor and Simon Wren Lewis have been discussing the relationship between ideology, economics and fiscal austerity.

Geldscheppers (VPRO tegenlicht 27 november 2016):
Omdat de rente al geruime tijd extreem laag staat, is de gereedschapskist van de ECB bijna leeg. Een kleine twee jaar geleden besloot Draghi daarom tot een draconische maatregel: de digitale geldpersen aanzetten. Met een simpele muisklik creëert de ECB elke maand 80 miljard euro. Die 80 miljard (Big Bazooka) verdwijnt geruisloos in het financiële systeem. Daar wordt het
virtueel gecreëerde geld gebruikt om staats- en bedrijfsobligaties van banken, verzekeraars en institutionele beleggers te kopen. Zij moeten het geld vervolgens weer in de reële economie brengen.
Maarten Schinkel verzorgt de interviews in de documentaire
Geldscheppers . Maarten Schinkel is sinds 1992 redacteur van NRC Handelsblad. Hiervoor werkte hij onder andere voor het blad Quote. Voor de VPRO werkte hij als scenarioschrijver mee aan de documentaire 'De Dag dat de Dollar valt'. Ook is hij de auteur van het boek Narcissus.

De logos, eros en thymos van Narcissus (recensie Narcissus):
Als er een pil zou bestaan die je intelligenter kan maken, zou je die dan innemen? De hoofdpersoon van Maarten Schinkels roman Narcissus aarzelt geen moment. Hij begeeft zich in een wereld waarin alles draait om geld en wil zich koste wat het kost staande houden.

Waarom iedereen Piketty moet lezen (Esther Bijlo Trouw 29 oktober 2014):
In de Verenigde Staten wordt zijn snelle opkomst vergeleken met die van The Beatles en is hij gekscherend de Justin Bieber van de economie genoemd. De Franse econoom Thomas Piketty verdeelt met zijn vuistdikke boek van 1,2 kilo Capital in the 21st Century economen, journalisten en politici in Pikettystas en anti-Pikettystas.
Inmiddels zijn al meer dan 500.000 exemplaren van Capital verkocht, en in veel landen, waaronder Nederland, is de vertaling net verschenen. Piketty is hot op blogs, websites en twitter, waar honderden commentaren en beschouwingen zijn verschenen. Dit boek biedt onder meer een selectie uit de interessantste en grappigste stukken die over Capital en zijn auteur zijn gepubliceerd. Om naast het boek te lezen.

Schreef Piketty zijn boek voor niets? (Peter de Waard Volkskrant 21 januari 2016 p. 27):
Zonder overdrijving kan worden gezegd dat het asielprobleem behalve door oorlog en geweld wordt veroorzaakt door ongelijkheid. Wereldwijde ongelijkheid dan.

VS willen 12,5 miljard euro van Deutsche Bank voor waardeloze hypotheken (zie Volkskrant 17 september 2016 p. 28):
Het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft Deutsche Bank een schikkingsvoorstel van 12,5 miljard euro (14 miljard dollar) gedaan. De Amerikanen leggen de Duitse bank die straf op wegens het verstrekken van foute hypotheken, zo meldt de Wall Street Journal vrijdag. De bank heeft laten weten hier niet mee akkoord te gaan.
Schikkingen
Andere banken hebben al schikkingen met hoge straffen getroffen met Justitie. Het hoogste bedrag werd betaald door Bank of America die 16,65 miljard dollar (14,7 miljard euro) betaalde.
Goldman Sachs trof eerder dit jaar een schikking voor vijf miljard dollar (4,4 miljard euro). De bank erkent dat er sprake was van misleiding van beleggers en zegt inmiddels maatregelen te hebben getroffen om de bedrijfscultuur te verbeteren.
Analisten gaven donderdag aan dat een schikking voor Deutsche Bank van circa 2,4 miljard dollar als 'erg positief' zou worden gezien. Een bedrag boven de 4 miljard dollar zou echter voor twijfels over de kapitaalpositie van Deutsche Bank zorgen en het financiële bedrijf dwingen de voorzieningen voor juridische kosten op te voeren.

Top bedrijfsleven VS steunt Apple tegen EU (zie Volkskrant 17 september 2016 p. 28):
Een groep van 185 bestuursvoorzitters van de grootste bedrijven van de Verenigde Staten schaart zich achter Apple in de strijd die het technologieconcern voert over de miljardenheffing die de Europese Unie eist.
Eind augustus werd bekend dat de Europese Commissie eist dat Ierland 13 miljard euro terugvordert van Apple vanwege illegale belastingvoordelen die het bedrijf daar zou hebben genoten. Volgens een brief die door de groep is gestuurd aan de Duitse bondskanselier Angela Merkel zorgt de EU daarmee echter voor grote juridische onzekerheid die investeringen kan ondermijnen. Het is een "ernstige zelfveroorzaakte wond" voor de EU, aldus de zakenlieden.
Het gaat om de bestuursvoorzitters van toonaangevende ondernemingen als Caterpillar, Honeywell, Lockheed Martin, Wal-Mart, ExxonMobil en General Electric. Topman Tim Cook van Apple maakt geen deel uit van de groep, maar heeft al gezegd de naheffing "politieke onzin" te vinden. Ook Ierland is verbolgen over de zaak.

Brief of Het Hollandse belastingparadijs kan nóg paradijselijker (Bert Wagendorp Volkskrant 30 augustus 2016 p. 2):
Premier Mark Rutte ontving op 16 mei een schrijven van de Silicon Valley Tax Directors Group, een club die voor 85 bedrijven in Silicon Valley de wereldwijde belastinglobby regelt. Het Financieele Dagblad had de brief boven water gehaald en publiceerde er gisteren over. De SVTDG streeft naar algehele belastingvrijstelling voor Apple, Facebook, Google, Amazon, Microsoft en de andere technologiereuzen. Zo lang dat hoogste ideaal niet is gerealiseerd is het de bedoeling nationale belastingdiensten met een fooi af te schepen. De SVTDG is behoorlijk succesvol.
Ze zouden bij de SVTDG heel graag zien dat er elke week een regeringsleider langskomt voor een gratis belastingadvies. Maar niet alle regeringsleiders voelen Mark Ruttes ongelooflijke drive om het multinationals zo goed mogelijk naar de zin te maken.
Deze week komt de Europese Commissie naar buiten met haar besluit in de kwestie 'Apple in Ierland'.
De Ieren zijn minstens zulke pleasers als Mark Rutte; dankzij een paar zeer gunstige tax rulings betaalde Apple over de in Ierland geparkeerde internationale winsten jarenlang twee procent belasting. Volgens de EC is dat geen belasting betalen maar staatssteun. De schattingen over de naheffing variëren van honderd miljoen tot miljarden euro's.

Neemt CIO de macht over van CEO? (Peter de waard Volkskrant 30 augustus 2016 p. 25):
Terwijl in Haagse kringen nog een achterhoedediscussie wordt gehouden over het Engels in het onderwijs, heeft het bedrijfsleven zich allang bij de realiteit neergelegd.
Bedrijfsprocessen worden nu bepaald door ict. Grote complexe digitaliseringsprojecten, zoals de implementatie van een elektronisch patiëntendossier in de zorg of de onlinedienstverlening bij een woningbouwcorporatie zijn strategisch van zo groot belang dat ze daarmee het bestaansrecht van organisaties raken.
Dat betekent dat de CIO in de toekomst de sleutelfiguur is in organisaties. En net zoals in het verleden CEO's geen idee meer hadden wat hun CFO's nu uitvoerden, dreigt hetzelfde nu te gebeuren met wat zich binnen de ict-afdelingen afspeelt. CEO's zullen daarom steeds vaker worden gerekruteerd uit CIO's. De CIO 4.0 is straks eigenlijk de CEO. En als die ook nog een mondje Nederlands spreekt, is dat mooi meegenomen.

'Silicon Valley' wil afspraken met fiscus (redactie de Volkskrant 29 augustus 2016 p. 26):
Als het Nederlandse kabinet zijn belastingregels niet versoepelt, dreigt het gunstige Nederlandse vestigingsklimaat voor Amerikaanse bedrijven verloren te gaan. Daarvoor hebben Google, Apple en nog zo'n tachtig grote Amerikaanse technologiebedrijven het
kabinet-Rutte in een brief gewaarschuwd.
Nederland zou zich wat de Amerikaanse techbedrijven betreft ook moeten verzetten tegen een nieuwe Britse wet, die ervoor zorgt dat de Britse belastingdienst winst die uit Groot-Brittannië wordt weggesluisd naar buitenlandse dochterondernemingen kan belasten. Die aanslagen kunnen voor een groot deel ook bij Nederlandse bedrijven terechtkomen, wat een negatief effect heeft op het
vestigingsklimaat.
Britse wet
De brief is ondertekend door de
financieel directeuren van de toonaangevende bedrijven uit Silicon Valley, die zich hebben verenigd in de Tax Directors Group (SVTDG). Behalve premier Rutte worden ook minister Dijsselbloem van Financiën, minister Kamp van Economische Zaken, minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking en staatssecretaris Wiebes van Financiën aangeschreven.

====

Zelfregulering (Reciprociteit, Complementariteit, ’Wet van harmonie en Wet van evolutie')

Gaan de partijen elkaar in hun beloften overtreffen (Peter de Waard Volkskrant 31 januari 2017 p. 29):
Populisme is het wondermiddel. En daarom gaan de verkiezingsprogramma's van alle politieke partijen lijken op die van de Tegenpartij:
'Geen gezeik, iedereen rijk.'
Nederland is een even grote zondaar als Italië of Griekenland. De Europese Commissie heeft bepaald dat de staatsschuld van de eurolanden niet hoger mag zijn dan 60 procent van het bbp, maar ook dat de private schulden niet hoger mogen zijn dan 133 procent van het bbp. Daar zit Nederland 100 procentpunten boven.
Het Internationaal Monetaire Fonds (IMF) vindt een excessieve private schuld zelfs een groter probleem dan een een torenhoge staatsschuld.

Zakenwereld en Xi omarmen elkaar of Chinese president Xi maakt zich populair bij mondiale elite met warm pleidooi in Davos (Fokke Obbema de Volkskrant 18 januari 2017 p. 15):
Met een warm pleidooi voor mondialisering en een uitgesproken afkeer van protectionisme heeft de Chinese president
Xi Jinping zich dinsdag populair gemaakt bij de mondiale elite van zakenlieden en politici, verzameld in het Zwitserse Davos.
'Natuurlijk creëert
mondialisering nieuwe problemen, maar dat mag geen reden zijn het af te schrijven', zei Xi. In zijn ogen is er geen alternatief voor deze historisch bezien onomkeerbare trend, 'waar uiteindelijk alle landen van profiteren'. Daaraan had hij 'China in de eerste plaats' kunnen toevoegen, want de economie van zijn land is in hoge mate afhankelijk van de wereldhandel.
Vriend van
Trump: Hij valt wel mee
Donald Trump is helemaal niet zo eng of gevaarlijk als Europeanen denken, je moet hem alleen maar wat beter leren kennen. Met die boodschap kwam de Amerikaanse zakenman en Trump-adviseur Anthony Scaramucci naar Davos. Met Harvard, Goldman Sachs en een carrière als ondernemer op zijn cv past deze 53-jarige Amerikaan perfect bij de Davos-crowd. Hij komt er dan ook al jaren, maar dinsdag trok hij tot zijn zichtbare genoegen meer aandacht dan de Obama-zwaargewichten, vice-president Joe Biden en minister John Kerry. Nee, Trump wil 'helemaal geen uiteenvallen van de EU' en als hij de Navo 'verouderd' noemt is dat niet een voorbode van afschaffing, maar van modernisatie. Trump zal de geschiedenis ingaan als een 'man van vrede', zo voorspelde de van zelfvertrouwen glimmende adviseur, ooit een fan van Obama. Diens opvolger Trump zal het offensieve optreden van Scaramucci met plezier hebben gevolgd.

Milde onderonsjes of Vertrouwen in zelfregulering moet worden hersteld (Fokke Obbema Volkskrant 19 augustus 2016 p. 19):
Vertrouwen in zelfregulering wordt ondermijnd door te veel begrip van beroepsgenoten.
Toch vindt PvdA-minister Dijsselbloem, expliciet ontevreden over de schikkingen, dat deze zelfregulering door moet gaan. Diezelfde reactie had VVD-minister Blok eerder deze week, na een mislukt experiment met zelfregulering door bouwers. Ook al vergrootte hun eigen toezicht op nieuwbouwprojecten vooral de instortingsrisico's, toch vond Blok het te vroeg om van deze zelfregulering af te zien. Die verdediging valt niet los te zien van het prijskaartje dat bungelt aan het alternatief, overheidstoezicht.
Maar zelfregulering moet wel werken. Meer vreemde ogen kunnen helpen misstanden te voorkomen.
Hoe dan ook, het vertrouwen in zelfregulering moet worden vergroot.
Dodelijk is het beeld van zachte heelmeesters met gebrekkige transparantie en een voorkeur voor begripvolle onderonsjes. Daar zit niemand op te wachten.

Was Europa beter af zonder euro? (Peter de Waard Volkskrant 19 augustus 2016 p. 21):
Met de Brexit, de Griekse soap en de Italiaanse bankencrisis maken de Europeanen het zichzelf al moeilijk genoeg. Maar de komende weken zal een buitenstaander volop de gelegenheid krijgen meer zout te wrijven in de etterende wond die eurozone heet.
Helaas is het europroject gekaapt door de neoliberalen, waartoe Stiglitz nogal gemakkelijk de regering van Merkel rekent, die de rijken rijker maken en de armen armer. De Duitsers en Nederlanders vullen niet de bodemloze Griekse put, maar de Grieken moeten hun laatste centjes ophoesten om de landen in het noorden nog welvarender te maken.
Daarom moet de euro maar worden ontmanteld, te beginnen door Duitsland (en Nederland) als hoofdschuldigen eruit te zetten.

In hoeverre is Dijsselbloem het lievelingsslaafje van Schäuble?
In zijn algemeenheid zijn er twee vormen van integratie, namelijk enerzijds gericht op het proces van deregulering en harmonisatie in de financiële sector en anderzijds de integratie van wetenschappelijke kennis. Voorkomen dient te worden dat we ons met halve waarheden bezig houden.

Dijsselbloem: 'Kritiek op lage straf terecht (zie ook ''de Volkskrant 19 augustus 2016 p. 22):
Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën snapt de kritiek op de straffen die zijn gegeven aan medewerkers van de Rabobank die betrokken waren bij gesjoemel met de Euribor-rente. Hij zei donderdag “niet onder de indruk te zijn” van de zelfregulering van de financiële sector in deze zaak.
De vier bankiers kregen geldboetes tussen de 750 en 3000 euro. Dat was de uitkomst van een schikking met toezichthouder
Dutch Securities Institute (DSI), bleek uit onderzoek van het Financieele Dagblad. Het DSI is het zelfreguleringsorgaan van de Nederlandse effectenbranche.
“Ik snap heel goed de kritiek dat deze uitkomst wel erg mild is in verhouding tot de ernst”, zei
Dijsselbloem. Maar hij vindt dat het tuchtrecht in de financiële sector een kans moet krijgen om zich te bewijzen. Er is op het gebied van zelfregulering in de sector al het “nodige veranderd”.

Tuchtrecht banken 'werkt niet' (Wilco Dekker Volkskrant 18 augustus 2016 p. 1):
Milde sancties voor sjoemelaars zijn volgens deskundigen nauwelijks uit te leggen
De zelfregulering van de Nederlandse financiële sector heeft volgens deskundigen in het zogenoemde Euribor-schandaal slecht gewerkt. Het manipuleren van rentetarieven door medewerkers van de Rabobank heeft geleid tot lage geldboetes, niet tot strafrechtelijke vervolging. In het buitenland zijn voor deze fraude door personeel van de Nederlandse bank wel zware boetes en celstraffen uitgedeeld.
Geen afschrikwekkende werking
De onafhankelijke commissie van beroep van DSI - ingeschakeld door het instituut zelf dat de ex-medewerkster wilde royeren - stelde later vast dat het trio leidinggevenden er wel van geweten moest hebben. Maar toen waren de schikkingen met kleine boetes al getroffen. Mede door de 'onjuiste inschatting' van DSI staan de sancties 'in schril contrast' met sancties die in het buitenland zijn opgelegd, stelt Pheijffer. 'De schikkers zijn erg goed weg gekomen. De sancties hadden veel hoger kunnen en gezien de manipulaties ook moeten zijn.'\\ Volgens de Tilburgse hoogleraar banking and finance Harald Benink zijn de boetes die DSI kan opleggen - maximaal 25 mille - veel te laag. 'Daar gaat geen afschrikwekkende werking van uit. Dan zijn er veel krachtiger middelen nodig, met in elk geval veel hogere boetes.'

Zijn olympische medailles te koop (Peter de Waard Volkskrant 18 augustus 2016 p. 21):
Sportsucces is te koop. De rijkste clubs in de wereld hebben de meeste kans op de grootste prijzen. Daarom is er in het clubwezen een levendige mensenhandel gaande die de transfermarkt wordt genoemd.
Het is het begin van een ontwikkeling waarbij landen steeds meer op clubs gaan lijken. Immigranten zijn steeds minder welkom, maar immigranten die medailles halen, worden met alle egards binnengehaald.

Verdient Goldschmeding ook goud? of Goldschmeding de filantroop, maar met belastingvoordeel (Peter de Waard Volkskrant 17 augustus 2016 p. 21):
Het goede doel heiligt alle middelen. Ook belastingontwijking. De rijken der aarde weten zelf beter aan wie ze hun geld moeten weggeven dan dat ze dat aan hun regeringen gunnen die het besteden aan 'onzinnige' zaken als politie, de rijkswegen, onderwijs en de instandhouding van het Metropole Orkest.
Begin dit jaar kondigde hij met tromgeroffel de oprichting aan van een naar hemzelf genoemde foundation die liefde propageert en is geïnspireerd door het christendom. Een van de bestuurders is voormalig premier Jan-Peter Balkenende.
Deze vorderingen van ruim 100 miljoen verkocht hij weer aan Randstad Beheer, waar ze werden geschrapt tegen een schuld aan de Belastingdienst op grond van de verzilvering van een aanmerkelijk belang.
Hierdoor kon hij de aanslag voor de vermogensrendementsheffing (de beruchte box 3) met 4 miljoen euro drukken. De Belastingdienst accepteerde deze constructie niet, maar na vijf jaar procederen heeft de Hoge Raad de filantroop Goldschmeding in het gelijk gesteld.
Hij kan deze 4 miljoen zo besteden dat hem een tweede gouden plak wacht.

Geen hoger loon door Brexit (Peter de Waard Volkskrant 17 augustus 2016 p. 23):
De Brexit zal slecht uitpakken voor het besteedbaar inkomen. De Britten die dachten dat ze door minder concurrentie op de arbeidsmarkt hogere lonen zouden kunnen afdwingen, zullen van een koude kermis thuiskomen. Voor sommige beroepsgroepen zijn er misschien voordelen, maar de negatieve effecten op de inkomens als gevolg van het vertrek van bedrijven zullen vijf tot tien keer groter zijn.

Britse kloof tussen rijk en arm groeit gestaag (Remco Andersen Volkskrant 9 augustus 2016 p. 22):
Inkomens van Britse topbestuurders zijn het afgelopen jaar met gemiddeld 10 procent gestegen. Daarmee was in 2015 de gemiddelde beloning van een Britse bestuursvoorzitter 140 keer zo hoog als het gemiddelde salaris van een werknemer in zijn bedrijf, en 183 keer zo hoog als dat van de gemiddelde Brit.
Matiging in Nederland
Volgens analisten wordt er na jaren van maatschappelijke onrust over topinkomens in Nederland een matiging zichtbaar, al blijven er met name in het bedrijfsleven uitschieters. De bonussen stegen vorig jaar in Nederland fors, met 12,7 procent, en vormen een steeds groter deel van de totale beloning. Vaste salarissen voor topbestuurders gingen echter met een relatief bescheiden 2,1 procent omhoog. In de (semi)publieke sector en bij staatsgerelateerde bedrijven daalden de inkomens van topbestuurders in 2015 soms zelfs.
De matiging in beloning komt doordat commissarissen gevoeliger zijn voor maatschappelijke kritiek, maar ook doordat grote aandeelhouders buitensporige bonussen steeds vaker veroordelen.

Fascinatie (Julien Althuisius Volkskrant 10 augustus 2016 katern Vonk p.2):
Als ik aan Andries Knevel denk, denk ik tegenwoordig eerst aan wat hij op Twitter schreef nadat het nieuws van de Brexit bekend was geworden. 'Vandaag uur heel hard in het bos gefietst om van mijn boosheid vanwege Brexit af te komen. Niet gelukt.' Wat een beeld: Andries Knevel schreeuwend op een mountainbike, stuiterend over boomwortels in het bospad, om uiteindelijk na een uur hijgend en met een knalrood hoofd thuis komen. En dan nog steeds woedend zijn.
Knevels fascinatie met paus Franciscus leek een beetje op de fascinatie van een pubermeisje met Justin Bieber. 'Je kunt selfies met hem maken!' kirde Knevel. 'Deze paus jongleert met basketballers, laat mensen met Down in zijn pausmobiel zitten!'. Dat Antoine Bodar (die nog even opmerkte: 'het is verbazingwekkend dat een protestant nu een programma maakt over de huidige paus') zich nog mild kritisch uitliet over de populaire profilering van zijn Heilige Vader, deed maar weinig af aan Knevels enthousiasme. Aan het eind van de aflevering besloot hij de paus een brief te schrijven. Niet te formeel en niet te lang, want daar houdt deze paus natuurlijk niet van. 'Ik ben gefascineerd door u. Ik zou u graag willen ontmoeten' pende Knevel in een handgeschreven brief. Nu maar hopen dat die in de postkamer van het Vaticaan op de goede stapel terecht komt. Want Andries Knevel wil je niet kwaad maken.

Dijsselbloem terecht op de bres voor Stabiliteitspact (Hans Wansink Volkskrant 6 juni 2016):
Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem heeft scherpe kritiek geuit op het gebrek aan optreden van voorzitter Juncker van de Europese Commissie. Dijsselbloem sprak van ondermijning van het Stabiliteitspact door de Commissie, die 'dodelijk is voor het vertrouwen in de samenwerking binnen de eurozone'. Hij reageerde op het doorschuiven van sancties tegen Spanje tot na de verkiezingen en het onbestraft laten van het te hoge begrotingstekort van Frankrijk.
De reprimande van Dijsselbloem was gerechtvaardigd omdat Juncker had gesuggereerd dat Frankrijk boven de Europese wet zou staan. 'Omdat het om Frankrijk ging', had de Commissievoorzitter gezegd, moest afgezien worden van sancties. Een zeer kwalijke opmerking van de toch al onbesuisde Juncker, die niet onweersproken kon blijven. Dijsselbloem kan een voorkeursbehandeling van één van de eurolanden niet over zijn kant laten gaan omdat het Stabiliteitspact dan door niemand meer nageleefd hoeft te worden.
Frankrijk heeft maar liefst 11 keer de regels van het pact overtreden in de 16 jaar dat de euro bestaat. De observatie van Dijsselbloem dat er van gemeenschappelijke financiële discipline in de eurozone eigenlijk niet meer kan worden gesproken is maar al te juist.
Herstel van de begrotingsdiscipline in de eurozone vergt nieuwe afspraken, maar die moeten dan wél worden nageleefd - ook door Juncker en zijn Europese Commissie.

Forse boete Goldman Sachs voor stelen documenten (Gerard Reijn Volkskrant 5 augustus 2016):
Goldman Sachs heeft een boete gekregen van 36 miljoen dollar (32,3 miljoen euro) van de Amerikaanse centrale bank, de Fed. De bank heeft geheime documenten van de Fed gestolen en de informatie eruit gebruikt in presentaties aan klanten.
Normbesef niet op peil
Maar de Fed verwijt Goldman dat de interne procedures bij de bank niet dusdanig op orde waren dat het probleem kon worden voorkomen. Kennelijk, zo redeneert de Fed, is het normbesef van de bankiers niet op peil.
Boetes zijn niets nieuws voor de bank. In 2012 kreeg het 120 miljoen dollar boete wegens fouten in het prospectus van World Online. In 2013 14 miljoen wegens omkoping. En in april dit jaar de grote klapper: 5 miljard dollar wegens misleiding bij de verkoop van herverpakte hypotheken, een financieel product dat mede oorzaak was van de val van Lehman Brothers in 2008.

Iedereen met MBO boekhouden weet dat je met wat gegoochel met de hefboomwerking (leverage) verlies in winst kan veranderen. De zakenbanken Goldman Sachs, JP Morgan (J.P. Morgan Chase lijdt twee miljard verlies – ‘falen top geen incident’) en financiële adviseurs verdienen aan het creatief boekhouden een goed belegde boterham. Goldman verdiende aan de Griekse deals 300 miljoen dollar aan provisie (Peter de Waard Volkskrant 17 februari 2010).

Op de barricade (José Groenland Montfoort Volkskrant 25 juli 2015 p. 27):
Op de barricade
Goed verhaal over de dreigende overname van LeasePlan (Economie, 24 juli). Hoe kan dit financiële gedoe maar doorgaan? Terwijl we van alle kanten worden gewaarschuwd. Toch stinken wij er blijkbaar elke keer weer in door onze spaarcenten doodleuk uit handen te geven. Dit keer dreigt 4,3 miljard door LeasePlan overgeheveld te worden naar de roofbank Goldman Sachs en equityfirma's. Hoort u De Nederlandsche Bank? We klimmen op de barricaden tegen politie, justitie en zorgmanagers. Waarom is het doodstil als het om onze eigen spaarcenten gaat?

Investeerders kopen Leaseplan of LeasePlan verkocht voor 3,7 miljard euro (Yvonne Hofs Volkskrant 24 juli 2015 p. 19):
Vermogensbeheerder PGGM wordt een van de zes nieuwe eigenaren van de autoleasemaatschappij, die voor 3,7 miljard euro wordt verkocht.
De toezichthouder zou bezwaar hebben gemaakt tegen de manier waarop het consortium de overname wilde financieren. DNB wil dat LeasePlan ook na de overname een stevige vermogenspositie behoudt omdat dochtermaatschappij LeasePlan Bank 4,3 miljard euro spaargeld beheert dat is verzekerd door het Nederlandse depositogarantiestelsel. In eerste instantie wilden de kopers 60 procent van de aankoopprijs met leningen financieren. Dat percentage vond DNB kennelijk te hoog. Het consortium heeft dat opgelost door er een (niet met name genoemde) zevende investeerder bij te halen die het eigen vermogen van LeasePlan over enige tijd met 480 miljoen euro zal versterken.
LeasePlan is naar eigen zeggen de grootste autoleasemaatschappij ter wereld. Het bedrijf werd in 1963 opgericht en beheert een wagenpark van bijna 1,5 miljoen leaseauto's in 32 landen. In 2014 bedroeg de nettojaarwinst 372 miljoen euro, 14 procent meer dan in 2013. Bij LeasePlan werken ruim 6.800 mensen.

Dreigt demografische harakiri? (Peter de Waard Volkskrant 12 augustus 2016 p. 21):
Al een op de vijf Japanners boven de 65 werkt nu al noodgedwongen door: zo'n 7,3 miljoen mensen. Japan is het meest vergrijsde land in de wereld. Ruim een kwart van de bevolking (33 miljoen) is boven de 65 jaar. Reden is niet alleen dat Japanners met ruim 83 jaar de hoogste gemiddelde leeftijd in de wereld bereiken, maar ook dat het geboortecijfer met 1,4 per vrouw tot een van de laagste van de wereld behoort.
In 2013 werd Japan het eerste land waar meer luiers werden verkocht voor incontinente ouderen dan voor nog niet zindelijke baby's. Verwacht wordt dat de Japanse bevolking zal dalen van 127 tot 87 miljoen in vijftig jaar. In 2100 komt de bevolking al onder de 50 miljoen gekomen. Als de afname in dit tempo doorzet is er in het jaar 2500 geen Japanner meer over.
De vergrijzing leidt nu al tot een complete stagnatie van de economie. Er zijn te weinig werkenden op niet-werkenden. En ouderen consumeren veel minder. Volgens McKinsey winkelen 65-plussers in Japan slechts 35 keer per jaar voor zaken als boeken, elektronica en kleding. Bij jongeren is dat 77 keer. Al bijna dertig jaar probeert regering na regering de bevolking aan te sporen meer te kopen en minder te sparen. Geen land laat de bankbiljettenpers zo hard draaien, geen land kent een zo hoge staatsschuld. Maar niets helpt.
In Europa dreigt het Japanse scenario. Vitor Constâncio, vice-president van de Europese Centrale Bank, sprak van 'collectieve demografische zelfmoord'. Het IMF berekende onlangs dat als de levensverwachting met nog drie jaar toeneemt, de pensioenkosten met 50 procent stijgen. Het pensioen- en zorgsystemen plus overheidsschulden worden onhoudbaar als de demografische tijdbom niet wordt ontmanteld.

Japan is kampioen staatsschuld.

Omvangrijk stimuleringspakket Japan (zie ook Volkskrant 3 augustus 2016 p. 25):
De Japanse regering heeft dinsdag het groene licht gegeven voor een breed pakket steunmaatregelen met een omvang van 13,5 biljoen yen (ruim 118 miljard euro) om onder meer de zwakke economische groei aan te jagen. Het geld zal bijvoorbeeld worden gebruikt om mensen met lage inkomens bij te staan en om grote infrastructurele projecten te financieren.
Vorige week kondigde de Japanse premier Shinzo Abe al een stimuleringspakket van in totaal 28 biljoen yen aan voor de komende jaren. In dat bedrag zijn echter ook publiek-private samenwerkingsverbanden meegenomen en andere vormen van financiering die nu nog niet onmiddellijk worden meegerekend.
Japan is onder meer van plan miljarden te investeren in het verbeteren van zijn havenfaciliteiten, de aanleg van een hogesnelheidslijn, het aanwakkeren van de consumentenbestedingen en het verhogen van het geboortecijfer van het sterk vergrijzende land. Ook gaat er geld naar kleinere bedrijven en regio's om te helpen de gevolgen van de brexit op te vangen en wordt financiële steun verleend vanwege de natuurrampen die Japan hebben getroffen.
Verhoging groei
De regering denkt dat de maatregelen zullen leiden tot een verhoging van de groei met 1,3 procent op de korte termijn. Japan is de op twee na grootste economie van de wereld.
,,We hebben vandaag een sterk economisch pakket samengesteld met als doel de investeringen voor de toekomst uit te voeren, verklaarde Abe dinsdag op een kabinetsbijeenkomst. ,,Met dit pakket zullen we niet alleen de vraag stimuleren, maar ook duurzame groei realiseren, geleid door private vraag.

Naar een lerende economie investeren in het verdienmodel van Nederland (WRR 23 oktober 2013):
76: 3.1.2 oost-azië: staatskapitalisme?
De klassieke tegenpool van de Verenigde Staten wordt gevormd door de landen in Oost-Azië. Aanvankelijk werd Japan afgeschilderd als het land bij uitstek van het staatskapitalisme, al was die term toen nog niet in zwang. Het Ministry of International Trade and Industry (miti), dat in 1949 was opgericht, werd wereldberoemd om de manier waarop het strategische kartels in de Japanse industrie orkestreerde, inclusief de sturing van r&d, de keuze van strategische productlijnen, verplichte fusies en afgedwongen investeringen. Dit ministerie zou dan ook decennia lang de hofleverancier van Japanse premiers zijn. Naderhand namen Zuid-Korea en China de rol van symbool van staatskapitalisme over.

Is IMF speeltje van Franse politici? (Peter de Waard Volkskrant 2 augustus 2016 p. 19):
189 landen zijn lid van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), maar in de achterkamers maken Franse technocraten de dienst uit. Sinds 1963 stond liefst 33 jaar een Fransman of een Française aan het hoofd van het IMF.
Via overdreven optimistische voorspellingen (de opbrengst van privatiseringen werd voor het gemak verviervoudigd tot 50 miljard) werd de indruk gevestigd dat Griekenland zelf uit het dal zou kunnen kruipen. Het IMF berekende dat elke procent extra bezuinigen de Griekse economie zou doen krimpen met 0,5 procent, terwijl dat ruim 2 procent was. Toen in 2012 bleek dat de berekening niet klopte, ging het IMF gewoon door met de onwerkbare strategie, ondanks kritiek van veel opkomende landen en de Zwitsers. 'De staf van het IMF schaarde zich achter de officiële lijn van de Europese Unie en de Europese Centrale Bank, zonder een onafhankelijk oordeel te vellen', aldus het rapport.
Lagarde is dit voorjaar per acclamatie herbenoemd voor vijf jaar. Dat ze in Frankrijk in een rechtszaak is gewikkeld, is tot daaraan toe. Dat ze het IMF heeft misbruikt voor Europese en Franse belangen maakt haar positie alsnog onhoudbaar.

Interne kritiek op Lagarde: IMF trekt eurolanden voor (Peter de Waard Volkskrant 30 juli 2016 p. 34):
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft zich voor het karretje van de Europese Commissie laten spannen. Het fonds had alleen mogen deelnemen aan het reddingsplan voor Griekenland als de Europese landen een deel van de Griekse schulden hadden kwijtgescholden.
In 2010 sloot het IMF zich kritiekloos aan bij een reddingsplan voor Griekenland dat al was gesloten tussen de eurolanden onderling 'en gokte erop dat de stabiliteit in Griekenland zou worden hersteld zonder herstructurering van de schuld'. De kritiek komt niet uit het niets. In 2012 stapte de econoom Peter Doyle al op bij het IMF (21 juli 2012) vanwege de 'Europese partijdigheid in de top van het IMF'. 'Na 25 jaar dienstverband schaam ik mij diep iets met dit fonds te maken te hebben gehad', stelde hij.

'Flitsfaillissement moet op de schop' (Gerard Reijn interviewt Rolef de Weijs, hoogleraar faillissementsrecht Volkskrant 1 juli 2016 p. 25):
Aan Nederlandse flitsfaillissementen mankeert van alles, vindt De Weijs. Hij houdt daarover vandaag zijn oratie aan de Universiteit van Amsterdam.
Toen kinderdagverblijf Estro failliet ging, in 2014, beleefde het vrijwel meteen een doorstart. De meeste kinderdagverblijven gingen door onder de naam SmallSteps. SmallSteps is eigendom van HIG Capital. Maar het was indirect ook al grootaandeelhouder in Estro, dat het failliet had laten gaan.
De zaak Estro was een van de meest omstreden gevallen van een flitsfaillissement (of pre-pack). Al weken voor het feitelijke faillissement was er in stilte een curator aangewezen, die een doorstart alvast kon voorbereiden. Zo leed het bedrijf minder schade. Maar de zaak toonde aan dat de uitkomst heel omstreden kan zijn: de oude eigenaar kan afspraken maken en geeft alle andere geïnteresseerden het nakijken.
De Weijs: 'Nadat die deal was beklonken, zou die doorstart te koop moeten zijn voor iedereen. Pas als na een paar weken niemand evenveel of méér wil betalen dan Bayside, zou Bayside de koper zijn. Dan weet je zeker dat het maximale bedrag voor de boedel wordt betaald', zegt De Weijs. Bovendien zou het faillissement dan weer iets van een 'reinigende werking' krijgen. De oude eigenaar kan niet meer zo makkelijk de nieuwe worden.
Het faillissementsrecht, zegt De Weijs, dreigt steeds meer de verkeerde mensen te beschermen. Daarvan zijn de misstanden die zich bij sommige flitsfaillissementen voordoen slechts een extreme uiting.
Het heeft te maken met het oprukken van steeds ingenieuzere financiële constructies om het rendement te verhogen en het risico te beperken.
'Nederland wil te veel een land zijn dat buitenlandse investeringen aantrekt door zo weinig mogelijk beperkingen op te leggen. Ik vind dat we partijen die zich op die manier indekken, helemaal niet zo graag over de vloer moeten willen hebben.'

Begon economie met Shakespeare? (Peter de Waard Volkskrant 11 mei 2016 p. 29):
Wie als Nederlander geen touw kan vastknopen aan de verzen van William Shakespeare hoeft zich niet te schamen. Ook 40 procent van de Britten raakt het spoor bijster. Toeristen die 's avonds naar een voorstelling gaan in Stratford-upon-Avon vallen nogal eens in slaap.
Sinds de economische crisis van 2008 lijken Shakespeare's tragedies bij uitstek geschikt om het falen van het neoliberalisme te vertellen. Toneelgroep Maastricht illustreerde de eurocrisis bijvoorbeeld met een uitvoering van Timon van Athene over een blije filantroop die een mensenhater wordt als blijkt hoe hij is misbruikt.
In Groot-Brittannië worden in dit Shakespearejaar talrijke managementcursussen georganiseerd waarbij zijn toneelstukken worden gebruikt als boodschap voor de moderne bedrijfsvoering. Hamlet ('What is rotten in de state of Denmark') illustreert morele corruptie. The Tempest ('De Storm') toont de behoefte van mensen om zondebokken voor hun eigen falen te zoeken.
Henry V verkondigt optimisme als positieve kracht om iets te bewerkstelligen en negatieve kracht bij zelfgenoegzaamheid.

Voetnoot Staatsobligaties of De Nederlandse staatsobligatie vormt een catch-22 (Arnon Grunberg Volkskrant 29 april 2016):
Nederlanders 'zijn niet gewend om voor hun oude dag te zorgen omdat de staat het zolang voor hen deed', aldus Peter de Waard woensdag in de Volkskrant in een column.
Een oorzaak is dat obligaties nauwelijks meer iets opleveren. Er was een tijd dat een van de meest zekere beleggingen ter wereld, de Nederlandse staatsobligatie, een rendement haalde van 7,5 procent. Tegenwoordig mag je blij zijn als je geen negatieve rente ontvangt.
Niettemin blijven grote beleggers staatsobligaties kopen, wat de rente verder drukt; feitelijk een catch-22.
Een econoom vertelde me onlangs dat staatsschuld niet alleen moet worden gezien als een overheid die haar begroting niet op orde heeft, maar ook als een overheid die probeert te voldoen aan vraag naar staatsobligaties.
Die moeten dan wel wat opbrengen.
Als gedwongen sparen betekent dat je geld verliest, kun je het beter uitgeven.

Antoine Deltour of Personificatie van de strijd tegen het establishment (Sheila Sitalsing de Volkskrant 27 april 2016 p. 2):
Op support-antoine.org kunnen sympathisanten hun steun betuigen aan
Antoine Deltour, gruwel van de Luxemburgse autoriteiten en multinationals, held van de mensen die zeggen op te komen voor de kleine man en voor wat ze fiscale rechtvaardigheid noemen. Gisteren begon de rechtszaak die de Luxemburgse autoriteiten tegen Deltour hebben aangespannen.
Deltour overhandigde in 2012 zijn bestanden aan een Franse journaliste, wier publicatie nog niet veel losmaakte. Twee jaar tijd later stortte het internationale consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ zich op de rest van de duizenden documenten en het Luxleaks-schandaal was geboren.
De voorloper van de
PanamaPapers gaf een fraai inkijkje in hoe een EU-lidstaat een indrukwekkende trapeze had opgebouwd aan fiscale ontwijkingsmogelijkheden waardoor multinationals overal ter wereld actief kunnen zijn, maar nergens ter wereld in overdreven mate hoeven bij te dragen aan de financiering van zaken die nodig zijn om een samenleving draaiende te houden.
Deltour staat terecht in Luxemburg. Hij kan voor tien jaar de gevangenis in draaien, maar hij heeft de publieke opinie aan zijn kant, net als de Europese Commissie, de OECD en andere instanties die er ook klaar mee zijn.
Zo is Deltour de personificatie geworden van de strijd tegen 'de 1 procent', tegen het establishment, en tegen de partijen die groot en machtig genoeg zijn om zich te onttrekken aan de regels. Niet door ze te overtreden, maar door ze te omzeilen. Dat is legaal. Deltour heeft laten zien dat legaal en normaal niet per se hetzelfde zijn.

Wiebes raar bezig (R. Schaap de Volkskrant 14 april 2016 p. 24):
Het plotse dreigen met hoge boetes bij belastingontwijking(-ontduiking) door
minister Wiebes als reactie op het nieuws doet nogal vreemd aan als je bedenkt dat zijn Belastingdienst zelf grote bedrijven in Nederland helpt onze belasting te ontwijken (Economie, 13 april).
Zoals bij Starbucks, dat met behulp van bedenkelijke boekhoudkundige constructies jaarlijks voor tientallen miljoen gematst wordt, waarna dit kapitaal via Nederlandse brievenbusfirma's naar het buitenland weggesluisd wordt. Zelfs nadat
Wiebes door de EU is teruggefloten, blijft hij hierin volharden. Laat staan dat hij boetes gaat uitdelen aan dergelijke bedrijven.
Dit valt niet uit te leggen: het
Nederlandse 'klootjesvolk' manen toch vooral hun belastingformulier goed in te vullen en ondertussen zelf grote kapitaalkrachtige bedrijven helpen de belasting te ontduiken.
Een oproer door verontwaardigde burgers over
dergelijke rechtsongelijkheid, zoals net in IJsland, lijkt me dan ook zeer logisch.

'Winst vertroebelt de blik, los liever problemen op' of Uitvinder microkrediet: 'Winst vertroebelt de blik' (Gerard Reij interview met Muhammad Yunus Volkskrant 12 april 2016 p. 8-9):
Is dit ook een recept tegen de groeiende ongelijkheid in de wereld?
'Die ongelijkheid is zorgelijk. Nu hebben de 62 rijksten in de wereld evenveel als de 50 procent armsten in de wereld. Het zou goed zijn als de overheid de rijken flink zou belasten. Ik weet wel een mooie belasting op erfenissen: als je erft, moet je de helft van je erfenis gebruiken om sociale, dividendloze ondernemingen op te zetten.
'Maar het zal moeilijk zijn om die concentratie van rijkdom met belastingen tegen te gaan.
De rijken zullen ervoor zorgen dat politici die dat willen, niet worden gekozen. Daarom moeten we het zelf doen. En het kan echt wel. Nu leent Grameen jaarlijks een paar miljard uit aan de armen. Veertig jaar geleden zou je voor gek zijn verklaard als je dat had voorspeld.'

Tweedehandsspullen (Riet Dumont Volkskrant 13 april 2016 p. 26):
Zo zie je maar weer waar de prioriteiten van deze regering liggen. De minister raadt kinderen op het mbo, die de schoolkosten niet kunnen betalen, aan om tweedehands spullen te kopen. Is er zoiets als tweedehands reiskosten? Oh nee, daar krijgen ze volgend jaar een vergoeding voor. Wel goed lezen: ze zegt niet dat die vergoed worden. Doekje voor het bloeden.
Aan de andere kant van het spectrum organiseert de regering een lucratief draaispel(belastingrotonde) die de vermogenden der aarde helpt geen of weinig belasting te betalen. Belasting waarmee we al onze burgers een mooie toekomst kunnen garanderen. Ook mensen die zich nu buitengesloten voelen en geen toekomst zien.
De tweedeling tussen de hebberigen en de niet-hebbers is een groot risico voor onze samenleving. Toch blijft politiek handelen uit (lees: dat er iets gedaan wordt, in plaats van het dat zoveelste onderzoek wordt gehouden en commissie wordt ingesteld). Dan is het toch niet raar dat mensen de politiek de rug toe keren.

AFM straft accountants 'Big 4' (Joris Zwetsloot Volkskrant 25 maart 2016 p. 25):
De 'grote vier' accountantskantoren Deloitte, EY, KPMG en PwC moeten diep in de buidel tasten vanwege het verzaken van hun zorgplicht, een wetsovertreding. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) beboet de vier kantoren in totaal voor ruim zes miljoen euro voor hun onzorgvuldige controle van jaarrekeningen tussen 2011 en 2013.
Vergroeiing met cliënten (you scratch my back and I'll scratch yours, Samenspel)
De beoogde 'cultuurverandering' moet onder meer komen van een meer kritische, interne controle op de kwaliteit van het werk. Accountants moeten niet worden afgerekend op hun behaalde winst voor het bedrijf, maar op de zorgvuldigheid van hun werk. Om de onafhankelijkheid te waarborgen, moeten bedrijven voortaan iedere tien jaar wisselen van accountant. Dit om de door de AFM gehekelde 'vergroeiing met cliënten' tegen te gaan.

Is nutsbedrijf geen taboe meer? (Peter de Waard Volkskrant 24 maart 2016 p. 27):
Als in Nederland een jaar moet worden gekozen dat de gemengde economie (of het staatskapitalisme) werd ingewisseld voor vrijemarkteconomie (of het neoliberalisme), zou het 1986 moeten zijn.
In 1986 werd door het kabinet-Lubbers besloten de Postbank te privatiseren - het begin van een enorme privatiseringsgolf, die zijn hoogtepunt bereikte onder het paarse kabinet van Wim Kok en Gerrit Zalm. Met het verkopen van het tafelzilver kon Paars mooie sier maken. Het begrotingstekort werd teruggebracht en het poldermodel op de wereldkaart gezet als oplossing voor alle noden. Het klopt dat de oude nutsbedrijven vaak bureaucratisch waren, te veel personeel hadden en lui achteroverleunden omdat ze geen concurrentie hadden. Maar de prijzen waren eenduidig, de salarissen gematigd, bestuurlijke chaos zoals nu bij Delta was zeldzaam en de publieke taken stonden voorop. Nu moeten ze bonussen uitkeren, aandeelhouders behagen en honderden miljoenen besteden aan marketing om klanten binnen te halen die bij het kleinste prijsverschil naar de concurrentie lopen.
Deze week kregen PvdA en SP een Kamermeerderheid achter zich voor het voorstel de SNS als staatsbank te behouden. Het moet een bank worden 'zonder gekke fratsen' maar met simpele producten, zoiets als giroblauw ooit was. Uit een enquête bleek dat 86 procent van de Nederlanders ook voor is.
Het probleem is dat Dijsselbloem niet iets in Nederland wil creëren wat de Grieken van hem moeten afzweren.

DNB uit harde kritiek op trustkantoren (Gerard Reijn Volkskrant 24 maart 2016 p. 31):
Trustkantoren, een belangrijke bedrijfstak die wordt ingeschakeld door multinationals, vaak om belasting te ontwijken, zijn zo lek als een mandje. Ze zijn niet in staat vast te stellen of hun klanten geen criminelen zijn.
Drie van de vijf trustkantoren vertonen 'ernstige tekortkomingen', de andere twee 'tekortkomingen'. 'Van alle onderzoeken die DNB de afgelopen jaren heeft uitgevoerd is de rode draad dat trustkantoren dikwijls nog niet in staat zijn de basale gegevens in voldoende mate te verzamelen', dus kan van effectieve risicobeheersing geen sprake zijn, schrijft DNB. Alle kantoren overtreden daarmee die wet.
'Commerciële belangen voeren boventoon'
DNB klaagt er al jaren over, maar het probleem is nog steeds niet opgelost. Dat komt, stelt DNB, doordat bij de trustkantoren 'commerciële belangen de boventoon voeren' en ze niet zo zwaar tillen aan integriteitsrisico's.
Toch kan DNB niet echt ingrijpen. Daarom wil de toezichthouder meer wettelijke mogelijkheden. Zo moet het makkelijker worden de vergunning van trustkantoren in te trekken. De bank wil ook boetes en andere maatregelen tegen trustkantoren kunnen publiceren.

Millenials gewillige prooi in Generatiestrijd (Haye Hazenberg Volkskrant 11 maart 2016 p. 21):
Wie in de jaren tachtig of negentig is geboren, krijgt het als generatie slechter dan de vorige.
Toch worden millennials wel degelijk in een pak genaaid. Door de moderne geschiedenis heen verdienden mensen tussen de 20 en 30 naar verhouding meestal meer dan andere leeftijdscategorieën, en dat is nu, op wat oorlogen na, voor het eerst niet zo. Andere leeftijdsgroepen doen het veel beter. Dit wordt de eerste generatie die het niet beter gaat hebben dan haar ouders.

Is individu zo anders dan de massa? (Peter de Waard Volkskrant 9 maart 2016 p. 29):
Hoogste doel is vernietiging van deze sprinkhanen, hetgeen Aafjes van nabij mag meemaken. Als hij uiteindelijk wegrijdt, blijkt er één sprinkhaan, ingeklemd tussen zijn ruitenwisser, te zijn achtergebleven. Hij volgt eerst het voor zijn leven vechtende beestje, krijgt medelijden, haalt dat van de voorruit, koestert het in een glazen pot als huisdier en pinkt een traantje weg als het overlijdt.
Aafjes gaf hiermee een rake visie op het menselijk karakter. Wat als massa als beangstigend en allesvernietigend wordt gezien, koesteren mensen als individu. Dat geldt zeker voor vluchtelingen. Mensen vinden dat er veel te veel komen. Maar als er één van die 'tevelen' voor het oog van de camera wordt tegengehouden bij de Macedonische grens en bij temperaturen onder nul in de modder ligt te kreperen, wil 99 procent onmiddellijk dat de poort wordt geopend.
Mensen zijn als massa net een zwerm vraatzuchtige sprinkhanen. Totdat je er eentje echt leert kennen.

Is Paulusma de betere econoom? (Peter de Waarde Volkskrant 23 februari 2016 p. 25):
Als de Europese Centrale Bank ervoor kiest de rente te verlagen, zijn de effecten van dit besluit vooraf getest met een economisch model dat uitgaat van een gemiddelde burger die rationeel handelt.
Daar komt dan steevast uit dat die geneigd is sneller geld te gaan lenen voor de aankoop van een huis of een auto. Dat in werkelijkheid het omgekeerde gebeurt - er wordt juist meer gespaard - is een economisch-wetenschappelijke onmogelijkheid. Niettemin is de monetaire verruiming waarop de economen zo hebben aangedrongen, geëindigd in het tranendal van een negatieve rentespiraal. Nu roepen dezelfde economen op er weer een einde aan te maken, omdat er geen klandizie is voor al dat gratis geld.

'Het kapitaal is nu helemaal de baas' (Jan Tromp interview met Jan Terlouw Volkskrant 20 februari 2016 bijlage Sir Edmund p. 16-18):
Zijn jeugdboek Oorlogswinter verschijnt vandaag in een enorme oplage voor de prijs van 1 euro. En deze maand komt ook de biografie van Jan Terlouw (84) uit.
Politiek en samenleving houden de voormalig D66-voorman nog zeer bezig. Met zachte stem bezigt hij krachtige termen.
Al aan de telefoon, bij het maken van de afspraak, zette hij de toon: 'We gaan kapot aan het neoliberalisme. We gaan er helemaal aan kapot.' Zo'n zin blijft hangen, zeker als hij komt uit de mond van Jan Terlouw, politicus van de jaren zeventig en tachtig. Voormalig leider van D66, voormalig minister, voormalig vicepremier. Het waren gepolariseerde tijden tussen links en rechts, maar de houding van Terlouw was er bijna altijd een van matiging en verzoening. Hij werd wel 'de ideale schoonzoon' genoemd.
Waarom is die bedenking er dan niet?
'Omdat de economie tegenwoordig voor alles gaat. Geld is macht.'
Dat is geen nieuws
'We worden geregeerd door het kapitaal - ik praat niet alleen over Nederland, ik praat over de hele wereld. De politiek is niet meer de baas. Dat zou men nog wel kunnen zijn, maar uiteindelijk laat men zich de wet voorschrijven door het kapitaal.'
Meteen maar de oudemannenvraag, die kunnen we maar beter gehad hebben: was vroeger alles beter?
'De publieke moraal, onder politici en ook in de samenleving, is echt minder geworden. We zijn minder nauw in onze ingewanden dan vroeger. Vroeger vonden we dingen eerder verkeerd en leugenachtig en hypocriet dan tegenwoordig.'
We komen te spreken over de Amerikaanse verkiezingscampagne. 'Neem die Clintons', zegt hij strijdlustig. 'Tweehonderdduizend dollar voor een lezing. Wat is dat voor moraal? Waarom denk je dat je dat waard bent? Hoe wil je nou president van de Verenigde Staten worden als je zo met geld om gaat?
'In de Bijbel staat: eerder gaat een kameel door het oog van de naald dan dat een rijke ingaat in het koninkrijk der hemelen. En er is een volksrijmpje dat zegt: vijf en zes die geven niet, één en twee die kunnen niet, maar vier en drei die geven vrij. Daar zit veel waars in, vind ik.
Gewone burgers willen delen. Rijke mensen zijn bijna van nature niet solidair.'

Onze Merel (Bob Geudeker Volkskrant 19 februari 2016 p. 22):
Daar staat ze dan, onze Merel van Vroonhoven (Ten eerste, 18 februari): parmantig-charmant en hooggehakt, maar niettemin een waarschuwend vingertje naar ons opheffend. Wij, consumenten moeten namelijk wat beter op onze tellen passen, wanneer wij ons inlaten met allerhande nieuwigheden op financieel-technisch gebied.
En Merel kan het weten, want zij was als bestuurder van onze nationale treintjesclub immers verantwoordelijk voor de gang van zaken rond de gedroomde Ferrari op rails.
Hoewel, verantwoordelijk... bij mijn weten is er geen kop gerold na dat tsjoekie-tsjoekie-treindebacle (Fyradebacle), in ieder geval niet die van haar.
Kennelijk vond men, vonden we, ja wie eigenlijk, dat Merel door de Fyra toestanden zo gelouterd en gerijpt is, dat ze de aangewezen persoon is om de AFM te leiden.

Is negatieve rentespiraal te keren? (Peter de Waard Volkskrant 19 februari 2016 p. 23):
Wereldwijd wordt momenteel ruim 7 biljoen dollar (6.300 miljard euro) aan schulden verhandeld met een negatieve rente, wat betekent dat wie geld leent geld toe krijgt. Er zijn inmiddels landen die tot 2030 gratis kunnen lenen, hetgeen niet wegneemt dat ze blijven bezuinigen in plaats van in de economie te investeren.
De zakenbank Morgan Stanley noemde negatieve rentes 'een gevaarlijk experiment' dat ertoe zal leiden dat banken minder krediet gaan geven. 'Precies het omgekeerde effect van wat ze zouden moeten bewerkstelligen', aldus analist Huw van Steenis. Komt de negatieve rente boven de 0,2 procent, dan zullen de inkomstenverliezen van banken exponentieel toenemen.
Die spiraal valt niet eenvoudig te doorbreken. Volgens Rabo-econoom Wim Boonstra moeten alle centrale banken daarvoor tegelijk hun rentes met 1 procentpunt verhogen. Daarnaast moeten alle overheden kunstmatig inflatie creëren door verhoging van de btw en de brandstofaccijnzen. Ook moeten het IMF en de ECB onbeperkt middelen ter beschikking stellen om een massale kapitaalvlucht van zwakke naar sterke economieën - mondiaal en binnen de eurozone - te voorkomen.
Vrede in het Midden-Oosten is een makkelijker doel.

'Ik zie grote risico's en veel financiële pijn' (Marc van den Eerenbeemt ,Eric van den Outenaar interview met Merel van Vroonhoven, AFM Volkskrant 18 februari 2016 p. 10-11):
De financieel-technische revolutie stelt waakhond AFM voor veel hoofdbrekens. 'We moeten fors investeren in kennis', kondigt voorzitter Van Vroonhoven aan.
Apps waarmee je geld leent van particulieren, buiten de banken om. Internetsites waarop je van een robot te horen krijgt in welke aandelen je nu moet stappen of waarop je met een paar muisklikken een hypotheek voor dertig jaar afsluit. Het zijn volgens de AFM de eerste tekenen van een financieel-technologische revolutie die vanuit Silicon Valley ook naar Nederland aan het overwaaien is.
De trend heet
fintech en staat voor jonge it-bedrijven die na de taximarkt (Uber) en de hotelmarkt (Airbnb) de wereld van banken willen veranderen. Ze passen nieuwe technologieën en mogelijkheden toe, zoals big data (het doorspitten van miljarden internetgegegevens voor commerciële aanbiedingen 'op maat'), crowdfunding (onderling lenen van particulieren) en digitale gezichtsherkenning.
Investeren in kennis
'De grootste angst van iedere toezichthouder is dat je nieuwe ontwikkelingen onvoldoende doorgrondt, dat je ontwikkelingen onderschat die grote schade kunnen aanrichten voor consumenten en onze samenleving. Zijn er risico's die ik niet gezien heb? Mis ik de mogelijkheden of expertise om in te grijpen? We moeten fors investeren in kennis, vooral op het gebied van fintech.'
Private-equitybedrijven investeerden vorig jaar wereldwijd voor 20 miljard dollar in financiële start-ups. Ook Nederland heeft met de internationale internetkassa Adyen (al meer dan een miljard dollar in waarde) en betaalapp Bunq (de eerste met bankenstatus) sterke voorlopers.

Is echt niets over beleggen te leren? (Peter de Waard Volkskrant 17 februari 2016 p. 29):
De beurs is een stembus die elke dag opnieuw bepaalt welk aandeel het populairst is. Maar het zou een weegschaal moeten zijn die de waarde van een aandeel op lange termijn weerspiegelt. Dat schreef de Amerikaanse econoom Benjamin Graham in 1934 in zijn boek Security Analysis.
Beleggers zouden zich moeten richten op aandelen van bedrijven die op lange termijn waarde creëren en niet speculeren op kortetermijngewin. Graham had zijn les geleerd. Hij had al zijn geld verloren bij de crash van 1929 toen hij zich door het kuddegedrag van de speculanten en het sentiment van de dag had laten meeslepen.
In 1949 verscheen Grahams andere standaardwerk The Intelligent Investor. Hierin stelde hij dat de markt op korte termijn irrationeel is maar op lange termijn rationeel. Het irrationele gedrag van beleggers leidt ertoe dat de koersen in enkele dagen kunnen kelderen om daarna weer exposief te stijgen.
Aandelen zijn meestal óf ondergewaardeerd óf overgewaardeerd. De economie verandert, maar niet de psyche van de belegger. Die slaat in de hoop op snelle rijkdom en de angst voor snelle verliezen altijd door naar de andere kant.
Graham was een voorstander van diepgaande analyse van de cijfers van beursfondsen. Daaruit zou moeten blijken of het ingelegde kapitaal op termijn zou kunnen worden terugverdiend met een bevredigend rendement. Alle andere vormen van beleggen schaarde hij onder speculatie. Criteria voor de margin of safety waren onder meer: het eigen vermogen zou nooit kleiner mogen zijn dan het vreemde vermogen, het winstrendement moest twee keer zo hoog zijn als de rente op staatsobligaties, de winst mocht in tien jaar niet meer dan twee keer zijn gedaald en moest jaarlijks met gemiddeld 7 procent zijn gegroeid.
Graham stierf als een rijk man. Buffett is de op twee na rijkste man van de wereld.

De spirituele transformatie, de immateriële wereld in de hemel gelden vergelijkbare spelregels als in de materiële wereld op aarde.

Redt Europa Italiaanse banken? of Onrust om dubieuze kredieten bij Italiaanse banken (Yvonne Hofs Volkskrant 16 februari 2016 p. 25):
De Europese Centrale Bank zou bereid zijn de Italiaanse banken te verlossen van hun wrakke kredieten. Dat fluisterde een niet onverdachte, anonieme bron bij het Italiaanse ministerie van Financiën maandag tegen persbureau Reuters.
De Italiaanse banken hebben naar schatting 350 miljard euro aan dubieuze leningen op hun balans staan. Op meer dan de helft van die kredieten wordt al minstens drie maanden geen rente of aflossing meer betaald. Omdat ze niet van hun vuilnis af kunnen, hebben Italiaanse banken nauwelijks ruimte om nieuwe leningen te verstrekken.
Toch staatsgaranties
De Italiaanse overheid wil daarom koste wat kost een bail-in van een grote Italiaanse bank als Monte dei Paschi di Siena voorkomen. Na lang marchanderen kreeg de regering eind januari toestemming van de Europese Commissie om de slechte kredieten van de banken te voorzien van staatsgaranties.
Maar via die staatsgaranties zijn het toch weer de belastingbetalers die een deel van het risico op zich nemen. De overheid houdt zo de obligatiehouders en grote spaarders die anders via een bail-in zouden opdraaien voor de schade, uit de wind.
Minder dan een maand na invoering ervan, is de bail-inregel dus alweer op de helling komen te staan.

Wordt Deutsche nieuwe Lehman? (Peter de Waard Volkskrant 16 februari 2016 p. 25):
Wat de bank House of Morgan voor de oorlog was in de VS, was Deutsche Bank na de oorlog voor (West-)Duitsland en later ook Europa. Het had de macht dankzij de financiële slagkracht en het enorme netwerk een hele economie naar zijn hand te zetten.
Sinds de crisis is alles misgegaan bij de bank wat maar mis kon gaan. Deutsche Bank was als geen andere Europese bank verwikkeld in de handel van giftige Amerikaanse hypotheekobligaties (subprimes). De bank bleek later betrokken te zijn geweest bij alle schandalen (libor, valuta, hypotheken, witwassen) die zich in het eerste decennium van deze eeuw in de financiële wereld hadden afgespeeld. Dat kostte de bank alleen al 8 miljard euro aan boetes - ruim tien keer zoveel als de Rabo kreeg vanwege het aandeel in de Libor-affaire. Vorig jaar moest zelf een Britse topman worden aangetrokken om schoon schip te maken bij deze oer-Duitse bank, wat werd gezien als een vernedering. Het aandeel noteert nog geen 15 euro - nog lager dan op het dieptepunt van de subprimecrisis en ver onder de koers van eens 115 euro. En dan zit de bank opgescheept met een enorme portefeuille riskante leningen aan de schalie-oliesector.
Deutsche Bank is daarmee niet meteen Lehman 2.0. Maar als deze hoeksteen van het Europese bankwezen valt heeft dat grotere gevolgen dan de ondergang van vele Zuid-Europese bankjes samen.

Na het interview in het programma Buitenhof 14 februari 2016 met Arnoud Boot, hoogleraar Financiële Markten aan de Universiteit van Amsterdam blijft de vraag hangen waarom Jeroen Dijsselbloem coco's heeft goedgekeurd om de vermogenspositie van banken te versterken.

Belastingvoordeel van 'coco-besluit' bedraagt €530 mln (FD 26 januari 2016):
Nederlandse banken en verzekeraars hebben in totaal voor ruim €25 mrd aan hybride kapitaal aangetrokken in de vorm van 'contingent convertibles' (coco's) om hun aanvullende tier 1-kapitaalbuffer te versterken. Het besluit om de kosten van die bijzondere vorm van eigen vermogen aftrekbaar te maken, scheelt banken €350 mln aan belastingafdracht en verzekeraars €180 mln.
ING Bank
Dat blijkt uit antwoorden die minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft gegeven in antwoorden op vragen die de Europese Commissie vorig jaar stelde over zijn besluit om de kosten van de coco's voor banken en verzekeraars aftrekbaar te maken. Dat leidde tot ophef toen bleek dat ING Bank namens de Nederlandse grootbanken aan de daarvoor benodigde wetsaanpassing had meegeschreven.

Staatssteun aan banken kan illegaal zijn (Yvonne Hofs Volkskrant 18 december 2015 p. 26):
Vijf vragen over Coco's
Een nieuwe belastingvrijstelling voor Nederlandse banken druist mogelijk in tegen Europese regelgeving. Er wordt onderzocht of er sprake is van verboden staatssteun aan banken.
Dijsselbloem voerde de wetswijziging door, hoewel hij wist dat de Europese Commissie bedenkingen had. De Commissie was kritisch omdat alleen banken deze belastingaftrek krijgen en andere bedrijven, die ook coco's kunnen uitgeven, niet. Dat is een van de kenmerken van verboden staatssteun. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vroeg vorige maand in Brussel opheldering en kreeg een brief terug van de directeur-generaal Mededinging, Johannes Laitenberger. Laitenberger schrijft Omtzigt dat hij in verband met 'het lopende onderzoek naar staatssteun' geen nadere informatie mag verstrekken. Het Financieele Dagblad meldde gisteren dat minister Dijsselbloem onaangenaam verrast reageerde op de brief. Hij zei niet op de hoogte te zijn van een formeel onderzoek naar staatssteun door Brussel.

Kunnen coco's ook giftig worden? (Peter de Waard Volkskrant 13 november 2015 p. 23):
Als het woord coco wordt gebruikt zonder de toevoeging Chanel denken Nederlanders inmiddels aan een nieuwe financiële pestepidemie. Als de ambtenaren het schrijven van de wetgeving moeten overlaten aan bankiers van ING kan het niet deugen.
Coco's zijn niet ingewikkeld, maar wel gevaarlijk. Ze kunnen zelfs even giftig worden als de rommelobligaties waarin bankiers insolvabele hypotheken herverpakten, die zij over de hele wereld verhandelden en die een systeemcrisis veroorzaakten. Net als in de zogenoemde rommelhypotheken beleggen banken in elkaars coco's. Indien een systeembank zo in problemen komt dat zij obligaties moet omzetten in aandelen kan dat als een rode lap op een stier werken. Niet alleen kan het vertrouwen in die bank wegvallen, ook kan de hele cocomarkt onderuitgaan.
De ingewijden kunnen ze onschuldig vinden, de buitenstaanders, die de gifbeker moeten leegdrinken, weten beter.

De bank vraagt, de minister draait (NRC 3 november 2015):
Coco’s zijn een tovermiddel. Dankzij deze speciale leningen kunnen banken makkelijker voldoen aan nieuwe regels. Maar de banken wilden óók nog een fiscaal voordeel. Hoe kregen ze dat?
Het is zomer 2013 als ING alarm slaat bij het ministerie van Financiën. Via een notitie die de bank aan de top van het ministerie stuurt vraagt zij „dringende aandacht voor de consequenties voor het Nederlandse bankwezen en de Nederlandse economie”.
ING wil dat het ministerie ervoor zorgt dat een nieuw type obligatie fiscaal aftrekbaar wordt. Coco’s heten ze, een exotische afkorting voor contingent convertibles. Banken zien coco’s als tovermiddel.

'We kunnen best zonder McDonald's' (Carlijne Vos Volkskrant 13 februari 2016 katern Vonk p. 14-15):
Sociale ongelijkheid Een remedie tegen de uitbuiting
De wereld is uit balans volgens de Britse econoom Raj Patel. Er is maar één oplossing: we moeten ons samen verzetten tegen de multinationals.
Patel, kind van een Keniaanse moeder en een vader uit Fiji, is opgegroeid in Londen en werkt als professor aan de Lyndon B. Johnson School of Public Affairs aan de Universiteit van Texas.
Hij werkte bij de Wereldbank, de Wereldhandelsorganisatie WTO en de Verenigde Naties, deed veel onderzoek in Afrika, is betrokken bij burgerorganisaties als Via Campesina en schreef diverse boeken over productie en consumptiepatronen. Zijn laatste boek, The Value of Nothing, werd door de New York Times tot bestseller uitgeroepen.
De wereld is uit balans, zegt u. 2 miljard mensen hebben overgewicht, 1 miljard lijden honger.
'Niemand bekommert zich erom. De ene helft van de bevolking vreet zich vol, de andere lijdt onder ons consumptiepatroon. We noemen het eigen verantwoordelijkheid, maar dat is niet zo. Arme landen dragen de last van het koloniale verleden. Wij hebben grenzen getrokken die nog steeds leiden tot etnische spanningen en burgeroorlogen, wij beroven lokale boeren van hun land om er onze biobrandstof en veevoer te produceren. Wij zijn verantwoordelijk voor de klimaatverandering, niet de burgers in Soedan. Als we serieus zijn over de aanpak van klimaatverandering, dan moet je schuld bekennen en arme landen hun schulden kwijtschelden.'
U heeft geen vertrouwen in democratisch gekozen regeringen?
'Ik zou graag sterke regeringen zien, maar in de praktijk bepalen bedrijven nu de richting. Zij hebben nu eenmaal de diepste zakken. Zelfs burgerbewegingen worden gekaapt door bedrijven. Neem Uber. Dat is echt fascinerend. Het begon als een protestbeweging en nu zijn er wereldwijd duizenden onderbetaalde zzp'ers die onder de naam Uber scanderen 'wij willen ons laten exploiteren'. De deeleconomie is feitelijk moderne slavernij.'
Patel houdt internationale instituties als de Wereldbank en de Verenigde Naties, waar hij zelf werkte om 'het van binnenuit te kunnen zien', verantwoordelijk voor veel misstanden. Zij zouden met hun 'heilige geloof in de markt' arme landen hebben aangezet tot grootschalige landbouw, bedoeld voor export om daarmee vervolgens schulden te kunnen aflossen. Dit 'desastreuze beleid' maakte Afrika voor veel andere producten afhankelijk van import. De publieke sector werd verwaarloosd, terwijl multinationals vrij spel kregen om grond op te kopen, grondstoffen te verschepen, winsten belastingvrij weg te sluizen en mensen van hun land te verdrijven en uit te buiten. 'Het gevolg is een wereldwijde trek naar de stad waar mensen gegarandeerd in armoede vervallen.'

De waan van de dag regeert. De politieke agenda wordt nu sterk beïnvloed door machtige brancheorganisaties die in Brussel en Den Haag voor de belangen van hun achterban lobbyen. Het gebrek aan een langere termijn visie bij de coalitiepartijen en dus ook bij de centrale overheid wordt nu door machtige brancheorganisaties opgevuld. Het heilige geloof van de overheid in de marktideologie heeft tot gevolg dat de sterkste partij die het hardst aan de deken trekt de ander bloot legt. Het gaat nu al zo ver dat er politici zijn die pleiten voor een tarief voor de inkomstenbelasting. Het is een oud dilemma dat wat goed is voor een individu behoeft nog niet goed te zijn voor het collectief. Het is als met je vrijheid houdt op waar die van de ander begint.

IKEA of Betaal nou maar gewoon fatsoenlijk mee (Sheila Sitalsing Volkskrant 15 februari 2016 p. 2):
'We beschuldigen u niet van illegaal gedrag', zei Margaret Hodge in haar befaamde uithaal tegen hooggeplaatste vertegenwoordigers van Google, Amazon en Starbucks, 'We beschuldigen u van immoreel gedrag.'
Er zal eens géén kantoor met onduidelijke activiteiten in Nederland opduiken in een belastingconstructie.
Dit leverde het concern een besparing van 1,032 miljard euro op, aldus een rapport dat de Groenen in het Europees Parlement hebben laten opstellen en dat de prachttitel Taaks Avoyd draagt. Dat bedrag zal ongetwijfeld worden aangevochten door IKEA, want volgens een strikt juridische redenering is er geen sprake van ontwijking, hooguit van intelligent een belastingformulier invullen.
De tegenstand tegen de pogingen om de wet te veranderen, laat zich niet zomaar omver blazen.
In het Financieele Dagblad wordt al maanden alarm geslagen door het bedrijfsleven : dit soort ingrepen zou fataal zijn voor de concurrentiepositie van Nederland. Van de woordcombinatie 'slecht voor de concurrentiepositie' schrikken ze doorgaans in Den Haag, dus de kans dat de Inter IKEA Group in Delft binnenkort zal worden opgerold is niet groot.
Laatst hoorde ik van de CEO een fraaie definitie van belastingmoraal: betaal nou maar gewoon fatsoenlijk mee aan de basisschool bij jou om de hoek. Zo simpel is het.

Als IKEA dit mag, is de wet dan wel goed? of IKEA ontweek via Nederland één miljard aan belasting (Gerard Reijn Volkskrant 13 februari 2016 p. 28-29):
IKEA heeft in de jaren van 2009 tot en met 2014 zeker 1,032 miljard euro aan belasting ontweken met een constructie die draait om de Nederlandse dochter Inter IKEA Systems. Dat blijkt uit berekeningen van de Groenen in het Europees Parlement.
VS in de bres voor 'hun' multinationals
De Europese strijd tegen belastingontwijking wordt ook een strijd tussen Europa en Amerika. De Amerikaanse minister van Financiën Jack Lew wil dat Europa ophoudt met het achter de vodden zitten van Amerikaanse multinationals als McDonald’s, Google en Amazon. Lew schrijft dat in een brief aan voorzitter Juncker van de Europese Commissie die is ingezien door het persbureau Reuters.
Lew schrijft dat de jacht op belastingontwijkers ‘vooral gericht is tegen Amerikaanse bedrijven’, en dat dat ‘precedenten schept die het internationale belastingbeleid verstoren’. ‘Wij verzoeken u uw beleid te heroverwegen.’

Rabobank verliest het contact met het volk (Wim van Dinten Volkskrant 28 december 2015 p. 22):
De Rabobank werkt niet langer als een coöperatie voor en met leden. De voorlaatste fase naar een commerciële bank is ingezet. Beursgang is slechts een kwestie van tijd.
Hoe verdelen we de erfenis?
Lokale Rabobanken belegden hun overtollige financiële middelen bij hun centrale bank. Die was van hen, werd door hen beheerd. In de loop van de tijd ging die ook faciliteren, toezicht houden, internationaal bankieren. Er kwamen rationalisten in de top. Die gingen bonussen geven en de baas spelen. De Nederlandsche Bank vond dat het zo moest. We weten wat er van kwam: ze draaiden een diamant kapot en verslonden een vermogen.
De lokale Rabobanken hebben in 2015 allemaal hun bankvergunning ingeleverd. Er is één bank van gemaakt die van boven naar beneden wordt gestuurd. Wij, aan de voet van de samenleving, zijn de beschikking over de erfenis van onze voorouders kwijt. We zijn bestolen. Wat valt er te redden?
Essentie van de Rabobanken was dat ze de risico's voor het midden- en kleinbedrijf niet vanuit een korte, maar vanuit een lange termijn beoordeelden. Ze wogen impliciet de inbedding in de gemeenschap mee.
Bestolen
Gegeven de invloed van de toezichthouder, gegeven de digitalisering van lid en klant en gegeven de dominantie van rationalisten in de bancaire sector, is geen glimp van de oorspronkelijke Rabobank terug te krijgen. De coöperatie is een holle marketing formule geworden, sociale betekenisgeving is ver te zoeken. Wat kan nog wel?

Voetnoot Manipulatie of Een schrijver zou niet misstaan in de directie van de ECB (Arnon Grunberg Volkskrant 3 februari 2016):
'Monetair beleid heeft altijd een herverdelende impact die de staat kan corrigeren indien nodig,' aldus Peter Praet, hoofdeconoom bij de ECB, zaterdag in NRC Handelsblad in een interview van Mark Beunderman.
Praets zin verdient aandacht. Hij erkent dat een centrale bank aan herverdeling doet, maar dat het eerder een neveneffect is dan een doel.
Stel dat spaarders de dupe zijn van het beleid van de ECB, dan kan de staat dat neveneffect corrigeren door de belasting op rente-inkomsten te verlagen.
Verder zegt Praet dat een centrale bank er vooral is om ervoor te zorgen dat 'inflatieverwachtingen goed verankerd zijn'. Dat klinkt hermetisch, maar Praet bedoelt dat consumenten en producenten verwachtingen hebben als het gaat om inflatie en dat het handig is als de centrale bank die verwachtingen stuurt.
Oftewel, monetair beleid is eigenlijk talige manipulatie. Een schrijver zou niet misstaan in de directie van de ECB.

Superfilantroop heerst als absolute monarch (Thomas von der Dunk Volkskrant 3 februari 2016 p. 24):
Filantropen bepalen zelf waaraan de miljoenen gegeven worden die zij aan de fiscus onttrokken hebben.
Volgens neoliberalen kunnen burgers zelf het beste beoordelen waaraan hun geld uitgegeven moet worden. Maar kan een Mercedesbestuurder echt beter bepalen welke autoweg nodig is dan een Toyotabezitter? Om niet geheel op liefdadigheid aangewezen te zijn, moeten gewone burgers méér belasting betalen om wat de Microsofts dankzij speciale rulings minder betalen te compenseren. Brussel wil eindelijk wat aan die scheefgroei doen. Dat dan speciaal de VVD een bijna fysieke weerzin heeft tegen de ontmanteling van Nederland als belastingontduikersparadijs, plaatst haar pretentie 'voor de hardwerkende Nederlander' op te komen in een bijzonder licht. Het verklaart wel waarom Zijlstra voor advies bij Gates is langsgegaan.

Zijn multinationals ongrijpbaar voor de fiscus? (Peter de Waard Volkskrant 2 februari 2016 p. 25):
Hoe rijker iemand is hoe minder belastingen hij of zij betaalt. 's Werelds op een na rijkste man Warren Buffett zei een keer dat hij minder belasting betaalde dan zijn koffiejuffrouw. En dat geldt ook in het bedrijfsleven. Het mkb betaalt het volle pond, de grote multinationals kopen de aanslag af met een fooi - een zogenoemde tax-ruling.

Verlies van V&D is 'part of the game' of Sun Capital niet rouwig om verlies V&D (Jarl van der Ploeg Volkskrant 2 februari 2016 p. 27):
Een op de vijf investeringen van Sun Capital gaat op de fles. Ook met V&D liep het fout. Maandag kwam de relatie tot een einde.
Een gelukkig huwelijk is het nooit geworden, voor geen van beide partijen. Eigenaar Sun Capital verloor ruim 200 miljoen dollar aan het Nederlandse avontuurtje, V&D en La Place gingen er zelfs aan ten onder. Sinds dat faillissement waren er nog twijfels, maar maandag werd bekend dat de relatie definitief ten einde is. De Amerikanen zijn nooit betrokken geweest bij een mogelijke doorstart van V&D en/of La Place.
Leder heeft de naam onder werktijd flink op de centen te letten en het daarbuiten breed te laten hangen. Hij is eigenaar van de basketbalclub Philadelphia 76ers, van de ijshockeyclub NJ Devils en dankt bijnamen als Hugh Hefner of The Hamptons en The partyboy investor aan een reeks uitspattingen met een nog grotere reeks vrouwen op bijvoorbeeld zijn privéjacht bij de Galapagoseilanden, vorige zomer.

Crisisberaad over V&D leidt niet tot concreet resultaat (Jarl van der Ploeg Volkskrant 3 februari 2015):
V&D heeft geen tijd meer omdat ook de klanten afhaken. Klanten namen dinsdag een voorschot op een mogelijk faillissement, zo bleek uit de vele reacties die her en der verschenen. Niet uit sympathie met de noodlijdende keten, maar om, 'nu het nog kan', opgepotte cadeaubonnen in te wisselen.

Alles voor de aandelhouder of Nadruk op winst per aandeel remt economische groei (Donald Kalff Volkskrant 30 januari 2016 katern Vonk p. 13):
Politici, beleidsmakers en economen zijn wanhopig op zoek naar verklaringen voor de lang aanhoudende lage economische groei. Een magere groei van 1 tot 2 procent is het 'nieuwe normaal'. Als gevolg van het ontbreken van een goede diagnose bestaan er grote verschillen van inzicht in het te voeren beleid om de groei te stimuleren. Versoepeling van de kredietverlening, het opvoeren van de overheidsinvesteringen in infrastructuur, verdere liberalisering van de arbeidsmarkt, het terugdringen van wet- en regelgeving, belastingverlaging om de consumptie op te voeren - de lijst is lang. In dit debat blijven de zeer teleurstellende prestaties van grote beursgenoteerde ondernemingen ten onrechte buiten beschouwing.
Gemiste kans
De lonen zijn sinds 2008 de facto bevroren. We weten nu ook dat grote ondernemingen door innovatieve constructies op grote schaal belasting hebben ontweken. En overheden waren in crisistijd erg scheutig met het verlenen van verkapte subsidies en bleken zeer bereid wetten en regels aan te passen.
De winsten van ondernemingen in de S&P 500, de beursindex van de grootste Amerikaanse ondernemingen, zijn bijvoorbeeld gestegen van 485 miljard dollar in 2009 tot bijna 1.000 miljard dollar in 2014.
Beleggen wordt mede door emotie gedreven en daarbij overschatten beleggers hun vermogen te voorspellen in hoge mate.
Door hardnekkig vast te houden aan deze mythe worden tot diep in de organisatie beslissingen genomen om een illusoir doel dichterbij te brengen. Winst per aandeel
De nadruk op winst per aandeel draagt bij aan de verlamming van de ondernemingen uit de S&P 500. In het tweede kwartaal van 2015 hadden ze gezamenlijk 1.430 miljard dollar in kas, terwijl de investeringen ten opzichte van het jaar daarvoor met 5,6 procent daalden.

Moet het vak economie verdwijnen? (Peter de Waard Volkskrant 26 januari 2016 p. 25):
Twee belangrijke prikkels voor het economisch handelen van mensen zijn angst en hebzucht. Superbelegger Warren Buffett huldigt de stelling dat je moet kopen als mensen angstig zijn en verkopen als ze hebzuchtig zijn. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Niemand weet wanneer angst of hebzucht de top bereiken. De menselijke psyche en kuddegedrag zijn onvoorspelbaar, zodat zelfs Buffett af en toe de mist in gaat.
Bart Nooteboom, parttime hoogleraar aan de universiteit van Tilburg, schreef onlangs op de economensite Me Judice dat economie niet in staat is tot interdisciplinariteit. Daarom vallen de wetenschappers terug op de oude, ondeugdelijke modellen. Hij vindt dat het vak economie moet verdwijnen omdat het niet meer voldoet in de huidige tijd. 'Als een systeem zich niet van binnenuit kan veranderen dan moet het weggevaagd worden door creatieve destructie van buitenaf', zo stelt hij.
Een jonge generatie moet daarom totaal iets nieuws uitvinden. 'Die zal zich misschien niet laten verstrikken in de oude dogmatiek.' Ook als dit als onprofessioneel wordt gekwalificeerd, moeten ze zich daar niet door laten afschrikken.
Kijk of deze prikkel aanslaat.

Banken VS zien Brexit niet zitten: Cameron krijgt miljoenen steun (Patrick van IJzendoorn Volkskrant 23 januari 2016 p. 32):
JP Morgan kon natuurlijk niet achterblijven. In navolging van Goldman Sachs heeft de grootste bank van de Verenigde Staten geld gegeven aan de campagne om de Britten in de Europese Unie te houden. David Cameron is in zijn nopjes met deze steun, maar gezien de matige populariteit van de banken sinds de crisis zou het weleens in het voordeel kunnen werken van het Brexit-kamp.
Naast banken zijn ook vliegtuigmaatschappijen en autoproducenten voor een EU-lidmaatschap, al heeft Toyota onlangs verklaard dat het in Engeland zal blijven, wat er ook gebeurt. Voor UKIP-leider Nigel Farage is het een uitgelezen mogelijkheid om het debat neer te zetten als de strijd tussen de gewone man en Big Business. Wel geniet het Brexit-kamp steun van twee puissant rijke hedgefonds-managers. Anders dan grote zakenbanken zijn zulke fondsen niet bevreesd voor onzekerheid.

'Virtueel geld dwingt ons in een andere rol' (interview van Peter van Ammelrooy met Mark Buitenhek, transactiediensten ING - Volkskrant 22 januari 2016 p. 24):
Niet het meest ideale gesternte om als gerenommeerde bank het begrip 'bitcoin' in de mond te nemen, en toch doet de ING dat. Nederlands grootste bank heeft zich aangesloten bij R3CEV. Dat consortium van financiële instellingen onderzoekt of de technologie achter bitcoin, blockchain, valt in te zetten voor het afwikkelen van complexe transacties. De ING schuurt in R3CEV niet tegen de geringsten aan: ook Bank of America, Barclays, Deutsche Bank, Goldman Sachs en HSBC zijn lid. Het consortium begon nog geen half jaar terug met negen leden. Het zijn er inmiddels 42.
Toen de ING twee jaar geleden ging nadenken over de mogelijkheden die blockchain biedt, leefde er in de top de huiver die ook bij de buitenwacht leeft. De schimmige herkomst (de bedenker is onbekend) en de verhalen over misbruik en fraude - de raad van bestuur had zo zijn bedenkingen. Maar Buitenhek mocht aan de slag. In de lagere gelederen bleek het enthousiasme groot. Een oproep op ING's intranet leverde tientallen reacties op van ict'ers die privé al aan de bitcoin hadden geroken.
De vraag is ook of de onlineregisters van blockchain volledig openbaar moeten zijn. 'Niemand wil hebben dat anderen zien hoeveel je op je rekening hebt staan. Misschien krijg je een publiek deel en een privaat deel. Dan blijven sommige gegevens onder water.' Er moeten ook nog wat wettelijke barrières worden geslecht. Financiële regelgeving bijvoorbeeld over hoe snel een bedrijf de winstdeling mag uitkeren verschilt van land tot land.
Ondanks die onzekerheden ziet Buitenhek een toekomst voor de blockchain. 'Misschien kunnen we het gebruiken voor interne transacties.' Goldman Sachs heeft al een eigen bitcoinvariant ontwikkeld, de SETLCoin, om de handel in aandelen en opties af te wikkelen.

The 5 biggest lies of global capitalism (Guy Standing 12 Dec 2016):
Modern capitalism is based on five falsehoods:
1. The first lie is the claim that global capitalism is based on free markets.
2. The second lie is that strong intellectual property rights are required to encourage and reward the risks of investment in research and development.
3. The third lie is that strengthening property rights is good for growth.
4. The fourth is that rising profits reflect managerial efficiency and a return to risk-taking.
5. “Work is the best route out of poverty.” This is the fifth and politically most important lie. For millions of people in the precariat, it's a sick joke.

Poetin heeft niets geleerd van 1989 (Hans van Baalen Volkskrant 30 mei 2017 p. 22):
Achter het harde optreden van de veiligheidstroepen tegen onschuldige demonstranten schuilt een onzekere president Poetin, die zich geen raad weet met de toenemende oppositie. De demonstraties zijn een oprechte uiting van de brede onvrede onder de Russische bevolking. Deze autonome ontwikkelingen zijn niet geïnstigeerd vanuit het buitenland en hebben een eigen dynamiek.
Hervormingen blijven uit. Voor jonge Russen is er nauwelijks uitzicht op werk, laat staan op vrijheid. De economie is een sterfhuisconstructie, gebaseerd op corruptie en cliëntelisme, waarbij een kleine kliek aan Poetin loyale oligarchen parasiteert op de gehele Russische bevolking.

Radar extra Werkloze vijftigplussers (NPO1 29 mei 2017):
Deel 2 van Radar Extra: 'Kans op werk: 3 procent'. Antoinette Hertsenberg onderzoekt de werkloosheid onder vijftigplussers. Het marktaandeel vacatures voor vijftigplussers is maar drie procent. In Finland - een land met hetzelfde probleem - wordt nu geëxperimenteerd met een basisinkomen. Zou zo'n vast bedrag per maand - zonder plichten en regels - een oplossing kunnen zijn voor de problemen van de werkzoekende 55-plusser? Antoinette praat over de knelpunten in ons stelsel en over nieuwe oplossingen. Ze gaat in gesprek met onder meer ondernemer Annemarie van Gaal, historicus Rutger Bregman, basisinkomen-deskundige Guy Standing en hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen.

'De Davos-elite heeft fouten gemaakt' (Irene de Kruif 18 januari 2017):
Waar eerdere jaren optimisme de boventoon voerde op het World Economic Forum in Davos, en met een glas champagne veelal werd gesproken over ideeën voor economische groei en geopolitieke stabiliteit, is de sfeer dit jaar anders.
"De Davos-gangers schieten in de verdediging door de verkiezing van Donald Trump en de brexit. Het haalt ze uit hun comfort zone," aldus de Britse econoom Guy Standing.
Standing werd dit jaar voor het eerst uitgenodigd. Hij werd bekend door zijn boek waarin hij waarschuwt voor het 'Precariaat', het toenemende aantal burgers dat niet rijk is, maar in de economische marge leeft. "Ik vind het nogal geestig om hier te zijn, iemand met mijn mening verwacht je hier niet."
Maar heeft Davos ook een antwoord op het toenemende populisme? Financial Times-columnist Martin Wolf is al negentien keer bij het WEF geweest, maar heeft geen vertrouwen in een kant-en-klare oplossing: "Ik denk het niet, maar ik denk wel dat de CEO's een belangrijke rol kunnen spelen in de politiek van hun land: ze kunnen zeggen 'ik wil zo min mogelijk belasting betalen' of juist niet. Ze kunnen een belangrijke rol spelen in de samenleving."
"De Davos-elite heeft fouten gemaakt," aldus Martin Wolf. "Het is goed dat ze zich realiseren hoe boos veel burgers in het Westen zijn."
In zijn laatste toespraak als vice-president van de Verenigde Staten spreekt Joe Biden Davos-elite aan op hun verantwoordelijkheid. "Het is ons eigen risico, dat we angsten onder de bevolking negeren."

De wereldeconomie is er alleen voor de rijkste 1 procent (Peter de Waard Volkskrant 18 januari 2016 p. 21):
62 mensen in de wereld zijn samen net zo rijk als 3,6 miljard andere wereldburgers. Dat waren er in 2014 nog 80. Dat blijkt uit het rapport Wealth - having it all and wanting more, dat vandaag aan de vooravond van het World Economic Forum in Davos is gepubliceerd.
'Groeiende ongelijkheid is slecht voor ons allemaal', meent Oxfam Novib. 'Die ondermijnt groei en de sociale cohesie van de samenleving. Er zijn critici die denken dat de bezorgdheid over ongelijkheid wordt gedreven door afgunst en jaloezie. Zij wijzen erop dat er minder mensen in extreme armoede leven en stellen dat het daarom ook geen groot probleem is. Ook Oxfam verwelkomt het feit dat het aantal mensen dat in extreme armoede leeft tussen 1990 en 2010 is gehalveerd. Maar als de ongelijkheid niet was gegroeid, zouden nog eens 200 miljoen mensen uit armoede zijn gekomen. Dat zouden er dus 700 miljoen zijn geweest als niet alleen het rijkste deel van de mensheid had geprofiteerd van economische groei.'

Verdient Deaton de bankiersprijs? (Peter de Waard de Volkskrant 14 september 2015 p. 27):
De Nobelprijs voor de Economie bestaat niet. De prijs werd in 1969 uitgereikt aan Jan Tinbergen vanwege het 300-jarig jubileum van de Zweedse Riksbank. Omdat dit toevallig plaatsvond in dezelfde week als de uitreiking van de andere Nobelprijzen werd de prijs ook ter nagedachtenis aan Alfred Nobel uitgereikt. En zo is de bankiersprijs officieus Nobelprijs.
Dat is vooral leuk voor de laureaten. Dankzij deze prijs kunnen zijn hun zakken vullen in het lezingencircuit, zoals het jaarlijks uitje voor de Great & Good dat onder de vlag van het
World Economic Forum in het Zwitserse Davos wordt gehouden. Daar vertellen ze graag dat de wereld een veel betere plek zou zijn als politici meer naar hen zouden luisteren. Veel behoefte om er op het politieke toneel ook daadwerkelijk iets aan te doen hebben ze nooit getoond. Etc.
In een interview met deze krant noemde hij twee jaar geleden ontwikkelingshulp weggegooid geld, waarmee het Westen enerzijds zijn ziel reinigt en anderzijds corrupte regimes helpt langer in het zadel te blijven. Landen die het meeste ontwikkelingsgeld krijgen zouden de minste economische groei tonen. Landen die op eigen benen de armoede proberen te overwinnen, zoals China, India en Brazilië doen het veel beter, betoogde hij. Dat geldt voor sommige gevallen, met als beruchtste voorbeeld Zimbabwe. Etc.
Politici die eerlijker delen nastreven in een arm land, meestal linkse leiders, graven zogezegd hun eigen graf. Dat is soms het geval (Venezuela, Cuba) maar dat komt ook doordat het Westen stelselmatig deze regimes ondermijnt.
Deaton is ook criticaster van de millenniumdoelstellingen van de VN omdat die misleidend zouden zijn. Inmiddels leeft minder dan 10 procent van de wereldbevolking (702 miljoen mensen) in extreme armoede. Als de wereldgemeenschap afgelopen decennia een succes heeft behaald, is het dat wel.
Deaton verdient een prijs. Een bankiersprijs welteverstaan.

De man die de consumenten begreep of Angus Deaton, gesjeesde student die een Nobelprijs won (Yvonne Hofs de Volkskrant 13 september 2015 p. 7):
Ongelijkheid
In zijn boek
The Great Escape uit 2013 constateert de Schot net als Piketty dat de ongelijkheid wereldwijd toeneemt doordat rijkdom als vanzelf steeds meer rijkdom genereert. De top raakt door dat sneeuwbaleffect steeds verder verwijderd van de achterblijvers, de armen.
Maar
Deaton benadrukt in tegenstelling tot Piketty de positieve kant van deze ontwikkeling; namelijk dat de wereldbevolking als geheel ook steeds welvarender wordt. Volgens Deatons eigen onderzoek is het aantal mensen dat mondiaal onder de armoedegrens leeft de afgelopen decennia bijna gehalveerd tot 800 miljoen. 'Mensen zijn gemiddeld nog nooit zo gezond geweest en hebben nog nooit zo lang geleefd als nu', is een van Deatons gevleugelde uitspraken.\\ Vorige maand liet Deaton zich kritisch uit over de Wereldbank, voor wie hij veel onderzoek heeft gedaan. In de Financial Times beschuldigde hij het instituut van belangenverstrengeling en het omhoog manipuleren van de armoedestatistieken. 'De hoofdtaak van de Wereldbank is armoedebestrijding. Daarom denk ik dat de bank de institutionele neiging heeft om eerder meer armoede te vinden dan minder.'

Agnus Deaton legt de lat voor economen hoger (Robert Inklaar de Volkskrant 19 oktober 2015 p. 18):
Economie Angus Deaton zweert modellen niet af, maar toetst ze kritisch en spiegelt ze aan de werkelijkheid.
Economen zitten op de schopstoel in het publiek debat: te veel wiskunde, te veel overmoed in hun aanbevelingen en te weinig aandacht voor wat mensen drijft (levenskracht) en wat andere wetenschappen daarover te zeggen hebben. De Nobelprijs Economie voor Angus Deaton eert een econoom die juist de tegenpool van deze karikatuur is en zijn werk is een voorbeeld van wat de economische wetenschap kan bijdragen aan de maatschappij.
Rolmodel voor economen
Deaton is kritisch over
ontwikkelingssamenwerking, vooral waar geld uit rijke landen direct in de schatkist vloeit van lage-inkomenslanden. Door dergelijke hulp hoeft de overheid minder belastingen te heffen en is ze dus minder rekenschap verschuldigd aan de belastingbetalers. Het feit dat groeisucces niet sterk samenhangt met hulp uit rijke landen maakt al grotendeels Deatons punt. Volgens hem is het beter om direct geld aan de armen te geven zodat ze zelf kunnen bepalen wat ze ermee doen - beleid dat de Braziliaanse regering met veel succes heeft toegepast.

Dwang om te groeien helpt ons in de put (Willem Hoogendijk de Volkskrant 3 maart 2012):
KAPITALISME Flexibilisering van de economie zal een bevrijding betekenen van de ondernemer en de bedrijven. Er komt werkelijk ruimte voor maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Bij het
World Economic Forum in Davos is het kapitalisme besproken: deugt het of niet? Ja, zeiden de ondernemers. Nee, vonden de vakbondsmensen (28 januari.) Het is maar wat je onder kapitalisme verstaat. Laten we naar de situatie van nu kijken.
Een in de samenleving ingebedde sociale markteconomie met flink wat
collectieve sturing en het geld als dienaar - wie wil kan het gerust kapitalisme blijven noemen. Daarin kan een balans tussen individueel ondernemerschap en collectieve planning worden ontwikkeld en een levendige onderlinge handel. De noodzaak tot een harde concurrentie met opkomende landen als China, India en Brazilië kan drastisch afnemen.

Is Apple nu vermogensbeheerder? (Peter de Waard Volkskrant 8 januari 2016 p. 23):
Wie geld heeft, heeft ook een probleem. Het moet worden belegd. En rendement is in deze krakende wereld ver te zoeken.
Deze week meldde The Wall Street Journal dat de orders vanuit China waren teruggelopen. Een groter probleem is dat Apple geen nieuw product heeft dat vergelijkbaar is met de iPhone. De Apple Watch komt daar voorlopig niet in de buurt. In mei vorig jaar bereikte de aandelenkoers van Apple een voorlopig hoogtepunt van 134,54 dollar. De totale waarde van het bedrijf kwam toen neer op 740 miljard dollar. En speculaties waren niet van de lucht dat Apple het eerste bedrijf in de Amerikaanse geschiedenis zou kunnen worden dat meer dan 1 biljoen dollar waard zou worden. Woensdag was de koers 97,54 dollar - een daling van 27,5 procent sinds mei vorig jaar. De marktkapitalisatie is juist met 200 miljard dollar afgenomen.
Als Apple geld beheert in plaats van onderneemt zal het minder waard worden.

App Store van Apple verdient al tien miljard voor ontwikkelaars (Peter de Waard Volkskrant 8 januari 2015):
Apple heeft vorig jaar een recordomzet van ongeveer 15 miljard dollar (12,8 miljard euro) geboekt in zijn App Store. Dat maakte het technologieconcern donderdag bekend. Volgens het bedrijf steeg de omzet met 50 procent ten opzichte van 2013.
Apple kondigde donderdag ook aan dat het de tarieven in de App Store zal verhogen in de EU en Canada. Reden is de koersstijging van de dollar en het doorberekenen van aanpassingen van de btw-tarieven in verschillende landen. Apple moet volgens nieuwe richtlijnen van de EU in de toekomst btw afdragen in de landen waar de klanten zijn. Tot nu toe werden die afgedragen op de plek van het Europese hoofdkantoor van Apple dat in Luxemburg is gevestigd.

Staal koopt procedure af en ontloopt rechter (Tjerk Gualthérie van Weeze Volkskrant 7 januari 2016 p. 12):
Hij betaalt uit eigen zak 1 miljoen aan Vestia om verdere aansprakelijkheid voor het derivatendebacle af te kopen. Corporatiebestuurder Erik Staal kan nu stil gaan leven.
'Je maakt er een puinhoop van, bezorgt je tent 2 miljard schade, je krijgt 3,5 miljoen mee, geeft daarvan 1 miljoen terug en je bent klaar?' Zo vatte een Twitteraar woensdagochtend zijn ongenoegen samen over de schikking die oud-bestuurder Erik Staal van de Rotterdamse woningcorporatie Vestia woensdag trof met zijn oud-werkgever. PvdA-Kamerlid John Kerstens antwoordde direct dat ook hij de schikking 'krankzinnig' vindt: 'Kamervragen zijn onderweg.'
In het bedrijfsleven is Ahold het bekendste voorbeeld. In 2007 betaalde oud-topman Cees van der Hoeven 5 miljoen euro aan het concern en financiële man Michiel Meurs 2 miljoen, na een groot boekhoudschandaal. 'Er zijn zeker meer voorbeelden van dergelijke schikkingen', zegt Steef Bartman, hoogleraar Ondernemingsrecht aan de universiteit Leiden en advocaat. 'Denk aan KPNQWest en Ceteco, maar de inhoud van de schikking blijft doorgaans buiten de publiciteit omdat partijen vertrouwelijkheid afspreken.'
'Ik begrijp dat zo'n schikking bij veel lezers een gevoel van onrechtvaardigheid zal oproepen', zegt hoogleraar Steef Bartman. 'Maar het is een illusie te denken dat het rechtssysteem altijd perfect aan de rechtsgevoelens tegemoet komt. Schikken is nu eenmaal een onderdeel van de rechtspraktijk en vaak is het vanuit partijen beschouwd gewoon de beste keuze. Hoe zuur dit ook voor andere belanghebbenden mag klinken.'

Laat Centraal Planbureau de oppersjamaan blijven (Nico Lemmens Volkskrant 6 januari 2016 p. 25):
Net als een 'primitieve' sjamaan baseert het 'rationele' CPB zich op de uitkomsten van toevalsprocessen.
Een derde voordeel van de Naskapi-procedure is dat menselijke voorkeuren geen rol spelen. Die leiden tot herkenbaar en voorspelbaar gedrag. Daar zou het wild na verloop van tijd op kunnen anticiperen door andere streken op te zoeken. Mooi meegenomen is ook dat je geen tijd verliest met discussies over de te volgen besluitvormingsprocedure, een procedure die bovendien spotgoedkoop is: een vuurtje en wat botten volstaan. Ten slotte: alle betrokkenen leggen zich zonder discussie neer bij de uitspraak van de sjamaan, een uitspraak die voortkomt uit wat voor iedereen een black box is.
Wat wij westerlingen doorgaans niet beseffen, is dat wij in heel veel gevallen net zo goed afgaan op uitkomsten van toevalsprocessen, al zijn die doorgaans van een rationeel sausje voorzien.

Hegemonie CPB moet doorbroken (Mirjam de Rijk Volkskrant 2 januari 2016 katern Vonk p. 15-15):
Het Centraal Planbureau heeft een ongezond grote invloed, betoogt Mirjam de Rijk. De rekenmeesters gaan uit van onrealistische veronderstellingen en krijgen te weinig tegenspraak.
Bij het CPB staan de penningen voorop. Wie op zoek is naar voorbeelden van financialisering van het denken, is bij het CPB aan het goede adres. De rode draad in de oordelen van het planbureau: de markt moet zo veel mogelijk de ruimte krijgen, en belastingen en overheidsuitgaven werken verstorend.
Als het CPB niet zo machtig was, kon je er je schouders over ophalen. Maar alle majeure politieke keuzes gaan eerst langs dit instituut voor een 'doorrekening'. En dat blijft niet zonder gevolgen: coalities passen plannen aan om bij het CPB goed uit de bus te komen. En de meeste politieke partijen leggen hun verkiezingsprogramma voor aan de rekenmeesters. Hoe scoren we? Scoort het niet, dan veranderen ze vaak genoeg de plannen. Het CPB heeft een ongezond grote invloed op Nederland.
In de kuif gepikt
Hoe kan het dat het CPB toch nog altijd zo machtig is?
De belangrijkste reden is misschien dat de critici pas hun stem verheffen als het planbureau met voor hen onwelgevallige uitkomsten komt. Dat maakt het makkelijk om de kritiek af te doen als in de kuif gepikt eigenbelang. Bovendien was er de afgelopen decennia onder Nederlandse economen nauwelijks discussie over de hegemonie van de neo-klassieke economische school. Dat is in rap tempo aan het veranderen, nu zowel studenten als hoogleraren ijveren voor een 'pluriforme' economische wetenschap.

Alleen Donald Trump voelt aan wat de Republikeinse kiezers echt wil (Henk Müller en Hans Wansink Volkskrant 5 januari 2015 p. 21):
Een groot deel van de achterban van de Republikeinse partij moet niks hebben van het programma van de kandidaten Bush, Rubio en Cruz. Die willen de overheid nog verder uitknijpen en onbeperkt migranten toelaten.
Uit grootschalig kiezersonderzoek is gebleken dat 'middle America' twee belangrijke wensen heeft: stop de immigratie en stop de bezuinigingen op voorzieningen in de zorg, het onderwijs en de sociale zekerheid. Begrijpelijke wensen als je in aanmerking neemt dat miljoenen vaste banen voor niet-universitair geschoolde Amerikanen voorgoed zijn verdwenen. De nieuwe banen die na de kredietcrisis zijn geschapen, zijn banen van 12 dollar per uur. Daarvan kan een Mexicaanse migrant misschien een heel gezin onderhouden, maar Joe Sixpack ervaart migratie als dodelijke concurrentie op de arbeidsmarkt.
Precies om die reden zijn de miljardairs die de campagnes van Republikeinse presidentskandidaten Jeb Bush, Marco Rubio en Ted Cruz financieren vóór het binnenhalen van meer migranten en vóór verdere bezuinigingen op de overheidsuitgaven. De miljardairs willen de lonen laag houden en zelf nog minder belasting betalen. Dus keren Bush, Rubio en Cruz zich tegen een stop op immigranten en komen ze met belastingverlagingen die de Amerikaanse schatkist op termijn zo'n 700 miljard dollar (649 miljard euro) per jaar gaan kosten.
Trump weet wel wat er leeft onder 'middle America'. Hij maakte van migratie zijn voornaamste programmapunt. Hij wil het toptarief in de inkomstenbelasting fors verhogen om de sociale zekerheid overeind te houden.

ECB-bestruurders vechten elkaar de tent uit (Melvyn Kraus Volskrant 5 januari 2015 p. 20):
Van de belofte dat de inflatie in eurolanden zal stijgen tot 2 procent komt niets terecht door ruzie in ECB.
Bestuur
Het probleem van de ECB is niet Mario Draghi. Hij heeft in woord en daad duidelijk gemaakt bereid te zijn om onpopulaire en onconventionele dingen te doen om de inflatie aan te jagen. Het probleem is het bestuur van de ECB, een orgaan dat is gekaapt door particuliere belangen en uiteenlopende agenda's.
Neem bijvoorbeeld de 'haviken' onder leiding van de Duitse Bundesbank. Zij voeren een soort guerrilla om de inflatiedoelstelling van 2 procent fors omlaag te brengen. Ze komen altijd met argumenten in de trant van dat er geen draagvlak is voor ingrijpen of dat we meer tijd moeten nemen om de effecten van eerdere stimuleringsmaatregelen te meten. Maar diep in hun hart vinden ze dat hoe lager de inflatie is, hoe mooier het is.
De Nederlandse havik en oud-bestuurder van de ECB Nout Wellink zei zelfs in een interview dat er niks mis is met deflatie omdat het de vraag stimuleert.
Dat is slecht economisch beleid, maar het is wel wat de haviken in de ECB echt geloven, ook als zij de valse belofte afleggen dat zij vasthouden aan de doelstelling van 2 procent inflatie.

Moet Kamp V&D te hulp schieten? (Peter de Waard Volkskrant 29 december 2015 p 25):
V&D-bestuursvoorzitter John van der Ent vertelde deze zomer aan Het Financieele Dagblad dat met het voortbestaan van V&D grotere belangen zijn gemoeid dan die van het concern en de tienduizend werknemers zelf. 'Er komen honderd miljoen klanten naar onze warenhuizen. Als dat verdwijnt denk ik dat zomaar 10 procent van de winkeltjes in de buurt wegvallen. Even op de achterkant van een sigarendoos berekend, zou dat de maatschappij 1,5 miljard euro kosten', zei hij.
De regering redde zeven jaar geleden de banken. Daarvoor is er ook veel gered, zij het dat het soms een bodemloze put bleek te zijn, zoals in het geval van de scheepswerf RSV of vliegtuigbouwer Fokker. Het staalconcern Hoogovens bestaat nog wel, nu als Tata Steel. Dat is onder meer te danken aan 1,5 miljard gulden aan steun in de vorm van aandelenkapitaal en achtergestelde leningen die het concern begin jaren tachtig kreeg na de ontvlechting van de fusie met Hoesch.

Zelfs negatieve rente maakt geld niet los of Willem Buiter: 'Opkoopprogramma ECB werkt niet' (Peter de Waard 28 december 2015 p. 25):
Zelfs nu de rente is teruggebracht tot onder de nul procent leidt het niet tot meer groei en inflatie. 'Het geld is niet bij de banken weggestroomd, de wisselkoersen zijn niet gekelderd, de spaarzaamheid is niet afgenomen en de inflatie niet gestegen', aldus Citibank.
Willem Buiter, de hoofdeconoom van Citibank, concludeert in een rapport dat het lijkt of 'al het laaghangende fruit inmiddels is geplukt'. De econoom acht centrale banken als geen ander in staat om in geval van paniek de financiële markten te kalmeren met extra liquiditeit. Maar of opkoopprogramma's zoals dat van de ECB en eerder van de Amerikaanse Federal Reserve ook echt leiden tot meer groei en inflatie, is volgens Buiter en zijn team nog maar de vraag.

Volgens het rapport 'E i V' hangt de schuldencrisis primair met de geldscheppingsparadox, het scheppen door banken van virtueel geld samen.

De belastingen moeten juist omhóóg (Hans Wansink Volkskrant 24 december 2015 p. 20-21):
Politiek Den Haag deelt graag cadeaus uit aan de kiezer maar wel op afbetaling. De overheid geeft niet te veel uit, betoogt Hans Wansink, maar krijgt te weinig binnen om onze voorzieningen op peil te houden.
De vijf miljard aan lastenverlichting voor de hardwerkende Nederlander werd voor 2016 op het nippertje veiliggesteld.
Soevereiniteit inleveren
Dat is niet alleen een financieel probleem, maar ook een politiek probleem.
Hoe meer een staat leent om zijn uitgaven te financieren, hoe meer soevereiniteit hij inlevert. In Griekenland of Ierland kunnen ze daarover meepraten: daar wordt de politieke agenda sinds jaar en dag niet door de belastingbetalers bepaald, maar door de internationale schuldeisers. Niettemin geldt ook voor Nederland dat de marges voor vrije besteding van overheidsuitgaven heel smal zijn.
Kiezers, pressiegroepen en politieke partijen, zo luidde de redenering ter rechterzijde, waren voortdurend onverantwoord bezig de staatskas voor hun eigen hobby's te plunderen, wat onvermijdelijk zou leiden tot potverteren en tot aantasten van het concurrentievermogen van de natie.
Vandaar dat de ruimte voor nationale democratische besluitvorming zou klein mogelijk moest worden gehouden en het financiële beleid moest worden uitbesteed aan onafhankelijke centrale banken en moest worden ingesnoerd in (supra-)nationale regelgeving.
Dit programma werd vanaf de jaren negentig ook in de Europese Unie doorgevoerd, met als sluitstuk de gemeenschappelijke Europese interne markt en de invoering van de euro. Maar terwijl de invloed van nationale electoraten, vakbonden en politieke bewegingen in snel tempo afnam, namen de schulden van de nationale overheden juist toe; de verlokkingen van de geliberaliseerde kapitaalmarkten bleken onweerstaanbaar. Het adagium dat de kiezer/belastingbetaler zo ver mogelijk van het financiële beleid moet worden gehouden omdat de financiële markten het beter kunnen, ging opeens niet meer op.
Nederland heeft een lager niveau van collectieve lasten dan de Scandinavische landen. Onder invloed van jarenlange bezuinigingen en privatiseringen staan de kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs, onderzoek, zorg en infrastructuur bij ons onder druk. Ook op andere terreinen, denk bijvoorbeeld aan de krijgsmacht, de inlichtingendienst AIVD en de verschraling van kunst & cultuur, is de rek er zo langzamerhand uit. Van mensen met een uitkering worden - soms onredelijke - tegenprestaties verwacht.
Met andere woorden: ons probleem is niet dat de overheid teveel uitgeeft, maar dat de overheid te weinig binnenkrijgt. De belastingen moeten dan ook niet omlaag, maar omhoog.

Is de baas van Venus of van Mars? (Peter de Waard Volkskrant 18 december 2015 p. 23):
De film The Intern stelt heikele taboes in verband met het glazen plafond aan de orde.
Marjan van Loon, die 1 januari Dick Benschop opvolgt als de hoogste baas van Shell Nederland, ontkende dat er een glazen plafond bestaat. Met een beetje schipperen gaan gezin en carrière goed samen. Politici als Wouter Bos en Camiel Eurlings gooiden de handdoek in de ring omdat ze naar eigen zeggen meer tijd wilden besteden aan het gezin. Vervolgens werd Wouter Bos directeur van het VU Medisch Centrum en Eurlings de baas van de KLM - ook functies die niet in drieënhalve dag zijn te doen.
De politieke correctheid vereist dat carrièremannen naar buiten toe benadrukken hoeveel aandacht ze geven aan het gezin en het huishouden. Vrouwen die aan de top staan moeten juist elke keer bewijzen dat ze 100 procent inzetten op het werk.
Zo lang dit moet zal het glazen plafond er nog altijd zijn.

Ongelijkheid in vermogen treft de economie Vermogens moeten hoger belast worden (Bas van Bavel Volkskrant18 december 2015 p. 21):
We moeten vermogenswinst beter belasten, want de spankracht van het systeem is aan zijn eind.
Groei
De rijkdom van de meestvermogenden is zeer snel gegroeid. Twee jaar op rij nam hun bezit met zo'n 10 procent toe. De rijkste 7.500 huishoudens bezitten nu 129 miljard tegenover 108 miljard twee jaar geleden. Omdat het bezit van de rest van de bevolking niet toenam, groeide het aandeel van de meest vermogenden sterk.
Onderin de verdeling zien we een zeer grote groep huishoudens met meer schulden dan bezittingen. Ondanks de stabilisatie of het voorzichtig herstel van de huizenprijzen beslaat die groep in 2014 net als in 2013 zo'n 15 procent van de huishoudens, tegenover 11 procent in 2012.
In Nederland is de vermogensongelijkheid in internationaal perspectief zeer groot. Uitgedrukt als Gini-coëfficiënt, een maatstaf voor ongelijkheid tussen 0 (volledige gelijkheid) en 1 (volledige ongelijkheid), ligt die nu op 0,9, dus dicht tegen de maximale ongelijkheid.
De nieuwste cijfers over de ontwikkeling van de belastingdruk laten zien dat over een lange periode de belastingen op arbeid en consumptie steeds verder stijgen en die op vermogens(winst) steeds verder dalen. Omdat het aandeel van kapitaal in het nationale inkomen steeds verder groeit, wordt het dus steeds moeilijker om onze welvaartsstaat, en ons onderwijs, de gezondheidszorg en andere voorzieningen, te bekostigen.
Dat leidt tot een verdere verhoging van belastingen op arbeid en consumptie, waardoor de vicieuze cirkel wordt versterkt. Met processen als de robotisering, in feite een vervanging van arbeid door kapitaalgoederen, en de navenante groei van het belang van kapitaal, wordt dit probleem zeer waarschijnlijk nog pregnanter.
Het zou goed zijn een brede discussie te beginnen waarbij vermogensongelijkheid bespreekbaar wordt gemaakt als fundamenteel probleem voor de Nederlandse samenleving en economie.

Deelt Zuckerberg ook dimes uit? (Peter de Waard Volkskrant 4 december 2015 p. 19):
Wie succes heeft in het leven, kan dat laten zien door materiële bezittingen. Maar wie verzadigd is van huizen, auto's, privéjets, jachten, haute couture, sieraden en ook al een eigen museum en voetbalclub heeft, gaat weldoen. Het is de ultieme stap om succes te etaleren en aanzien te verwerven. Of zoals Warren Buffett stelde: 'Als je tot de gelukkigste 1 procent van de mensheid behoort, ben je het aan de rest van de mensheid verschuldigd om aan de andere 99 procent te denken.'
Liefdadigheid hoorde bij wat Mark Twain de gilded age noemde, de periode waarin mateloze rijkdom van de enkeling scherp contrasteerde met de diepe armoede van de massa. De filantropie zelf was door de Europese aristocratie al ontdekt als remedie tegen een leven in ledigheid. Na het ontstaan van de natiestaat hadden ze immers geen rol meer als legeraanvoerders. De eerste generatie Britse bankiers van de industriële revolutie, voornamelijk quakers, gaven al hun geld weg uit angst voor eeuwig in de hel te moeten branden vanwege hun graaizucht. Veel sloppenwijken in Londen werden op die manier opgeknapt.
Nu heeft angst voor de duivel in het hiernamaals plaatsgemaakt voor status in het huidige leven. Eigenlijk is filantropie de ultieme vorm van narcisme.

CPB: extra uitgaven amper stimulans voor economisch herstel (Peter de Waard Volkskrant 11 november 2015):
Het stimuleren van de economie met extra uitgaven in plaats van te bezuinigen heeft na 2011 het herstel van de economie nauwelijks bevorderd. Dit blijkt uit een studie van het Centraal Planbureau (CPB) naar het zogenoemde multipliereffect in de laatste vier jaar. Daarmee laat het CPB een kleine bom in economenland ontploffen, waar fel is gepleit voor stimulering en werd gesproken van het kapotbezuinigen van de economie.

Alles lekt weg naar het buitenland, toch? (update 29 december 2012):
Hoe werkt het importlek? Als huishoudens door bezuinigingen en lastenverzwaringen minder inkomen te besteden hebben, kopen ze ook minder geïmporteerde goederen. Nederland kan dus een deel van de koopkrachtdalingen veroorzaakt door bezuinigingen afwentelen op het buitenland. Als een groot deel van de inkomensdaling weglekt, zou het dus ook geen enkele zin hebben om het begrotingstekort te laten oplopen in een neergaande conjunctuur om zo de economie te stimuleren. De eventuele hogere koopkracht wordt besteed aan buitenlandse in plaats van binnenlandse goederen. Wie beweren dit? Onder andere collegahoogleraren Sweder van Wijnbergen, Arnoud Boot, Roel Beetsma, Pieter Gautier en Jaap Abbring. Maar ook economen als Mattijs Bouman en Marike Stellinga. Ik ben vast nog vele prominente collega’s vergeten hier te noemen.
Sweder van Wijnbergen suggereerde zelfs in het NRC Handelsblad van 9 mei dit jaar dat aan de marge bijna al het inkomen wordt besteed aan buitenlandse goederen: “Meer dan 60 procent van de particuliere consumptie bestaat uit ingevoerde goederen. Dat wordt nog extremer voor de meest conjunctuurgevoelige component van consumptie, duurzame goederen (auto's, wasmachines et cetera), want die maken wij nauwelijks in Nederland, daar is de invoercomponent dus 100 procent, minus een beetje distributie in de toegevoegde waarde. Dat betekent dat de bestedingsimpuls van onze overheidsuitgaven grotendeels weglekt naar het buitenland.”

Britse centrale bank: Alles wat je over geld weet, klopt niet (20 maart 2014)
In de jaren dertig zou Henry Ford gezegd hebben dat het maar goed was dat de meeste Amerikanen niet wisten hoe het bankwezen in elkaar steekt. Als dat wel zo was geweest ‘zou er voor morgenochtend een revolutie uitbreken’.
Banken kunnen daarnaast zoveel geld lenen als ze maar willen. Het enige wat een centrale bank doet is het vaststellen van de rente, de prijs die je moet betalen voor geld, niet de hoeveelheid. Sinds het begin van de recessie hebben de Amerikaanse en Britse centrale bank de prijs van geld gereduceerd tot bijna nul. Met de kwantitatieve versoepeling hebben ze onbeperkt geld in de banken gepompt zonder inflatie te veroorzaken.
De enige limiet op de hoeveelheid geld in omloop is niet de hoeveelheid die de centrale bank wil uitlenen, maar de hoeveelheid die de overheid, bedrijven en gewone burgers bereid zijn te lenen. Daarbij zijn vooral de overheidsuitgaven van belang. De drie economen geven in feite toe dat de centrale bank de overheid financiert.
Waarom geeft de Bank of England dit opeens toe? Eén reden daarvoor kan zijn dat het waar is.
Politiek gezien brengt de huidige fantasieversie van de economie, die zo nuttig bleek voor de rijken, een enorm risico met zich mee. Stel je voor wat er zal gebeuren als hypotheekhouders beseffen dat het geld wat ze van de bank hebben gekregen niet afkomstig is van een zuinige gepensioneerde, maar tevoorschijn is getoverd met een toverstaf die wij, het volk, de bank hebben gegeven.
De Bank of England staat bekend als een trendsetter, dus wellicht gaan we er snel achterkomen of Henry Ford al die tijd gelijk heeft gehad.

Sweder van Wijnbergen Dijsselbloem en de lessen van de kredietcrisis (ESB 30 augustus 2013)
De lessen van de kredietcrisis filteren maar moeizaam door naar beleidsmakers in Europa. De verwarde rol van de staat in het Nederlandse financiele landschap is daar een goed voorbeeld van. Les een, zelfregulatie in financiele markten is mislukt, is wel geland en op dat gebied gebeurt dan ook veel. Het nieuwe raamwerk voor mondiale toezichtstructuren (“Basel-III”) gaat in de goede richting, terwijl ook de commissie Wijffels strakkere regelgeving, hogere kapitaalseisen, en meer afstand tot de belastingbetaler aanbeveelt. Het kabinet heeft zich terecht hierbij aangesloten. Maar met les twee gaat het minder goed, blijkens de toenemende directe inmenging van de Nederlandse staat in financiele markten, van de hybride gedrochten die nu opgetuigd worden in de woningmarkt tot onnodig lang doorlopende staatsteun . Toch is die tweede les overduidelijk: een directe rol voor de staat als speler in financiele markten middels staatsbanken of via wat in de VS heet Government Sponsored Enterprizes is levensgevaarlijk.

Zijn centrale bankiers alchemisten (Peter de Waard Volkskrant van 27 oktober 2015 p. 25):
Kwantitatieve verruiming is een zelfvoorspellende waarheid geworden.
Het enige positieve effect van kwantitatieve verruiming is dat de koers van de eigen munt daalt. Maar als iedereen kwantitatief verruimt, helpt het niet meer. Het is in de woorden van de gouverneur van de Bank of India Raghuram Rajan 'beggar-thy-neighbour-politiek in vermomming' geworden. Eigenlijk hebben de alchemisten met de spreuk 'kwantitatieve verruiming' geen goud uit papier gecreëerd maar een valuta-oorlog ontketend.
Helaas is de Steen der Wijzen daarmee niet gevonden.

Schimmige fiscus of Gebrek aan controle bij fiscus nodigt uit tot corruptie (Yvonne Hofs Volkskrant 26 oktober 2015 p. 17):
Belastingambtenaren hebben alle vrijheid douceurtjes uit te delen. Vriendjespolitiek ligt op de loer.
Leuker kan de Belastingdienst het niet maken, wel schimmiger. Individuele belastingambtenaren hebben zeer ruime bevoegdheden om met individuele Nederlandse bedrijven afspraken te maken over de belastingheffing, bleek vorige week uit een mislukt WOB-verzoek van de Volkskrant. De Belastingdienst vertrouwt daarbij blind op de gegevens die 110 duizend mkb-bedrijven en 2.000 grotere bedrijven aanleveren.
Leren 'meedenken'
Belastinginspecteurs werken vaak decennialang in dezelfde regio met dezelfde bedrijven. Bedrijven die ze goed leren kennen en hun eigenaren/bestuurders ook. Zo leren ze vanzelf 'meedenken' met de belastingplichtige ondernemer. Het gebrek aan administratie en verantwoording is bijna een uitnodiging tot corruptie.
Een nog veel groter probleem is de willekeur. Als belastingambtenaar X in Apeldoorn veel coulanter is dan collega Y in Arnhem, hebben bedrijven in Apeldoorn een potentieel concurrentievoordeel ten opzichte van hun branchegenoten in Arnhem, en niemand die dat weet.
Hoeveel inkomsten de schatkist misloopt doordat belastingambtenaren het op een akkoordje gooien met het bedrijfsleven is al helemaal niet na te gaan. Dat de Haagse politiek dit 'zwarte gat' bij de fiscus schouderophalend accepteert, is onbegrijpelijk. Bezuinigen op de Belastingdienst is het paard achter de wagen spannen, want elke belastinginspecteur brengt de schatkist een veelvoud van zijn salaris op.

'Wanneer is schuld onhoudbaar?' (Peter de Waard de Volkskrant 16 juli 2015, p. 23):
De Griekse schuld bedraagt 340 miljard euro, zo meldt een van de vele schuldenklokken (debt clocks) op internet, waar euro's en dollars sneller voortrazen dan honderdsten van seconden op een stopwatch.
In Griekenland wonen elf miljoen mensen. Per inwoner komt de schuld neer op 30.900 euro. De Ieren hebben per inwoner een schuld van 45.800 euro - bijna 50 procent hoger - en de Italianen van 43.900, de Fransen van 37.100 en de Belgen 34 duizend per inwoner. Nederland (28.318 euro) zit net onder de Grieken.
Griekenland moet daarom een absurd hoge rente betalen in een tijd met nauwelijks groei en nauwelijks inflatie. Dat maakt de schuld op dit moment onhoudbaar, zodat het land zijn hand ophoudt.
Schuldkwijtschelding is niet nodig.
Beter is de Griekse schuld te laten slapen door omzetting in laagrentende eeuwigdurende of perpetuele leningen.

Legaal wellicht, maar niet normaal of Langs de sluiproute van brievenbusfirma's (Joris Zwetsloot Volkskrant 24 november 2015 p. 27):
Waar zitten in Amsterdam al die belastingontwijkende brievenbusfirma's? Met een bustour probeert mensenrechtenorganisatie ActionAid ze uit de anonimiteit te halen. Maar het zit niet mee.
De informatie komt uit Het Belastingparadijs, een boek van de ook aanwezige Quote-journalist Henk Willem Smits. Smits klaagt tijdens zijn betoog niet de brievenbusfirma's aan, maar vooral de Nederlandse overheid. Google en andere ontwijkers kunnen dat immers alleen maar doen door het gespreide bedje van belastingregels, opgesteld door het ministerie van Financiën. Etc..
Maar de belangrijkste plek is de zwarte kubus van de Nederlandse belastingdienst achter Sloterdijk, volgens Verbraak de ultieme 'TaxTopper'.
De Belastingdienst staat volgens hem symbool voor de Nederlandse overheid die met veel kleine regeltjes en geringe medewerking belastingontwijking in de hand werkt. 'Nederland moet verantwoordelijkheid nemen, en wel nu.'

Walgelijk decadent (Herman Wouda Volkskrant 18 november 2015 p. 26):
Ik werd getroffen door de foto van de G20-top (Economie, 17 november). Bijna in het midden een heerschap in gouden gewaad, de koning van Saoedi-Arabië. Naast de foto een artikel met een opsomming van de walgelijk decadente uitgaven van de koning voor zijn vakantie.
Een grotere tegenstelling met het leed van de aanslag in Parijs is niet denkbaar. Temeer als je bedenkt dat Saoedi-Arabië in hoge mate verantwoordelijk is voor het ontstaan van IS. Door de jarenlange propaganda voor en financiering van de fundamentele islam in de eigen regio en Europa is een klimaat gecreëerd waarin dit soort uitwassen kan gedijen.
Waarom wordt Saoedi-Arabië niet door de internationale gemeenschap ter verantwoording geroepen? Vanwege de oliebelangen? En waarom zijn er geen opvangkampen voor hun medebroeders in Saoedi-Arabië? En waarom veroordelen de hoogste geestelijke leiders van Saoedi-Arabië niet ondubbelzinnig alle moslims die uit naam van het geloof aanslagen plegen? En zou, ten slotte, de wereld niet gebaat zijn bij overleg tussen de geestelijke leiders van soennieten en sjiieten om elkaar te respecteren in plaats van uit te moorden?

546 kamers voor Saoedische koning of Zó rijk is de Saoedische koning (Peter de Waard Volkskrant 17 november 2015 p. 27):
De meeste G20-leiders vliegen zo laat mogelijk in en keren zo snel mogelijk na de top weer naar eigen land terug, want er is nog veel meer te doen.
De Saoedische koning heeft 546 kamers afgehuurd in Mardan Palace Hotel, het luxueuste hotel aan de Turkse Rivièra, waar de kamerprijzen oplopen van 800 tot 15 duizend euro per nacht. Tien prinsen, onder wie de kroonprins, reizen met hem mee. Ook zijn bijna voltallige kabinet is in Antalya. Etc.
De Saoedische delegatie heeft ook nog eens vierhonderd luxeauto's gehuurd. Een week voor het begin van de G20-top werden de persoonlijke spullen van de koning al naar Antalya gebracht. Daar waren 16 trucks voor nodig. Ook 65 gepantserde Mercedessen zijn getransporteerd naar de Turkse badplaats, die populair is bij Russische, Britse, Duitse en Nederlandse toeristen. Om te voorkomen dat de koning rond het hotel asfalt moet aanraken, zijn overal rode tapijten uitgerold.

Bedrijven investeren in 'nep' of Grote bedrijven zijn dol op overnames (Gerard Reijn Volkskrant 17 november 2015 p. 29):
Grote bedrijven zijn dol op overnames, want lenen is goedkoop. Investeringen in echte machines, echte gebouwen en echt onderzoek lopen er ver bij achter.
Net als bij veel wereldrecords in de sport is bij deze records doping in het spel. De meest verbreide vorm van doping die bedrijvenkopers gebruiken, is gratis geld. Nooit was geld lenen goedkoper dan nu. De centrale banken in de Verenigde Staten, Europa, Japan en China pompen miljarden dollars euro's en yens en yuans in hun economieën. Al dat geld wordt niet zozeer gebruikt om er cornflakes of kleding van te kopen, ook niet machines of grondstoffen, maar komt in de financiële hoek terecht. Beurskoersen stijgen, rentes dalen. Zelfs als je niet veel kosten kunt besparen met een overname, is het met gratis geld soms toch te aanlokkelijk.
Vooral in de Verenigde Staten is nog een andere doping in omloop: belastingontwijking. Wie een handige overname doet, kan in één klap ontsnappen aan de meeste gevreesde belastingdienst ter wereld: de Amerikaanse. Etc.
Europese bedrijven weten niet wat te doen - andere weten ook niet wat ze met hen moeten. Van de mondiale bedrijfsovernames nam Europa dit jaar 23 procent voor zijn rekening. Zo laag was het Europese aandeel sinds 1998 niet meer geweest.
De Europese malaise zit niet alleen in bedrijfsovernames. Europa doet ook nauwelijks meer mee als het gaat om het investeren van durfkapitaal. KPMG bracht daar onlangs een rapport over uit. In Noord-Amerika werd voor 20 miljard dollar geïnvesteerd. In Azië 13,5 miljard. In Europa een bijna zielige 3,5 miljard dollar. Jeroen Weimer van KPMG:
'Europa heeft veel minder start-ups dan Azië of Noord-Amerika. 'En, om het continent waar het kapitalisme werd uitgevonden definitief af te serveren: 'Het ondernemerschap is hier veel minder ontwikkeld.'

Wat is economische schade 13/11? Hoeveel biljoenen kost terreur? (Peter de Waard Volkskrant 10 november 2015 p. 25):
Terreur is gruwelijk. Maar het antwoord op terreur is dat vaak ook. En het is een enorme klap voor de economie.
Een jaar na de aanslag concludeerde de OESO dat de kosten van de handel met de VS door de veiligheidsmaatregelen aan de grens met 1 tot 3 procent waren toegenomen. 'Gezien de elasticiteit van handelsstromen tussen -2 en -3 kan dit leiden tot een twee tot drie keer zo grote daling van de internationale handel', aldus de OESO. Tien jaar na de aanslag maakte The New York Times een berekening van de echte kosten van 9/11. Die kwamen uit op een astronomische som van 3,3 biljoen dollar, waarbij de oorlogen in Afghanistan en Irak waren inbegrepen.
Na 9/11 werd aangedrongen op een beheerste reactie. Dat is niet gebeurd. Of dat na 13/11 wel lukt, is nu al twijfelachtig.

Nieuw: wethouder pikt het niet meer (Ana van Es Volkskrant 13 november 2015 p. 15):
Het is hoogst ongebruikelijk, maar wethouders protesteren massaal tegen de door het Rijk opgelegde bezuinigingen. Hoe een bestuurder uit 'armlastig' Gouda hen op de been kreeg.
Verder bezuinigen is 'onverantwoord': het zal leiden tot lange wachtlijsten in de zorg, verloederde wijken, slecht onderhouden wegen, toename van het gevoel van onveiligheid en het sluiten van zwembaden, kindcentra en musea, aldus de lokale bestuurders. Uniek
Het wethoudersprotest, uniek in de Nederlandse politieke verhoudingen, begon in het glazen gemeentehuis van Gouda, op de werkkamer van Jan de Laat. Hij is pas een jaar wethouder, namens de mede door hemzelf opgerichte partij Gouda Positief. Credo: 'Zuinig met Gouds geld'. De wethouder laat zich soms ontvallen, in de taal van de ondernemer die hij jarenlang was:
'Ik wil dicht bij mijn klanten staan.' En dan zegt hij: 'Pardon, dicht bij de burgers.'

Is ABN Amro een soort Unilever? (Peter de Waard Volkskrant 12 november 2015 p. 27):
Eigenlijk had de staat de vierenhalf miljoen klanten van ABN Amro bij de beursgang een waarschuwing moeten geven. 'Als deze bank onverhoopt failliet gaat, bent u uw banktegoeden en spaarsaldi kwijt boven het dan geldende bedrag van het depositogarantiestelsel. Wilt u dat risico niet lopen, dan wordt geadviseerd uw rekening over te hevelen naar SNS Bank, de laatste staatsbank. Tot zo lang het duurt.'
Dijsselbloem wil met de beursgang versneld het belastinggeld terughalen dat Wouter Bos met de nationalisatie heeft uitgegeven aan de redding van de bank. Hij had beter jaarlijks het dividend kunnen opstrijken. Dan had de staat op termijn het hele bedrag kunnen terughalen en zou ook nog wat tafelzilver voor toekomstige generaties bewaard zijn gebleven.
Maar dit is een achterhoedegevecht.

Bankiers zeggen het zelf: we zijn grote hebberds (Nanda Troost Volkskrant 11 november 2015 p. 2):
Wie werkt op de beursvloer of bij een bank, wordt meer dan in andere sectoren gedreven door hebzucht. Dat geldt ook voor verkoopmedewerkers en makelaars. Wie minder last van gelddorst heeft, werkt vaak in de zorg, het onderwijs of bij de overheid.
Voor het eerst is ook onderzocht in hoeverre hebzucht mensen motiveert. Daarbij kwamen stellingen aan de orde als 'Ik wil altijd meer', 'zodra ik iets heb verkregen, ga ik nadenken over het volgende wat ik wil' en 'ik kan me niet voorstellen dat ik te veel dingen heb'.
Hebzucht kan lonen, blijkt ook uit het onderzoek. Verkoopmanagers die bovengemiddeld hebzuchtig zijn, verdienen gemiddeld 10 procent meer dan jan modaal in een heel jaar, ongeveer 3.000 euro bruto per jaar.
Volgens het onderzoek is hebzucht 'de ontevredenheid dat men niet genoeg heeft van iets en dat men daar meer van wil hebben'. En: 'Zo bleek uit eerder onderzoek van de Universiteit Tilburg dat hebzuchtige mensen de neiging hebben om meer impulsief te zijn, riskant gedrag te vertonen en minder zelfbeheersing te hebben. Ze lijken ook minder tevreden te zijn met hun leven, hebben een negatiever zelfbeeld en zijn weinig empathisch.'
Toch hoeft hebzucht niet per se negatief te zijn, zegt Jaap van Muijen, hoogleraar psychologie aan Nyenrode. Hij heeft het salarisonderzoek uitgevoerd met Eric Melse van de Hogeschool van Amsterdam. 'Als deze eigenschap productief wordt ingezet, leidt hebzucht tot economische groei en vernieuwing. Maar als hebzucht ontspoort, leidt het tot destructief gedrag.'

Stijging zzp'ers leidt tot excessen (Peter de Waard Volkskrant 11 november 2015 p. 29):
De Nederlandse overheid moet de sociale zekerheid van zzp'ers vergroten, vindt het Internationaal Monetair Fonds, dat vier manco's constateert in de Nederlandse economie.
In geen land ter wereld stijgt het aantal zzp'ers zo snel als in Nederland, zegt het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dat leidt tot excessen zoals het verschijnsel dat zelfs verplegend personeel nu op grote schaal als zzp'er werkt in ziekenhuizen.
'Als dat gebeurt, is er fundamenteel iets mis. Verpleegsters werken niet met eigen installaties en materieel, ze kunnen hun werktijden niet zelf kiezen. Zelfs hun kleding is van hogerhand bepaald. Het kan niet anders of er zijn andere oorzaken waardoor ze daar als zzp'ers werken', zei Tom Dorsey, hoofd van de IMF-delegatie die in de afgelopen maanden een analyse van Nederland heeft gemaakt, dinsdag op een persconferentie in Amsterdam. Weliswaar kan hij geen internationaal vergelijkbare cijfers leveren 'maar ik hoorde hier dat het in Nederland harder gaat dan in alle andere landen in de wereld. En in die landen hoorde ik hetzelfde.'
1 De toename van het aantal zzp'ers leidt tot spanningen op de arbeidsmarkt.
2 De belasting op arbeid is te hoog en de belastingen op vastgoed en vermogen zijn te laag.
3 Nederland zou de economie meer kunnen stimuleren.
4 Nederlandse huishoudens hebben te veel schulden.
Jonge gezinnen worden de koopmarkt opgejaagd door de aftrekbare rente en door het feit dat zij 100 procent van de waarde van de woning kunnen financieren. Dit moet omlaag, zodat huishoudens in de toekomst grotere financiële buffers hebben om schokken op de woningmarkt te kunnen weerstaan. Ook de socialewoningbouwsector moet meer marktgericht worden. 'De woningmarkt in Nederland wordt bijna geheel gesubsidieerd, zij kent nauwelijks commerciële huurwoningen, terwijl die wel nodig zijn. Het IMF vindt ook dat de vermindering van de hypotheekrenteaftrek sneller moet.'

Wat 'Ons Geld' wil gebeurt al (Volkskrant 19 oktober 2015 p. 18):
Hervorming van ons geldstelsel is hard nodig. Het probleem ligt echter niet bij de commerciële, maar bij de centrale banken.
Edin Mujagic is monetair econoom en auteur van het boek Geldmoord. Tot 1971 was ons geld altijd direct of indirect gekoppeld aan goud. Sinds de zomer van dat jaar hebben we op mondiaal niveau te maken met het zogeheten fiat geldstelsel, een stelsel waarin de uitgevers van geld, namelijk de centrale banken, onbeperkte hoeveelheden ervan kunnen drukken. Het is een van de grootste monetair-economisch-politieke mythes dat de centrale banken onafhankelijk zijn. Zij zijn een onderdeel van de overheid.
Alom vertegenwoordigde overheid
Ons geldstelsel wordt al decennialang gekenmerkt door de alom vertegenwoordigde overheid. Het belastingstelsel moedigt schuldopbouw aan. De prijs van het geld, de rente, wordt door de centrale banken bepaald op dezelfde manier als dat in de voormalige Sovjet-Unie bepaald werd hoeveel schoenen en in welke kleur er per jaar geproduceerd moest worden, namelijk door een handjevol mensen, per decreet.
Sinds de centrale banken voor het eerst in de historie op mondiaal niveau volledig verantwoordelijk werden voor het monetaire beleid, hebben ze het monetaire beleid in dienst van de overheden gesteld. Dat is niet verwonderlijk aangezien de centrale banken een onderdeel van diezelfde overheden zijn. Dáár, bij de centrale banken ligt het probleem, veel eerder dan bij de commerciële banken. Een grondige hervorming van ons moderne geldstelsel is broodnodig. Wat Ons Geld wil, is echter geen hervorming.

Een Bijbelse oplossing voor de financiële crisis? (Rens van Tilburg Volkskrant 11 januari 2011):
De rooms-katholieke kerk is niet langer het morele kompas van de wereld, ook niet van de financiële. Toch lijkt de oplossing om van de schuldenberg af te komen rechtstreeks afkomstig uit de Bijbel.
De Nederlandse banken beloofden in 2009 plechtig dat het voortaan weer om de klant zou draaien. Het ‘goede’ valt sindsdien voor bankiers niet langer noodzakelijkerwijs samen met het ‘meest winstgevende’. De commissie Burgmans, die toeziet op de naleving van de Bankencode, constateerde onlangs dat banken nog altijd ‘worstelen’ met deze opdracht.
Roomser dan de paus
Van oudsher wendt de mens die worstelt met de vraag wat ‘het goede’ is zich tot religieuze autoriteiten. Paus Benedictus deed in 2009 een duit in het zakje met zijn encycliek ‘Caritas in Veritate’. Daarin brak hij met zijn voorganger Johannes Paulus II, die na de val van de Muur enthousiast de vrije markt omhelsde. Volgens Benedictus is de commerciële logica toch niet alles, ook bankiers dienen oog te hebben voor de morele gevolgen van hun handelen.
Veel respons kwam er niet vanuit de financiële sector. Wellicht vanwege het slechte voorbeeld van de eigen Vaticaanse bank. Rond dit ‘Instituut voor Religieuze Werken’ hangt niet de geur van mirre en wierook, maar die van maffia en witwaspraktijken. Recent stelde het Vaticaan een externe toezichthouder aan in 'de strijd tegen het witwassen van geld en de financiering van het terrorisme'. Dit wel pas na aandringen van de internationale ‘Financial Action Task Force’. Zelfs de internationale financiële wereld blijkt roomser dan de paus. Bijbelse oplossing
Op het vergroten van de geldhoeveelheid rustte een taboe, omdat de prijsstijging die dit volgens de economieboekjes teweegbrengt ten koste gaat van kapitaaleigenaren. Deze zien de koopkracht van hun spaargeld slinken. Dit ondermijnt het voor het kapitalisme fundamentele geloof in de hardheid van het kapitaal. De vrees groeit nu dat de wereld op het spoor is gezet van de geldontwaarding. Edin Mujagic, auteur van ‘Het inflatiespook’, spreekt van ‘geldicide’: ‘een of een reeks handelingen met voorbedachten rade, met als doel het vernietigen, geheel dan wel gedeeltelijk, van de koopkracht van het geld.’
Schuldicide
Tegelijkertijd vindt ‘schuldicide’ plaats: oude schulden worden eenvoudig afbetaald met nu overvloedig voorradige dollars en euro’s. Ook dit is een oplossing uit het boekje. Het oud-testamentische boek Leviticus, om precies te zijn. Dat beschrijft het Godsgebod om na zeven sabbatsjaren, waarin de akkers braak liggen en de wijngaarden onaangeroerd blijven, in een jubeljaar alle bezittingen terug te laten keren naar hun oorspronkelijke eigenaar en schulden kwijt te schelden. Indertijd ging het voornamelijk om land, huizen en een enkele geit of schaap. Nu zijn het de tophypotheken, woekerpolissen en credit default swaps.

Christian ter Maat PVDA trekt grote broek aan en aan het kortste eind! (20 februari 2010):
Iedere dag neemt de schuld van de Nederlandse overheid gemiddeld met meer dan 47 miljoen euro toe. Ieder uur komt er bijna twee miljoen bij. Iedere seconde loopt de staatsschuld met ruim 550 euro op. Een demissionair kabinet zal tot gevolg hebben dat we hogere rente op staatschuldpapier moeten gaan betalen en dat de schuld nog sneller toeneemt. Partij Voor De Arbeid; bedankt dat vanaf nu het acroniem luidt; PINGS (Portugal, Italië, Nederland, Griekenland én Spanje); de zwakste vijf landen van de eurozone!

Opsplitsing - Deutsche Bank gaat flink reorganiseren (Volkskrant 19 oktober 2015 p. 21):
De topman van Deutsche Bank gooit het roer drastisch om bij Duitslands grootste bank. De machtige en belangrijke zakenbanktak wordt in tweeën gesplitst en van zes leden van het bestuur nemen John Cryan en de raad van toezicht binnenkort afscheid.
Het is een volgende stap in de herstructurering van Deutsche. De bank moet weer winstgevend worden en zijn reputatie verbeteren, nadat die door talloze fraudezaken sterk is verslechterd. Over anderhalve week maakt Cryan, topman sinds juli, een gedetailleerd stappenplan bekend voor de komende vijf jaar.

Je hoort steeds dat het goed gaat met de economie, maar voor velen gaat dat niet op (MariëttePatijn Volkskrant 19 oktober 2015 p. 21):
Op dit moment hebben meer dan een half miljoen Nederlanders twee of meer banen. In 2013 waren dat er nog rond de 300.000. Het stapelen van banen is volgens de vakbond voor veel mensen geen vrije keuze, maar bittere noodzaak omdat werkgevers alleen maar 'kleine en schrale' arbeidscontracten bieden. De bond pleit daarom voor meer 'echte' banen met zekerheid.
De FNV houdt het pleidooi in het kader van Wereldarmoededag, deze zaterdag.

Waar wás u? (P. Gieske Volkskrant 13 oktober 2015 p. 24):
Waar heeft ABN Amro-econoom Han de Jong de afgelopen tien jaar uitgehangen? Hij betoogt: een bank geeft niet zo maar krediet, net zo min als een bakker zomaar brood bakt (O&D, 12 oktober).
De Jong heeft dan kennelijk gemist hoezeer banken dat nou juist wel gedaan hebben. Van aflossingsvrije hypotheken tot woekerpolissen, je kon je kont haast niet keren of er lag weer een folder in de bus! En waarom? Om torenhoge bonussen, krankzinnige salarissen, gewetenloze verkoopcommissies en misplaatste aandeelhouderswinsten te kunnen uitbetalen. Er werd zo veel krediet verstrekt dat toen terugbetalen twijfelachtig werd, de banken op omvallen na, dood waren en gered moesten worden. De gemeenschap hoopt trouwens nog 30 miljard terug te zien van de bank van De Jong. Het waren juist de banken die meer brood bakten dan een hele wereldbevolking deze eeuw nog op kon. En precies daarom is hij nu ambtenaar en geen bankbediende.
Omdat de staat zijn inkomen kwam redden.

Chinese economie blijft blackbox (Peter de Waard Volkskrant 12 oktober 2015 p. 21):
De tweede economie van de wereld hapert, maar niemand weet hoe het precies gaat. De hoop dat daarover tijdens de financiële top in Lima duidelijkheid kwam, bleek ijdel: China hield zijn mond.
De eurozone kampt met een vluchtelingencrisis, maar heeft daarnaast nog altijd de tijdbom van 1.000 miljard euro aan slechte leningen als erfenis van de vorige crisis niet ontmanteld. En de Fed in de VS durft de rente niet te verhogen. Al die landen proberen hun groei overeind te houden door de rente zo laag mogelijk te houden en geld bij te drukken. 'Kwantitatieve verruiming is veranderd in competitieve verruiming', zei de Indiase bankpresident Raghu Rajan. Of landen proberen via dit middel hun concurrentiepositie te verbeteren door de wisselkoers te drukken.
Groeimotor
Het stilvallen van een wereldwijde groeimotor als China vindt ook nog plaats in een tijdperk dat grote structurele veranderingen plaatsvinden. Robotisering en digitalisering zijn bezig van de hele wereld een diensteneconomie te maken, constateerde president Tim Adams van de wereldbankenorganisatie IIF.
Veel politici en centrale bankiers willen zich geen crisis laten aanpraten nu hun economie nog groeit. De inflatie aan waarschuwingen heeft in dat opzicht zijn werk gedaan. Vlak voor de jaarvergadering van 2014 besloot het IMF de kans op een derde recessie in de eurozone te verhogen van 25 naar 40 procent vanwege Griekenland en Oekraïne. Voor de ECB was dat toen doorslaggevend om de bankbiljettenpers aan te zetten. Achteraf kwam er geen recessie. De hoop is dat ook dit jaar de angst niet bewaarheid wordt. Maar de stilte maakt het wachten beklemmend.

Griekenland is niet het hoofdthema of 'Lagarde moet worden herbenoemd' (Peter de Waard interview met Jeroen Dijsselbloem Volkskrant 10 oktober 2015 p. 33):
De Chinese groei en de Duitse export haperen, maar het jaagt Financiën-minister Dijsselbloem geen angst aan. 'Het Nederlandse herstel wordt breed gedragen.'
U vindt niet dat Nederland overhaast op het herstel heeft geanticipeerd met een lastenverlichting van 5 miljard euro. Heeft u de smeerolie voor een nieuwe crisis niet verspeeld?
'Nee. Want de lastenverlichting is een hervorming om iets te doen aan de werkloosheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dat doen we door onder meer verhoging van de arbeidskorting en andere maatregelen. Als ik 15 miljard beschikbaar had gehad, zou ik dat ook hebben gedaan.'

DNB waarschuwt voor nieuwe beurskrach (Yvonnen Hofs Volkskrant 8 oktober 2015 p. 28):
Met het zweet in de handen slaat De Nederlandsche Bank de ontwikkelingen op de effectenbeurzen gade. De toezichthouder op de financiële sector ziet de risico's op een nieuwe mondiale beurskrach duidelijk toenemen. In een risicoanalyse die DNB vandaag heeft gepubliceerd wijst het instituut met de beschuldigende vinger naar de centrale banken. Hun beleid (extreem lage rente, geldkraan wijd open) vergroot de kans op ongelukken, aldus de DNB-economen.
Als de centrale banken de rente op een gegeven moment weer verhogen, wat volgens Knot onvermijdelijk is, zijn de gevolgen voor de financiële markten niet te overzien, stelt hij. 'We hebben al een paar voorproefjes gezien van hoe heftig de beurzen dan kunnen reageren.' Bij wijze van positieve noot wijst DNB er wel op dat de verhoogde eisen voor banken het financiële systeem weerbaarder hebben gemaakt tegen een nieuwe financiële crisis. Daar staat dan weer tegenover dat koersbewegingen op de beurzen steeds meer correlatie vertonen, aldus DNB. Dus als de grondstoffenprijzen dalen, dalen ook de prijzen van andere effecten. 'De afgelopen jaren lijken de besmettingsrisico's op de financiële markten te zijn toegenomen. Tegen deze achtergrond kunnen schokken al snel resulteren in forse prijsaanpassingen', schrijft DNB in zijn risicoanalyse.

'Verhoging zou grote risico's inhouden' Fed houdt rente VS op nul procent (Peter de Waard Volkskrant 18 september 2015 p. 27):
De Federal Reserve, de Fed, durft de officiële rente in de VS niet te verhogen. Oorzaak is de onzekerheid over de wereldeconomie en de onrust op de financiële markten vooral als gevolg van de devaluatie van de Chinese munt eind augustus. Voor het financieren van de overheidsschuld is een rente van 0 tot 0,25 procent, dus vrijwel gratis geld zeer aantrekkelijk.

De obsessie van banken gericht op de hefboomwerking werkte eerst in hun voordeel, maar op dit moment duidelijk in hun nadeel. Voor 'Winst en Verlies' geldt de spreuk van Titus Maccius Plautus (254-184 v.Chr.) dat de kost gaat voor de baat uit. Voor een gezonde boekhouding dienen inkomsten en schulden in balans te zijn.
In hoeverre is het slim geweest het de kost gaat voor de baat uit volledig voor de new economy - zeepbel(casino)kapitalisme - het 'Angelsaksische model' live now pay later in te ruilen?

De bankencrisis is een gevolg dat er te lang op de pof is geleefd. Het is interessant om te zien dat het instrument van de ingenieuze hefboomwerking dat de slagkracht, de geldschepping van banken enorm heeft vergroot uit de kast wordt gehaald om het probleem op te lossen. China kan niet worden verweten dat ze daar niet intrappen. Ze kopen liever de krenten uit de pap dan dat ze hun geld in de bazooka, het nieuwe noodfonds - de inversie van de slagkracht van de banken - investeren. De vraag is nu hoeveel Andre Stapel’s er in de financiële wereld rondlopen die probleem en oplossing met elkaar verwarren? De bazooka is niet meer dan een losse flodder.
De oplossing van de eurocrisis hangt samen met het evenwicht tussen import en export van de individuele landen (Henk Brouwer en Henk Folmer in ‘O & D’ Volkskrant 11 november 2011) of met andere woorden met de bekende macro-economische kringloop van François Quesnay. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen, 'Invoer + Uitvoer' = 0. Het exportoverschot van het ene land hangt met de schuldenberg van een ander land samen.

Het grote paaien is begonnen (Robert Giebels Volkskrant 16 september 2015 p. 5):
Analyse De voor-elk-wat-wilsbegroting
Na het jarenlange zuur komt dan toch echt, uiteindelijk, het zoet. Door de aantrekkende economie kan het kabinet in zijn begroting voor 2016 die belofte nakomen. Er zit iets in het koffertje voor bijna elke Nederlander en voor vrijwel de voltallige oppositie - die de coalitie zo hard nodig heeft. Etc.
Verhoging
Wat er wel tegenover staat is een verhoging van het structurele begrotingstekort. Dat cijfer drukt het tekort op de overheidsbegroting uit, maar dan ontdaan van het conjuncturele op en neer gaan van de economie en incidentele mee- en tegenvallers. Dijsselbloem vindt het een nauwelijks uit te rekenen onding, maar in Europa is het structurele tekort bijna belangrijker dan het gewone tekort - bekend van de 3-procentseis.
Brussel en sinds dit jaar ook de Raad van State eisen dat Dijsselbloem het structurele tekort omlaag brengt, maar de 5 miljard lastenverlichting stuwt het juist omhoog. Europa doet daar moeilijk over tenzij er iets blijvends verbetert.
Wat? Nou, het belastingstelsel bijvoorbeeld. 'De grote belastingherziening is er niet gekomen', stelt Dijsselbloem nu droog vast. Hij zal de 5 miljard belastingverlaging in Brussel moeten zien te verkopen als een hervorming.

Wat Dijsselbloem óók had kunnen doen met 5 miljard (Robert Giebels Volkskrant 15 september 2015 p. 12-13):
In de begroting die minister Dijsselbloem vandaag uit zijn koffertje haalt, gaat 5 miljard euro terug naar de belastingbetaler. Een gemiste kans om de boeken in te gaan als de man die het land blijvend beter maakte? Piet Lieftinck had zijn tientje, Jelle Zijlstra en Gerrit Zalm kregen een 'norm' op hun naam. En Jeroen Dijsselbloem? We mogen niet uitsluiten dat ook deze minister van Financiën zijn plek in de geschiedenisboekjes krijgt, maar dat zal dan niet zijn vanwege de begroting die hij vandaag presenteert.
Terwijl dat wel had gekund. De PvdA'er had, samen met zijn VVD-staatssecretaris Eric Wiebes, zijn naam kunnen verbinden aan een nieuw belastingstelsel. Hij had ook de 'man van 5 miljard' kunnen zijn die met dat geld het onderwijs, de zorg of de economie een enorme duw had kunnen geven, precies op het juiste moment: van crisis naar herstel.
Het zal anders gaan. Dijsselbloem kiest ervoor de economie een impuls te geven met een belastingverlaging. De Nederlandse belastingbetaler krijgt Dijsselbloems 5 miljard in maandelijkse termijnen van een paar tientjes uitgekeerd, verstopt in zijn loonstrookje of uitkeringsoverzicht.
Uitdelen
Visieloos zwabberbeleid, zeggen media-economen als Bas Jacobs, Sweder van Wijnbergen en Sylvester Eijffinger. Ze vinden het op zijn vriendelijkst gezegd een gemiste kans, electoraal handige cadeautjes uitdelen zonder dat er iets tegenover staat.
Reparatie
Het was eens maar nooit weer en na twaalf jaar ministerschap snapte Zalm waarom een overschot niet beklijft.
'Volgens de economentheorie moet je het dak repareren als de zon schijnt, maar de politieke economie zegt: waarom zouden we het dak repareren zolang het niet regent?'
Dijsselbloem had vandaag als eerste die weg in kunnen slaan. Zijn naam was naast die van Lieftinck, Zijlstra en Zalm in de geschiedenisboeken gebeiteld, als de minister van Financiën die dwars tegen politieke campagnelogica in een unieke norm had geïmplementeerd. De Dijsselbloem-dakdekkersnorm.

Gezocht: econoom/intellectueel of Druk op economen om te publiceren steeds hoger (Peter de Waard Volkskrant 15 september 2015 p. 29):
De hoge druk om te publiceren dwingt economen aan universiteiten zich te specialiseren. 'Ontregelende generalisten' verdwijnen daardoor. Zorgwekkend, vinden drie onderzoekers.
Op de economische faculteiten van de universiteiten heerst een anti-intellectueel klimaat. Dat is zorgwekkend, stellen de economen Harry van Dalen, Kees Koedijk en Arjo Klamer vast op grond van een enquête onder economen in Nederland.
Reden van dit klimaat is de hoge publicatiedruk, die tot specialisatie dwingt. 'Op de universiteiten overheerst de publish-or-perish-cultuur. Ruim 80 procent van de economen ervaart de publicatiedruk als zeer hoog, omdat de verdeling van geld onder meer is gebaseerd op publicaties en citaten.' Etc.
Van Dalen: 'Over één ding zijn economen - in de praktijk en in de academie - het roerend eens: optreden in de media is van ondergeschikt belang om mee te tellen in de wereld. Voor buitenstaanders zal deze uitkomst opvallen. Zij zien per slot van rekening Sylvester Eijffinger, Sweder van Wijnbergen en Ewald Engelen als de economen omdat zij op het scherm hun inzichten delen. Onder economen vallen dergelijke optredens evenwel slecht en roepen ze achterdocht op.' Uit het onderzoek blijkt verder dat slechts één op de twintig economen denkt dat in de toekomst nog een Nederlander in navolging van Jan Tinbergen de Nobelprijs voor de Economie kan winnen.
Volgens Van Dale, Koedijk en Klamer dreigt 'de verregaande specialisatie gecombineerd met de publicatiedrang en de noodzaak van fondsenwerving academisch onderzoek in toenemende mate te verstikken'. 'Waar is de ruimte voor vernieuwende denkers? Is dit niet een goede tijd voor het eerherstel van de intellectueel in de economie?'

Ons Geld of Nederland weer eens brutaal gidsland? (Bert Wagendorp Volkskrant 15 september 2015):
Het betreft hier geen dagdromerij van een paar maffe Nederlandse acteurs en jonge hemelbestormers.
Woensdag hebben leden van de vaste commissie Financiën een ronde tafel-gesprek met onder anderen acteur-theatermaker George van Houts en de acteurs Pierre Bokma, Tom de Ket, Victor Löw en Leopold Witte. Het gaat over de toekomst van ons geldsysteem. Dat lijkt opmerkelijk, en dat is het ook. Over een maand neemt de vaste commissie het Burgerinitiatief Ons Geld in behandeling, nadat 120 duizend Nederlanders daarop hadden aangedrongen.
Van Houts, Bokma, De Ket, Löw en Witte vormen De Verleiders. In hun derde voorstelling, Door de bank genomen, ging het onder meer over de macht van bankiers en het feit dat particuliere banken het scheppen van geld praktisch hebben gemonopoliseerd. En over de kwalijke gevolgen daarvan. Het was een prachtige voorstelling en na afloop was ik ouderwets enthousiast en tevens woedend.
Dat de acteurs niet maar wat stonden te spelen maar écht verontwaardigd waren, bleek toen Van Houts en de zijnen in samenwerking met de Stichting Ons Geld het Burgerinitiatief startten. Ons Geld werd in 2012 opgericht door de toen 23-jarige Luuk de Waal Malefijt.
Wat is het punt? Van al het geld dat in Nederland in omloop is, is 97 procent via hypotheken en leningen gecreëerd door particuliere banken. Ons geld is schuld aan de bank en dát is volgens Ons Geld de oorzaak van de huizenbubbel, kredietcrisis, werkloosheid, groeiende ongelijkheid en nog veel meer trieste ellende.
Het doel van het Burgerinitiatief: de overheid met het geldscheppen weer naar zich toetrekken, zo de macht van de banken breken en de geldcreatie weer onder democratisch toezicht brengen. Staatsgeld, vrij van schuld en rente. Etc.
Op de site van Follow The Money toonde George van Houts zich niet erg optimistisch. Hij vreest dat de macht en de lobbykracht van de banken te groot zullen blijken: geldscheppen is lucratieve handel. 'Als het niet lukt, dan maar een revolutie. De klinkers uit de straten en op naar de Zuidas!'
Oké, maar eerst de Kamer. Spekkie voor het bekkie van Jesse Klaver. Kans voor open doel voor de Nieuwe Linksigheid van de PvdA, gefundenes fressen voor Emiel Roemer.

Schaken of Ongemakkelijk gesprek met Heleen Mees (Jean-Pierre Geelen Volkskrant 14 september 2015 V2):
Het had er alle schijn van dat Heleen Mees niet geweten heeft dat EenVandaag een ander spel speelde dan zij.
Bij het schrijven van zijn wekelijkse Parool-column dacht Felix Rottenberg: 'Dit krijgt zo buitenproportioneel veel aandacht... Er zijn echt belangrijker zaken.' Dat zei hij vrijdag in DWDD.
De ophef over zijn 'bedrijfsleider' Diederik Samsom (Vrij Nederland) en 'supertechnocraat' Jeroen Dijsselbloem (College Tour) was weer eens de schuld van de media, vertolkte de (net afgetreden) voorzitter van de kandidaaatstellingscommissie de vermoorde onschuld. Met VN had hij vier uur zitten praten en op één achteloos momentje zijn 'scherpe antenne' verloren. Net dat momentje over Samsom, wat die rioolratten van VN natuurlijk breed hadden uitgevent.
Inderdaad waren zijn quotes in College Tour zichtbaar geknipt en geplakt, bleek vrijdag. Maar als iemand de mores van de media kent, is het Rottenberg. Geen politicus is, dan toch een strategisch schaker. Deze weken speelde hij simultaan op vele borden: dinsdag volgt nog een cijferrapportje in Het Parool, een jaarlijks spelletje dat 'nu ook wel weer volle aandacht' zou krijgen. Onderwijl maakte hij op het speelveld van DWDD zijn aftreden openbaar. Een paardensprong.
Rottenbergs plannen voor de PvdA doen er hier niet toe, noch hoe oprecht zijn 'frank en vrij' spreken is. Het is het doorzichtige narrenmat dat hij dacht te spelen door eventjes de media de schuld te geven.
Op het toernooi van de publiciteit waren zaterdag de borden omgedraaid. EenVandaag had tienduizend kilometer vliegen over gehad voor 'een zoektocht naar econome Heleen Mees'. Ze werd gevonden in Bejing, waar ze 'voor het eerst haar verhaal' zou doen, aldus de aankondiging.

Heleen Mees Nederland moet geen fiscale vrijhaven willen zijn (Volkskrant 22 april 2015 p. 24):
Om energie vrij te maken voor vernieuwing moet Nederland zijn positie als belastingparadijs opgeven. Onder aanvoering van oud-eurocommissaris Neelie Kroes is begin dit jaar Start-UpDelta opgericht om start-ups in de technologiesector te helpen de wereldmarkt te veroveren. De praktijk is echter weerbarstig. Hoewel ons land al jaren een toppositie inneemt als het aankomt op het gebruik van ict, komen we in de Bloomberg innovatie-index niet verder dan een 20ste plaats.

Leer van Friesland (Michel Hendriks Volkskrant 17 september 2015 p. 24):
In de trein Utrecht-Leeuwarden heb ik met verbazing het artikel van Heleen Mees gelezen over een georkestreerde volksverhuizing in Nederland (O&D, 14 september). Nadat ik in Hongkong, Amsterdam en Moskou heb gewoond en gewerkt, ben ik veertien jaar geleden in Utrecht gaan wonen. Sinds vorig jaar werk ik in Leeuwarden en reis ik wekelijks met de trein heen en weer.
Dat betekent twee uur de tijd voor een kop koffie, de krant en mijn e-mails. Ik doe dit niet alleen, wij zijn met een team van vijf personen uit de Randstad. Wij investeren in duurzame energieprojecten in de provincie Fryslan en de ontvankelijkheid daarvoor is groot. Vergeleken met de reistijd van mijn vorige banen stelt die twee uur niks voor. Nog meer mensen in de Randstad betekent alleen maar nog meer files en wellicht nog belangrijker: juist minder innovatie. Wij ervaren het als een verrijking om in Friesland te werken.

G20 geeft China voordeel van de twijfel (Peter de Waard Volkskrant 7 september 2015):
De landen van de G20 waren dit weekend bijeen in Ankara. Hoewel China steun kreeg voor de recente devaluatie van de yuan, klonk ook de noodzaak van structurele hervormingen.
China heeft dit weekeinde steun van de andere grote economieën in de wereld gekregen voor de onverwachte devaluatie van de yuan die al een maand zoveel beroering veroorzaakt op de financiële markten. Maar uitdrukkelijk wordt gesteld dat dit niet mag leiden tot een valutaoorlog en protectionisme.
De landen van de G20 stellen dat China voor een moeilijke economische transitie staat van een op export gerichte economie naar een economie die vooral op binnenlandse consumptie draait. Daarbij zal ook de koers van de eigen munt uiteindelijk door de markt moeten worden bepaald en niet meer van hogerhand door de autoriteiten. Goedkoop geld
Maar ook werd erkend dat economieën niet blijvend overeind kunnen worden gehouden met goedkoop geld van de centrale banken. 'Dat leidt niet tot evenwichtige economische groei. Als de economie weer enige vaart krijgt, moet de rente omhoog.'
De Britse minister van Financiën, George Osborne, verklaarde dat hernieuwde groei nu vooral moet worden bewerkstelligd door structurele hervormingen, zoals liberalisering van de arbeidsmarkt, en niet door steeds meer geld bij te drukken.
De G20 stelde vast dat in sommige landen de economie weer aantrekt, maar dat de groei nog altijd achterblijft bij de verwachtingen. Vorig jaar in Australië had de G20 toegezegd 2 procent extra groei voor de wereldeconomie te willen bewerkstelligen door gecoördineerde overheidsinvesteringen. Deze investeringen liggen achter op schema.
IMF-directeur Christine Lagarde vatte het krachtig samen: 'De groei is te laag, de produktiviteit is te laag, de wereldhandel is te laag, de investeringen zijn te laag en er zijn te weinig infrastructurele projecten. Het enige wat te hoog is, is de werkloosheid.'

Op 23 juni 2009 werd bekend dat de minister van Financiën, Wouter Bos, zou gaan pleiten voor een vaste positie van Nederland binnen de G20. Volgens Bos betaalt Nederland veel aan instellingen als het IMF en de Wereldbank en doet zo letterlijk een duit in het zakje voor economisch herstel. Bos wilde pleiten omdat het in zijn ogen nu lijkt op betalen, maar niet mee kunnen praten. Dit alles werd het hoofdonderwerp van het gesprek met de ambtsgenoot van de Verenigde Staten, minister Geithner. In januari 2011 werd bekend uit door Wikileaks gelekte documenten van de Amerikaanse ambassade in Den Haag dat Washington enkel bereid was om Nederland een uitnodiging te geven voor toekomstige G20-bijeenkomsten als het land actief zou blijven in Afghanistan.6

'Wij zijn verslaafd geraakt aan nieuw nieuw nieuw.' (interview met Colin Firth Volkskrant Magazine 5 september 2015 p. 54):
Livia Firth, de vrouw van acteur Colin Firth, is heus niet vies van een beetje glamour. Maar ze is ook een vrouw met een missie: 'Fast fashion moet de wereld uit.'
Het aangrijpendste beeld in de documentaire The True Cost is dat van gehandicapte Indiase kinderen, de hele dag liggend op een matje op het erf. Zwakzinnig, misvormd, zo geboren door het gebruik van pesticiden in de katoenteelt waar hun moeders werken. Ook hartverscheurend: de kleuter in Bangladesh die de hele dag in een textielfabriek rondhangt, omdat haar moeder achter de naaimachine geen geld heeft voor een oppas of school. Omdat het de moeder ook pijn doet dat haar dochtertje zo opgroeit, brengt ze haar regelmatig maandenlang naar haar ouders in het plattelandsdorp waar ze vandaan komt. Ja, zegt ze betraand voor de camera, het is erg om zo lang van elkaar gescheiden te zijn. Maar later, láter zal haar dochter het beter krijgen, dat is waar ze nu zo hard voor werkt.
'Moderne slavernij', zegt Livia Firth in haar kantoor in Londen, waar ze praat over de film, die ze mede produceerde. 'De fast fashion-industrie heeft geen rijkdom gebracht in Bangladesh, Cambodja, Myanmar, zoals ze altijd beweren, maar armoede van het ergste soort. Aan de andere kant: op de 'Bloomberg-lijst' van de rijksten der aarden staat meneer Ortega van Zara op twee (? zeven). En iets verderop staat meneer Persson van H&M. That is wrong. Als ik dat zie, moet ik bijna overgeven.'
Vast in een armoedeval
Iets later, zonder lach: 'Weet je hoeveel collecties ketens als H&M en Zara produceren? Veertig tot vijftig per jaar.
We zijn verslaafd geraakt aan nieuw, nieuw, nieuw, aan steeds weer andere kleren kopen. In plaats van één mooie broek van 400 euro kopen we er tien, waaraan we in totaal nog meer kwijt zijn ook. In die zin zijn ook wij armer geworden. Net als de Bengaalse en Cambodjaanse vrouwen die in de fabrieken werken armer zijn geworden door hun baan. Ze hebben hun geboortegrond verlaten om naar de stad te gaan, betalen naar verhouding veel voor het kot waarin ze wonen, ze zien hun kinderen nooit en ze werken twaalf, dertien, uur per dag, zeven dagen per week, waardoor ze geen leven hebben. Ze zitten vast in een armoedeval. Jij en ik kunnen klimmen op de carrièreladder, maar dat zal hen nooit gebeuren. Ja, er is tegenwoordig een minimumloon in die landen, maar dat is een hongerloon, geen loon waarvan je normaal kunt leven. Deze mensen kunnen de dokter niet betalen als ze die nodig hebben, ze kunnen geen school betalen voor hun kinderen, ze kunnen zich helemaal niets permitteren. Goddank dat ze een baan hebben, wordt er dan gezegd. Helemaal niet goddank. Misschien waren ze beter af als ze in hun dorp waren gebleven, zonder deze baan.'Etc.
Waarom denk je dat de grote kledingketens juist in Myanmar, in Cambodja en inmiddels ook steeds meer in Ethiopië zitten, waar geen minimumloon geldt? Omdat het in die landen heel slecht is gesteld met de mensenrechten. Daar kunnen ze hun gang gaan.'
Om niet alleen een sombere boodschap te ventileren, maar ook
een oplossing te bieden, promoot Livia Firth de 30-wear rule. 'Bedenk steeds als je op het punt staat een kledingstuk te kopen: ga ik dit minstens dertig keer dragen? Is het antwoord nee, koop het dan niet.' Nee, het is niet eens veel, beaamt ze, zelf vraagt ze zich bij de meeste aankopen af of ze het nog draagt als ze 60 is. Maar met die regel bereik je geen jonge meiden - juist de generatie die te veel, te achteloos, en te goedkoop inslaat. Zegt de vrouw die zich in glossy's dikke vrienden toont met Vogue-hoofdredacteur Anna Wintour en Net-a-Porter-oprichter Natalie Massenet - toch bij uitstek mensen die jonge meiden inprenten dat consumeren het hoogste doel is.

(Peter de Waard Volkskrant 4 september 2015 p. 23):
De vermaarde Britse econome Joan Robinson zei eens dat het doel van een economiestudie niet is economische problemen oplossen, 'maar voorkomen door economen op het verkeerde been te worden gezet'.
Zelfbeeld
Door dat manco hebben de economen de crisis van 2008 niet zien aankomen. In het programma Buitenhof riep de net cum laude in dit vak afgestudeerde Joris Tieleman zondag dat de
huidige studie economie leidt tot een 'tunnelvisie op economisch denken', waardoor 'grote collectieve blinde vlekken' zijn ontstaan.
Op de economensite Me Judice betoogt Piet Keizer, hoofddocent aan de universiteit van Utrecht, dat universitaire economen 'zichzelf niet begrijpen'. 'De interactie tussen zelfbeeld en wereldbeeld is verwrongen', aldus Keizer, hetgeen een wat ingewikkelde manier is om te zeggen dat economen van de maatschappij zijn vervreemd.
Ze zijn te veel homo economicus, houden geen rekening met moraliteit, irrationaliteit, politiek en sociale gedragingen van mensen. Daarom snappen de Brusselse politici of de mensen van de trojka (ECB, EU en IMF) zo weinig van een politieke beweging als Syriza in Griekenland.

Rethinking Economics (Buitenhof 30 augustus 2015):
Het economie-onderwijs moet drastisch anders, bepleit Rethinking Economics, een wereldwijde beweging van economen. De huidige nadruk op wiskundige modellen, rationeel denkende mensen en een perfect werkende markt sluit niet aan op de werkelijkheid en leidt tot gevaarlijke blinde vlekken. Ook psychologie, cultuur en politiek horen thuis in de economie. Is de mens verdwenen uit deze sociale wetenschap? En wat zijn daarvan de risico’s? In Buitenhof een debat tussen Joris Tieleman en Lorenzo Fränkel, jonge economen en vertegenwoordigers van de Nederlandse beweging SIREN, en economieprofessor Pieter Gautier (VU), die het huidige curriculum verdedigt.

Magere jaren lijken nu echt voorbij (Volkskrant 3 september 2015 p. 11):
Het valt niet meer te ontkennen: de arbeidsmarkt bloeit op. Vier tekenen dat er eindelijk weer betere tijden zijn aangebroken voor werkzoekend Nederland.

Het gaat juist helemaal niet goed (Eric Winter Volkskrant 1 september 2015 1 sepember 2015 p. 20):
De Nederlandse welvaart is de afgelopen 7 jaar met 3 procent gedaald, de conjunctuur verslechtert en de internationale situatie ziet er onheilspellend uit.
Doordat de ongelijkheid toeneemt, zijn er bovendien grote groepen die er nog veel meer op achteruit zijn gegaan. Maurice de Hond constateert in zijn wekelijks opinieonderzoek van 17 augustus een werkelijk schokkend verschil in consumentenvertrouwen tussen SP-, PVV-, en 50Pluskiezers enerzijds (ongeveer eenderde van het electoraat) en D66-, PvdA-, VVD- en CDA-kiezers anderzijds (de helft van het electoraat).
Volgens de econoom Robert J. Gordon zijn we in de westerse wereld bezig aan een langdurige periode van nog zeker twintig jaar met in het gunstigste geval zeer lage groei door afname van de arbeidsparticipatie als gevolg van de vergrijzing, verzadiging van het opleidingsniveau van de bevolking, de ontstane vermogens- en inkomensongelijkheid, de wereldwijde torenhoge schulden, de uitputting van natuurlijke hulpbronnen en de negatieve gevolgen door de aantasting van het klimaat. Allemaal langetermijnontwikkelingen die niet één-twee-drie met het bijdrukken van geld door centrale banken of overheidsbezuinigingen zijn op te lossen.
Als we kijken naar de ontwikkeling op zeer lange termijn, zien we een opmerkelijke golfbeweging die door de Russische historisch econoom Kondratieff al lang geleden is beschreven. NRC-columnist Menno Tamminga wees er onlangs op dat de gestage rentedaling haar 33ste verjaardag viert, en adviseert ons te controleren of de persoonlijke financiën bestand zijn tegen een forse rentestijging. De rentedaling ging hand in hand met schuld- opbouw en steeds hogere prijzen voor vastgoed, obligaties en aandelen. De Dow Jones stond in 1982 op 831 en nu op 17.400. In de periode ervoor, de opbouwjaren na de oorlog, was er sprake van een omgekeerde beweging en liep de rente op tot een hoogtepunt begin jaren tachtig.
De situatie in 2015 lijkt op die van 1937, betoogt Richard Abma in de Financiële Telegraaf van 19 maart. Toen probeerde de Amerikaanse overheid na acht jaar crisis de rente te verhogen, net als nu. Dit liep uit op een mislukking. De industriële productie nam sterk af, de werkloosheid liep op en de beurskoersen klapten in elkaar. Een jaar later werd de renteverhoging teruggedraaid. Niet lang daarna volgde de Tweede Wereldoorlog, waarna de cyclus opnieuw begon.

De banken zijn weer booming (Yvonne Hofs Volkskrant 28 augustus 2015 p. 25):
Meer concurrentie op de hypotheekmarkt
Na 2008 hadden de vier grote banken een tijdje vrijwel het rijk alleen op de Nederlandse hypotheekmarkt. Buitenlandse concurrenten als Gmac en Elq kozen het hazenpad toen de huizenprijzen in Nederland omlaag doken. De relatief hoge hypotheken van Nederlandse huizenbezitters, in combinatie met de 'onderwaterproblematiek', hield de concurrentie vervolgens een paar jaar buiten de deur.

Een beweeglijk overschot of Wereld kampt met structureel spaaroverschot (Paul Krugman Volkskrant 25 augustus 2015 p. 21):
Waardoor ging de beurs onderuit? Niemand weet het. Wat betekent het voor de toekomst? Nou, niet veel.
Beleidsmakers moeten nu echt inzien dat het waarschijnlijk is dat een overschot aan spaargelden en voortdurende mondiale zwakte de nieuwe norm zijn.
Naar mijn gevoel is er sprake van een diepgewortelde onwil, zelfs onder zeer ontwikkelde ambtsdragers, om deze werkelijkheid onder ogen te zien. Deels heeft het te maken met belangengroepen:
Wall Street wil niet horen dat een instabiele wereld om strenge financiële regelgeving vraagt en politici die de verzorgingsstaat willen afbreken, willen niet horen dat overheidsuitgaven en staatsschuld nu geen probleem zijn.
Toch speelt er ook een soort emotioneel vooroordeel mee tegen het hele idee van een wereldwijd overschot. Politici en technocraten zien zichzelf graag als serieuze mensen die moeilijke besluiten nemen, zoals bezuinigen en het verhogen van rentetarieven. Ze horen niet graag dat we in een wereld leven waarin schijnbaar krachtig beleid de dingen in feite alleen maar erger maakt.

Arm maar zonder schulden (Wim Steijn Volkskrant 14 augustus 2015 p. 20):
Thomas von der Dunk en Tom Wansbeek verdiepen zich allebei in het probleem van Griekenland en de euro. Jammer dat hun polemiek in de 'kamp'-sfeer wordt getrokken. Dat doet afbreuk aan de ernst van het onderwerp en verzwakt de kans op een oplossing. Beiden wil ik graag deze vraag voorleggen: Is het nou zo onzinnig om ervan uit te gaan dat een mens, een gezin, een land, en dus ook Griekenland, kan kiezen (vrijwillig of door omstandigheden gedwongen) voor een combinatie van een laag materieel welvaartsniveau maar met een kloppend huishoudboekje?
Zo deden wij het thuis, zo doen we het nog steeds en zo doen miljoenen het met ons. En zo kan ook een Griek op zijn manier lekker (blijven) genieten van het leven.

Het spel en de knikkers
Burgers verdienen een groter aandeel (Frank Kalshoven Volkskrant 15 augustus 2015 p. 29):
Kan de overheid niet wat meer lastenverlichting geven? Wat hiervoor pleit is dat de collectieve lastendruk met ruim 37 procent van het nationaal inkomen de komende jaren hoog blijft, en nauwelijks daalt. In de jaren voor de crisis begon, schommelde de collectieve lastendruk tussen de 35 en 36 procent. Normaliseren naar dat niveau betekent dus: nog pakweg 10 miljard lastenverlichting. Wat hiertegen pleit is dat het kabinet een toch al aantrekkende economie niet verder hoeft aan te jagen. En dat de overheid als de economie aantrekt juist buffers moet aanleggen - er komen ook weer mindere tijden. Het is de hoogste tijd - misschien dat de Miljoenennota hier licht op gaat werpen - dat het kabinet hier eens een visie op formuleert. Wat is voor Nederland het gewenste niveau van schuld en tekort op wat langere termijn?
In de tussentijd, zou ik denken, moet de karig bedeelde burger dus vooral bij zijn of haar baas aankloppen. Collega's erbij! En loonsverhoging!

Hoe is het mogelijk dat het vraagstuk van het zeepbel(casino)kapitalisme door bewindspersonen, die verantwoordelijk zijn voor de politieke keuzes die er worden gemaakt niet is onderkend? Het probleem met de internetzeepbel World Online van Nina Brink is dat de huid al wordt verkocht voordat de beer geschoten is. Is het niet juist zo dat de te lang volgehouden struisvogelpolitiek de problemen extra heeft versterkt?

Waarom zijn economen zo irritant? (Peter de Waard 23 juni 2015):
Net als bankiers worden economen sinds de crisis door de buitenwereld gezien als een afwijkende soort, die is vervreemd van de rest van de samenleving. Er heeft zich nog geen antropoloog op gestort, maar de clichébeelden zijn niet van de lucht. Hun gedrag en uitlatingen worden als irritant beschouwd.
Twee conclusies springen in het oog.
Economen en burgers lijken veel op elkaar. Het bevorderen van gelijke kansen voor iedereen wordt door zowel de gemiddelde burger als door de economen als belangrijke waarde gezien. Geldt ook voor zelfredzaamheid en openheid voor andere meningen.
Economen zijn iets minder bereid andere mensen te helpen (), geven minder om het milieu en zijn ook minder bereid zich aan maatschappelijke normen te conformeren. Mogelijk is dat laatste de grootste bron van irritatie. Maar economen delen met de burgers de afkeer van de zucht naar rijkdom en materieel bezit De econoom is ook een mens, concluderen de onderzoekers. En dat zullen de bankiers ook wel van zichzelf zeggen.

De wondere denkwereld van de economen (Peter van der Werff Volkskrant 25 juni 2015 p. 23):
Peter de Waard stelt voor dat antropologen eens onderzoek doen naar het denken van economen (Economie, 3 juni).
Ik voel mij als antropoloog wel aangesproken, met vijftig jaar ervaring met economen. Velen van hen waardeer ik om hun helderheid, hartelijkheid en humor. Je kan met ze lachen. Maar het lachen houdt op als ik over vooronderstellingen van de economische wetenschap begin. Dan blijkt dat bewustwording van die vooronderstellingen op stugge afweer stuit.
Een van de vooronderstellingen gaat ervan uit dat mensen en sociale systemen overal ter wereld net zo opereren als in het Westen. Dat idee omarmen ook economen in ontwikkelingslanden. Zij zijn opgeleid in de westerse economie en vaak roomser dan de paus. Ook zij noemen mensen en sociale systemen die afwijken van economische vooronderstellingen doodgemoedereerd 'falend' of 'imperfect', terwijl de economische wetenschap faalt door een gebrek aan algemeen geldende theorievorming.
Soorten gedrag
Een tweede vooronderstelling is dat ons economisch handelen losstaat van wat mensen verder denken, doen en voelen. Maar het economisch handelen is een geïntegreerd onderdeel van wat mensen en sociale systemen allemaal doen. Het onderzoek moet zich dus richten op interacties tussen alle soorten gedrag.
Dat vraagt om intensieve samenwerking van economen, psychologen en sociale wetenschappers. Naar mijn indruk zien sociale wetenschappers daar meer de urgentie van dan economen en psychologen.
De derde, moeilijk bespreekbare vooronderstelling is dat economische wetenschap geen onrecht in de hand werkt, of niets aan dat onrecht kan doen. Het argument is vaak dat zij geen luchtfietserij over een ideale wereld bedrijven maar realisten zijn, terwijl ze de werkelijkheid van uitbuiting en onderdrukking niet in hun reguliere wetenschap opnemen en daarmee onzichtbaar houden.
Wat ook irritatie wekt is dat niet alleen economen, maar ook politici en journalisten de imperfecte vooronderstellingen van de economische wetenschap blijven omarmen. Een overduidelijk voorbeeld is dat gevestigde politici en journalisten van 'vooruitgang' of 'verbetering' spreken als de economie groeit, terwijl er veel bewijs is dat de positie van honderden miljoenen armste mensen er niet door verbetert en het fysieke milieu er meer nadeel dan voordeel van ondervindt.

Hoe is het mogelijk dat Wim Kok (Joris Luyendijk) over zijn nieuwe boek Dit kan niet waar zijn zich door de heersende elite heeft laten inpakken?
Hoe is het mogelijk dat het vraagstuk van het zeepbel(casino)kapitalisme door bewindspersonen, die verantwoordelijk zijn voor de politieke keuzes die er worden gemaakt niet is onderkend? Het probleem met de internetzeepbel World Online van Nina Brink is dat de huid al wordt verkocht voordat de beer geschoten is. Is het niet juist zo dat de te lang volgehouden struisvogelpolitiek de problemen extra heeft versterkt?
De antropoloog
Peter van der Werff laat zien op welke vooronderstellingen de denkwereld van de economen is gebaseerd.

Vergeefs bouwen op de bank (Thomas von der Dunk Volkskrant 20 april 2008):
Ooit onderscheidde het Europese model zich in dat opzicht positief van het Angelsaksische: tegenover de op hoge kortetermijnswinsten gerichte casinomentaliteit van de beurs ginds stond de op duurzame lange-termijnsinvestering gerichte degelijkheid van de bank hier. Die was minder innovatief en oogstrelend dan de wereld van Las Vegas, maar wel een garantie voor stabiliteit en grotere stressbestendigheid. Dat de inwoners van het Europese continent overwegend gelukkiger zijn dan van het Amerikaanse, en de levenskwaliteit bij ons hoger is, hangt daarmee samen.
Met de opmars van de neoliberale dwaalleer is de leugen van de zelfregulering op de troon geheven en de aandeelhouder heilig verklaard. Optieregelingen en verkoopprovisies moesten tot maximale productievergroting aanmoedigen, en dus stimuleren het onderste uit de kan te halen - en dat leidt tot de huidige praktijken. Burgers krijgen ondeugdelijke en ondoorzichtige producten aangesmeerd, die vaak door een gerenommeerde instelling zijn goedgekeurd. Denk aan de zegen die ABN-AMRO gaf aan de geflopte luchtbel van Verdonks boezemvriendin Nina Brink.

In het rapport 'E i V' komt naar voren dat door de wereldwijde valutaoorlog onder centrale banken het paard achter de wagen is gespannen.
Olav Velthuis & Noordegraaf De economische wetenschap in crisis De markt is niet perfect
Economen hebben de kredietcrisis niet voorspeld, laat staan voorkomen. Toch houden ze hardnekkig vol dat hen niets te verwijten valt. Het wordt tijd dat de wetenschap haar deuren opengooit.
De dereguleringsdoctrine uit Chicago vatte ook in de rest van de wereld post. In het Verenigd Koninkrijk onder Gordon Brown, toen nog minister van Financiën, liet men de teugels vieren. En in Nederland beklaagde Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, zich dit voorjaar in Vrij Nederland dat er ‘de afgelopen jaren vanuit de politiek een gigantische druk [is] geweest om de financiële regelgeving te verminderen.
DNB-president Klaas Knot heeft gelijk zowel wat betreft de kwantitatieve verruiming, geldcreatie, ex nihilo (uit het niets) in de EU als het voorstel om de maximale hypotheek die huizenkopers kunnen krijgen verder te laten dalen naar 90 procent van de koopsom. De paradox in het verhaal is dat Lex Hoogduin, ex-kroonprins van Nout Wellink, de voorstander van de Big Bazooka het gelijk aan zijn kant heeft gekregen.

De kredietcrisis toont een ding de risicospreiding(beheersing) is volledig (vol en ledig/leeg). De cultuurfilosoof Peter Sloterdijk hanteert in zijn boek Sferen voortdurend het oxymoron. Een oxymoron is een speciaal geval van de paradox: daar is wel een zekere tegenspraak aanwezig, maar bij nadere beschouwing lost die tegenspraak zich op. Bij de oxymoron blijft de spanning van het betekenisverschil echter in stand.
De éne werkelijheid biedt een referentiekader aan de boeken van Peter Sloterdijk.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Primair draait het om hoe balanceren we tussen de religieuze - en sexuele energie en sturen we onze werkdrift. In het rapport ‘E i V’ wordt de synthese van vier gezichtspunten, de kwintessens uitgewerkt.

Wat is geld?
Geld is in principe een heel handige en nuttige uitvinding. Het zorgt ervoor dat de verschillende vaardigheden en inspanningen (vaardigheid + inspanning = arbeid) van mensen uitwisselbaar worden. Zet tegenover een inspanning een universeel ruilmiddel, en iedereen kan zijn eigen inspanning ruilen tegen de inspanning van een ander, naar keuze. Geld zou, in die zin, dus keuze en vrijheid moeten brengen.
Waarde
In deze tijd denken de meeste mensen dat geld waarde heeft. Dat is een vergissing. Geld heeft geen waarde, maar het biedt toegang tot waarde. Tenminste, als het goed is. Maar het is niet goed. In ieder geval, niet meer.
Het enige van waarde waartoe iedereen toegang wil hebben, is elkaars arbeid. Alle producten en alle diensten waarover we maar zouden willen beschikken, bestaan nergens anders uit dan uit arbeid van mensen. Arbeid is het enige dat dingen of diensten ruilwaarde geeft. Grondstoffen zijn immers door de natuur gegeven en dus gratis. Pas als er arbeid aan wordt toegevoegd (door ze bijvoorbeeld op te graven) krijgen ze ruilwaarde.
De prijs van ieder product en iedere dienst bestaat nergens anders uit dan uit arbeid (plus winst – zie voetnoot*). Geld moet dus (als het goed is) toegang bieden tot arbeid van anderen. En arbeid is niets meer dan vaardigheid + inspanning = (ruil)waarde.
Geld is een tegoedbon voor arbeid van anderen, en die tegoedbon verkrijg je door zelf arbeid te leveren. Je levert arbeid, krijgt een tegoedbon, en daarmee kun je arbeid van anderen kopen. Eigenlijk is het een heel eenvoudig administratiesysteem. Dat is het idee, en dat is eigenlijk alles. Als het goed is. Of eigenlijk moet ik zeggen: als het goed zou zijn.
*) Op dit moment bestaat de prijs van ieder product en iedere dienst uit twee elementen: arbeid en winst. Winst is het aandeel van de prijs waar tegenover geen arbeid staat. Toch moet die winst betaald worden met geld. En voor dat geld moet wel arbeid geleverd worden. Voor winst moet dus arbeid geleverd worden, zonder dat daarvoor arbeid in ruil gegeven wordt. En voor arbeid leveren zonder er iets voor in ruil te krijgen, bestaat een woord: slavernij.
Monopolie
Het vervelende is alleen, dat er daarmee een derde partij in het spel gekomen is. En dat is degene die eigenaar is van de technologie. Degene die eigenaar is van de enige technologie die ruilen mogelijk maakt, is daarmee ook monopolist. Hij is de poortwachter via wie iedereen moet gaan om te kunnen ruilen. En dat opent voor hem de weg om op dat ruilen te parasiteren.
In de loop der tijd is de technologie geld stapje voor stapje geconfisqueerd door een derde partij, en die partij noemen we de bancaire sector. De bancaire sector is eigenaar geworden van de technologie, en heeft daarmee het monopolie over de ruilbaarheid van waarde verkregen. Voor ons lijkt geld hetzelfde gebleven, maar de organisatie ervan is in de loop der tijd totaal veranderd. Zodanig veranderd dat de eigenaar van de technologie er steeds gemakkelijker mee kon parasiteren, en zichzelf zo bijna alle waarde kon toe-eigenen.
In plaats van het ruilen te faciliteren, dient de technologie geld nu voornamelijk om parasiteren te faciliteren. En met parasiteren bedoel ik: toegang krijgen tot arbeid van anderen, zonder er zelf arbeid voor in ruil te geven. En dat is precies wat banken doen. De technologie die ons vroeger diende, dient nu dus iemand anders. Het is erin geslopen zonder dat we het in de gaten hadden.

Is Griekenland geen Britse zaak? (Peter de Waard Volkskrant 30 juli 2015 p. 23):
Er volgde een burgeroorlog tussen de door Groot-Brittannië en de VS gesteunde rechtse partijen en linkse verzetsstrijders die hulp kregen van de Joegoslavische leider Tito. Stalin hield zich afzijdig, conform de door Churchill voorgestelde percentageregeling.
Uiteindelijk zegevierden de door de VS en Groot-Brittannië gesteunde partijen. Griekenland kreeg Marshallhulp en werd lid van de NAVO. Nadat in 1967 een verkiezingsoverwinning had gedreigd van de linkse socialisten volgde een staatsgreep waarbij de kolonels de macht grepen. Later werd duidelijk dat de CIA daar nauw bij betrokken was. Na de val van het kolonelsbewind kwam Griekenland snel bij de EU. En in 2002 werd het lid van de eurozone, zodat het land nog steviger in de westerse wereld werd verankerd.
Europa is schatplichtig aan Griekenland. En juist de Britten roepen nu niets te willen betalen.
Dienen
Geld is een technologie die bedoeld was om ons te dienen. Maar het is gebleken dat die technologie een fundamenteel mankement heeft. Een mankement dat het mogelijk maakte dat de technologie in handen kon vallen van enkelen. En om die reden dient die technologie ook nog maar enkelen. Ten koste van alle anderen. De technologie werkt niet meer voor veruit de meeste mensen (zie de Occupy-verdeling 99% – 1%, die in werkelijkheid nog schever ligt). En omdat die hele grote groep, die uit bijna de gehele mensheid bestaat, wel alle waarde levert, wordt het tijd voor een nieuwe technologie. Een technologie die weer alle mensen dient. Dus 100%.

De Griekse crisis heeft de euro sterker gemaakt (Melvyn Krauss Volkskrant 30 juli 2015 p. 19):
Melvyn Krauss is emeritus hoogleraar economie aan New York University
Met het herstel van de Frans-Duitse as kan de eurozone stappen zetten naar een begrotingsunie.
Linkse media propageren het idee dat de 'Lelijke Duitser' weer terug is. Berlijn zal de kans grijpen om deze indruk weg te nemen en dat betekent nauwere banden met Frankrijk om de Europese gezindheid van Duitsland te onderstrepen.
Ik verwacht niet dat Berlijn Hollandes voorstel voor een Europese economische regering zal overnemen. Kanselier Angela Merkel schijnt daar weinig voor te voelen. Maar enkele maatregelen die die kant opgaan, worden waarschijnlijk wel genomen.
Concrete stappen naar een begrotingsunie zouden behulpzaam kunnen zijn om een optimistische sfeer rond de toekomst van de euro te scheppen. Dankzij de Griekse crisis zijn in Europa nu de voorwaarden aanwezig om hier naartoe te werken. Het doormaken van een ernstige crisis moedigt mensen aan hervormingen en aanpassingen door te voeren. En die hervormingsgezindheid is precies datgene waarvoor de europessimisten hun ogen sluiten.

Grexit lost niets op (Rens van Tilburg Volkskrant 2015 29 juli 2015 p. 21):
Kijkt u ook zo uit naar een volgende 'allesbeslissende' eurotop over Griekenland? Vast niet. In dat geval zijn de onderhandelingen over een derde steunpakket voor Griekenland slecht nieuws. Want als je bekijkt wat er op tafel ligt (te veel de economie schadende bezuinigingen) zal het resultaat daarvan (historisch ongekende begrotingsoverschotten) zeker nog wel eens gaan tegenvallen. Wat weer zal nopen tot moeizame nieuwe onderhandelingen en de bijbehorende 'allesbeslissende' eurotoppen. Etc.
Nu hebben de Grieken al best de nodige pijn geleden, van een jeugdwerkloosheid van 60 procent tot een gebrek aan pijnstillers. De private crediteuren daarentegen hebben enkel moeten afschrijven op wat in 2012 nog restte van hun Griekse vorderingen. Tot meer dan wat gevloek in de bestuurskamer heeft dat niet geleid.
De geschiedenis leert ook dat de financiële sector helemaal geen euro nodig heeft om zich te buiten te gaan aan een volgend 'beloofd land'. Zie de rijke historie van financiële bubbels, van Mississippi in de vroege achttiende eeuw tot Latijns-Amerika en de Aziatische Tijgers eind twintigste eeuw.
Het is dan ook daar, in de financiële sector, dat een meer duurzame oplossing moet worden gevonden. Ook daar moet de pijn van een roekeloze kredietverstrekking neerslaan. Dat vereist meer, niet minder, Europa. De Bankenunie is een goed begin, maar ook niet meer dan dat.
Toen het meest recente voortmodderakkoord in zicht kwam, twitterde Yvonne Hofs: 'Kreun (...) Nog 46 crisistoppen en 387 deadlines te gaan. #houdthetdannooit op?' Nee, voorlopig helaas niet.
Wil je minder eurotoppen pleit dan voor de verdere hervorming van de financiële sector en realistische begrotingsdoelen voor Griekenland.

Sjoemelende banken (Frits H. Emmerik Den Haag Volkskrant 28 juli 2015 p. 16):
Sjoemelende banken
Ruud Nijhof, oud-Tweede Kamerlid voor DS'70, stelt dat minister Dijsselbloem het spoor in gewoon fatsoen en gezond verstand kwijt is. Deze minister wijst de Deutsche Bank, volgens Nijhof (en velen met hem) een 'criminele organisatie' , aan als coördinator bij de wereldwijde beursgang van ABN Amro.
Sinds de sociaal-democratie zich ontpopte als handlanger van het liberalisme en elk idealisme terzijde schoof, is de oorspronkelijke belangenbehartiger van ons allen, eenmaal aan de regering, het best denkbare pr-bureau voor de financiële wereld. Overtreden de banken wetten en regels dan volgt een boete, die probleemloos wordt betaald. Pik je een pak melk uit de super dan ben je een dief, jat je voor miljoenen uit het internationale geldcircuit dan ben je een genie en verdien je je bonus ten volle.
Maar welke bank moet Dijsselbloem dan kiezen? Geen bank is vrij van deze smetten. Ze rekenen stuk voor stuk het gelegaliseerd stelen tot hun rechtmatig verdienmodel. Dat blijkt ook uit het feit dat de Royal Bank of Scotland, een van de gewiekste sjoemelbanken, de huisbankier van onze overheid is.

Royal Bank of Scotland: Een verhaal van schuld en boetes (Frank Hemmes 23 april 2013):
RBOS in het rekeningnummer. RBOS, ofwel de Royal Bank of Scotland, is in Nederland wellicht het meest bekend van het catastrofale overname-avontuur met ABN AMRO. Maar RBS (de in het VK gehanteerde afkorting) is sinds enkele jaren ook de huisbankier van de Nederlandse overheid, wellicht als consequentie van de gefaalde overname.
Nadat ik zelf een tijdje als student noodgedwongen bij dochteronderneming NatWest heb gezeten, ben ik daar inmiddels weggevlucht. En het verbaast me dat de Nederlandse overheid niet allang hetzelfde heeft gedaan. Misschien dat het Britse nieuws het niet redt tot de andere kant van het Kanaal, maar RBS is een incompetent en corrupt instituut dat nota bene op kosten van de Britse samenleving overeind wordt gehouden. Een overheid die serieus werk wil maken van het hervormen van de financiële sector, zou niets met een dergelijke bank te maken moeten willen hebben. Etc.
Veel belangrijker is echter dat RBS exemplarisch is voor het soort foute banken dat aan de grondslag lag van de kredietcrisis. RBS was één van de hoofdspelers in de LIBOR-fraude, waarbij een stel grote banken de rentestand manipuleerde en zo miljarden verdiende op kosten van vrijwel de gehele rest van de wereld. De bank was eveneens betrokken bij een schandaal waarin banken bewust ongunstige en verliesgevende verzekeringsproducten verkochten aan ondernemers. Investeerders hebben de bank inmiddels aangeklaagd voor misleiding in verband met de verkoop van aandelen in 2008, toen RBS wanhopig op zoek was naar kapitaal om de kater van de overname van ABN AMRO te boven te komen. Etc.
Natuurlijk, RBS heeft ooit een aanbestedingsprocedure gewonnen, en het overstappen zal vast geen kleine operatie zijn.
Maar wanneer wij als gewone werknemers ons volslagen onbekwaam of crimineel betonen, worden we ook op straat gezet. Dat de Nederlandse burger nu een incompetente en frauduleuze bank met bijbehorende bonusbobo’s sponsort, is dan ook volstrekt onaanvaardbaar.

Deutsche Bank (Ruud Nijhof oud-lid Tweede Kamer DS'70 Volkskrant 27 juli 2015 p. 18):
Het is verbijsterend te lezen dat minister Dijsselbloem heeft besloten Deutsche Bank aan te wijzen als coördinator wereldwijd bij het begeleiden van de beursgang van ABN Amro.
Een criminele organisatie die voor 2.5 miljard dollar beboet is wegens de Liborfraude. Een bank die (evenals ABN Amro zelf) tot oplopend naar 150 miljoen per jaar verdiende aan de derivatenhandel via corrupte tussenpersonen bij Vestia en daarmee het corporatiestelsel en de huisvesting voor laagbetaalden in Nederland deed wankelen.
Een bank ook die dreigt te bezwijken onder een veelheid aan lopende juridische procedures wegens malversaties: van rommelhypotheken tot het faciliteren van belastingontduiking. Hoever kun je in gewoon fatsoen en gezond verstand als minister het spoor kwijt zijn.
Het valt te hopen dat bij motie door Kamerleden met fatsoen de minister gedwongen wordt op zijn besluit terug te komen.

De Libor-affaire laat zien dat Amerika Europa bij de les houdt.

Drie zakenbanken, ABN AMRO zelf, Deutsche Bank en het Amerikaanse Morgan Stanley, zijn aangewezen om de beursgang van ABN in goede banen te leiden. NLFI, de stichting die de aandelen ABN namens de Staat beheert, heeft het trio vrijdag benoemd tot wereldwijde coördinator (Volkskrant 25 juli 2015 p. 32).

Een ding is zeker dat de koehandel, de twee handen op één buik politieke machtsspelletjes (you scratch my back and I'll scratch yours, vriendjespolitiek), betekent dat de collectieve voorzieningen verder worden uitgehold. Er bestaat geen free lunch. Het free-riderprobleem van Mancur Olson houdt in dat individuele rationaliteit kan leiden tot collectieve irrationaliteit. Tegenover intolerantie staat de tolerantie jegens andersdenkenden en andere godsdiensten. De afgelopen decennia hebben te veel managers zich met het doorschuiven van problemen bezig gehouden. Feitelijk komt het neer op de vraag of je voor het oplossen of het doorschuiven van problemen riant wordt beloond.

Een klassieke tegenstelling is dat de liberalen vinden dat de overheid het probleem is en de markt de oplossing en de socialisten vice versa. Door de kredietcrisis is deze controverse opnieuw aangezwendeld. Of zoals de discussie over dit thema tussen Jan Peter Balkenende en Wouter Bos laat zien ligt de oorzaak van de graaicultuur voor de een bij de menselijke hebzucht en voor de ander dat de financiële systemen niet deugen. De een denkt vanuit de markt, het individu, de ander vanuit de overheid het collectief. De waarheid ligt in het midden en heeft op het complementaire 'en-en' denken betrekking.

Staat garandeert leningen Leaseplan (Volkskrant 24 november 2008):
DEN HAAG (ANP) - De staat garandeert de leningen die Leaseplan wil aangaan. Daarmee is de leasemaatschappij de eerste financiële instelling die gebruik maakt van de garantieregeling van het kabinet. Minister Wouter Bos (Financiën) heeft dat maandag in een interview met de Volkskrant bekendgemaakt. ,,Leaseplan heeft een banklicentie, ze voldoen aan alle eisen en ze betalen ervoor'', aldus Bos. De garantieregeling van het kabinet, met een waarde van 200 miljard euro, moet het geldverkeer tussen financiële instellingen weer op gang brengen.

Benzine in Emiraten wordt duurder (Jeroen Trommelen Volkskrant 24 juli 2015 p. 20-21):
Om de lage olieprijs te compenseren verlagen de Verenigde Arabische Emiraten de subsidie op benzine.
Volgens het Internationaal Energie Agentschap bedraagt de subsidie voor consumenten in de Emiraten voor fossiele brandstof 65 procent van de werkelijke kosten. In Saoedi-Arabië is dat 77 procent en in Venezuela zelfs 92 procent. De organisatie pleit al jaren voor afschaffing of vermindering van de overheidsbijdragen. Die houden de invoering van zuiniger auto's, apparatuur en duurzame energiebronnen namelijk tegen.
De verborgen subsidiekosten voor fossiele energie zijn astronomisch hoog, stelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dit jaar komen ze wereldwijd uit op 5.300 miljard dollar, oftewel 6,5 procent van het bruto nationaal product van alle landen samen. In deze berekening staat 'subsidie' voor alle indirecte kosten die niet in de consumentenprijs zijn verwerkt. Dat zijn vooral milieu- en gezondheidskosten.
Van deze energiesubsidies nemen de Verenigde Arabische Emiraten 29 miljard dollar voor hun rekening (waarvan 7 miljard voor autobrandstof) en Saoedi-Arabië 106 miljard, aldus het IMF.
Per hoofd van de bevolking is de subsidie het hoogst in Quatar; bijna 6.000 dollar per inwoner. In China is dat 1.650 dollar en in de Verenigde Staten 2.170 dollar. Steenkolen worden, door de hoge indirecte kosten voor gezondheid en milieu, volgens het IMF het zwaarst gesubsidieerd.

Miljardenschikking BP voor olieramp of BP betaalt recordschikking van 18,7 miljard voor olieramp 2010 (Jeroen Trommelen Volkskrant 3 juli 2015 p. 23):
Drie grote schikkingen
De Trijntje Keever onder de schikkingen is nog altijd de 246 miljard dollar die de vijf grootste tabaksfabrikanten in Amerika in 1998 beloofden te betalen aan 46 Amerikaanse staten. Philip Morris, R.J. Reynolds, Brown & Williamson, Lorillard en Liggett & Meyers zegden toe over een periode van 25 jaar 246 miljard dollar uit te betalen als schadevergoeding van de gezondheidsschade van tabak. Daarbij vergeleken vallen de schikkingen van banken na de kredietcrisis nog mee. In 2012 schikten de vijf grootste Amerikaanse hypotheekverstrekkers, Wells Fargo, J.P. Morgan Chase., Citigroup, Bank of America en Ally Financial, voor 25 miljard euro met de Amerikaanse overheid wegens hypothecaire wanpraktijken. Twee jaar later schikte Bank of America voor 16,6 miljard, eveneens voor misleiding bij de verkoop van hypotheken in de aanloop naar de kredietcrisis.

Afspraken VN-top stellen arme landen teleur of Geen VN-orgaan tegen belastingontwijking (Carlijne Vos Volkskrant 17 juli 2015 p. 24):
Er komt geen internationaal rechtsorgaan om belastingontwijking tegen te gaan. Dit is de voor arme landen zeer teleurstellende uitkomst van de VN-top Financing for Development, die afgelopen week plaatsvond in het Ethiopische Addis Abeba.
Afgesproken is dat bedrijven meer belasting moeten betalen in de landen waar ze actief zijn. Maar volgens de ontwikkelingsorganisaties zijn die afspraken boterzacht. Ook de belastinghervormingen die de OESO in voorbereiding heeft (BEPS), gaan volgens hen niet ver genoeg.
'Het is beschamend dat rijke landen zich verenigen in verzet tegen een volstrekt rechtvaardig verzoek om inspraak van arme landen in hun toekomst', zegt Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Novib.
Minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking heeft zich in Addis Abeba hard gemaakt voor het Addis Tax Initiative, een platform van dertig landen en organisaties dat arme landen gaat helpen hun belastingdiensten te versterken.

Hulp & Handel of Ontwikkelingshulp vereist aanpak belastingontwijking (Carlijne Vos Volkskrant l3 juli 2015):
Zonder aanpak van belastingontwijking is investeren in ontwikkelingslanden water naar de zee dragen.
Wie betaalt de nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen die de armoede en ongelijkheid in de wereld moeten verhelpen? Dat is de vraag die deze week centraal staat op de VN-top Financing for Development in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië.
Dit jaar lopen de millenniumdoelen af die de Verenigde Naties in 2000 afspraken om honger en armoede in de wereld te halveren. De zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen die nu zijn bedacht voor na 2015 zijn nog veel ambitieuzer dan de vorige. Doel is niet langer alleen armoedebestrijding, maar ook duurzame economische ontwikkeling en voorkomen van milieuschade en sociale ongelijkheid.
Goede voorbeeld
Minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking verwacht veel van bedrijven getuige haar Hulp & Handelagenda. Die keuze is terecht, maar kan niet blind worden gemaakt. Private investeringen dragen niet zonder meer bij aan ontwikkelingsdoelen en werken vaak zelfs averechts.
Na de ramp in Bangladesh heeft Ploumen het goede voorbeeld gegeven door de textielindustrie hard aan te pakken.
In Addis Abeba kan zij het voortouw nemen door harde eisen te stellen aan bedrijfsinvesteringen en mee te werken aan een mondiale aanpak van belastingontwijking. Als daar geen eind aan wordt gemaakt, is investeren in arme landen een kwestie van water naar de zee dragen.

Rutte onpopte zich als havik tegenover Tsipras of 'Rutte is de leider van de haviken' (Marc Peeperkorn Volkskrant 16 juli 2015 p. 7):
Het Griekse akkoord waar de Tweede Kamer woensdag over spreekt, draagt een Nederlands stempel. Premier Rutte was een van de hardste onderhandelaars tijdens de zeventienurige marathontop afgelopen zondag en maandag. 'Moeilijker dan Merkel, maar gelukkig met minder macht', zegt een betrokkene over het optreden van de premier.
Onmisbare schakel
'Rutte is de informele leider van de haviken', zeggen EU-ambtenaren. Een club die naast Nederland en Duitsland bestaat uit Spanje, Oostenrijk, Finland, België, Estland, Letland, Litouwen en Luxemburg. Lidstaten die Griekenland liever vandaag uit de eurozone zien vertrekken dan morgen weer een nieuwe miljardenlening te moeten verstrekken. Tusk besefte dat hij de Nederlander mee moest krijgen, wilde een akkoord over nieuw geld voor Griekenland überhaupt haalbaar zijn.

Het luiheidsdogma (Paul Krugman Volkskrant 16 juli 2015 p. 20):
Amerikanen werken meer uren dan hun tegenhangers in zo'n beetje elk ander welvarend land. In kringen die dit soort zaken bestuderen, staan wij bekend als het land-zonder-vakanties. Volgens een onderzoek uit 2009 werken fulltimers in de Verenigde Staten op jaarbasis 30 procent langer dan Duitsers met voltijdbanen, voornamelijk omdat de eersten maar half zoveel betaalde vakantiedagen hebben. Het is dan ook geen wonder dat voor veel mensen het zoeken naar de juiste balans tussen werk en leven een groot probleem is.
Toch zegt Jeb Bush - die nog steeds zijn belachelijke claim verdedigt dat hij het tempo van onze economische groei kan verdubbelen - dat Amerikanen 'langer moeten werken en met hun productiviteit meer inkomen moeten verwerven voor hun gezin'. Etc.
Democraten zijn het er in wezen over eens dat werkende mensen meer steun nodig hebben in de vorm van een gegarandeerde ziektekostenverzekering, een hoger minimumloon, een sterkere onderhandelingspositie en zo meer. Daarentegen geloven Republikeinen dat werkende Amerikanen gewoon niet genoeg hun best doen om hun omstandigheden te verbeteren en dat je dat het best kunt veranderen door alle vangnetten weg te halen en de belasting voor rijke 'banenscheppers' te verlagen.
Jeb Bush mag dan af en toe gematigd lijken, maar hij schaart zich wel degelijk achter de consensus binnen de Republikeinse partij. Als hij in het Witte Huis komt, zal het luiheidsdogma het overheidsbeleid dicteren.

De Griekse eer en het Verdrag van Versailles (Volkskrant 15 juli 2015 p. 20):
Ere wie ere toekomt - het was Marcel van Dam die al in 2010 in de Volkskrant schreef dat de aan Griekenland opgelegde bezuinigingen hem deden denken aan de knevelarij van het Verdrag van Versailles. Van Dam zal zich nu wel op zijn nagels bijten dat hij zijn column heeft opgegeven, want er is voor een columnist niets mooiers dan gelijk te krijgen.
Van Dam heeft inmiddels vele navolgers. Yanis Varoufakis, de flamboyante Griekse oud-minister van Financiën, was er als de kippen bij om te zeggen dat de premier onder wie hij heeft gediend - of was het omgekeerd? - een deal heeft gesloten die nog verderfelijker is dan het Verdrag van Versailles.

Eurobeulen dwingen valsen bekentenis af of Onder dreiging heeft Tsipras het onmogelijke beloofd (Rens van Tilburg Volkskrant 15 juli 2015 p. 21):
Bezuinigen op de instortende Griekse economie bleek sisyfusarbeid, de economie kromp daardoor steeds net iets harder. Nog meer bezuinigen biedt dan geen oplossing. Daarom hamert ook het IMF al jaren op schuldherstructurering. De euroleiders willen daar niets van weten, klemgezet door valse profeten die verlossing beloven zonder dat het ons ook maar een cent zal kosten. Etc.
Het meest verontrustend is het doorkijkje dat de raadsconclusies bieden naar het volgende programma voor Griekenland. In het eerdere eisenpakket was al sprake van begrotingsoverschotten die historisch gezien geen precedent kennen. Dat is namelijk de manier om de schuld op papier houdbaar te doen lijken: droom een rijke toekomst en de schuld is ineens best behapbaar. De euroleiders doen er nu nog een schepje bovenop. Ze stellen dat vanwege de recente stagnatie een inhaalslag nodig is: nog hogere begrotingsoverschotten. Onder dreiging van dood en verderf heeft Tsipras het onmogelijke beloofd. De eurobeulen kregen de valse verklaring die ze wensten. Hiermee kunnen de euroleiders nog iets langer de onhoudbaarheid van de Griekse schuld ontkennen.
Valse bekentenissen lossen niets op. De werkelijke dader blijft op vrije voeten. De misdaad herhaalt zich. Wat deze spierballenpolitiek ons brengt, is de zekerheid van meer 'allesbeslissende' toppen over Griekenland. Net zolang tot we het land een echte reddingsboei toewerpen in de vorm van investeringen en schuldkwijtschelding. Of dat Griekenland van pure ellende kiest voor een vertrek uit de eurozone.

Nobelprijswinnaars noemen eisen aan Griekenland waanzin (Peter de Waard Volkskrant 14 juli 2015 p. 9):
De aan Griekenland opgelegde bezuinigingen zijn waanzin en pure wraakzucht met als enig doel de volledige vernietiging van de soevereiniteit van het land. Dit stelt de Amerikaanse econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman maandag op zijn blog.
Maar wat nu is gebeurd, tart alle beschrijvingen. Zelfs mensen die de Griekse premier Tsipras een incompetente sufferd vinden, de regering van Syriza willen zien vallen en 'de vervelende Grieken uit de euro willen stoten' zouden volgens hem hiermee niet akkoord moeten gaan. Met de in Brussel gemaakte afspraken, is het Europese project - 'dat ik altijd heb gesteund' - een doodssteek toegediend.
President Draghi van de ECB is het niet gelukt iedereen bij zinnen te houden, aldus Krugman, en president Hollande niet de Duitsers enigszins te laten inbinden.
Tot mislukken gedoemd beleid
Hij twijfelt zelfs aan de goede bedoelingen van Duitsland en suggereert dat er helemaal geen economische motieven aan ten grondslag liggen. Hij denkt dat Duitsland bewust probeert de Griekse economie te vernietigen. 'Het opleggen van harde bezuinigingsmaatregelen zonder schuldverlichting is een tot mislukken gedoemd beleid, ongeacht hoe bereid het land is om lijden te accepteren.'
Krugman denkt dat de eurozone met de volledige Griekse capitulatie uiteindelijk een doodlopende weg is ingeslagen. Ook Joseph Stiglitz, net als Krugman winnaar van een Nobelprijs voor de economie, haalt hard uit. Hij verwijt de eurolanden en dan vooral Duitsland, gebrek aan solidariteit. 'Je kunt geen eurozone beheren zonder een minimum aan solidariteit. Deze crisis ondergraaft volledig de gemeenschappelijke visie en de Europese solidariteit. Het is een ramp', verklaarde de gewezen hoofdeconoom van de Wereldbank.

Kunnen reders wel worden belast? (Peter de Waard Volkskrant 14 juli 2015 p. 19):
Andere landen willen dat de linkse Syriza-regering deze reders fiscaal eens flink aanslaat. Maar tegelijkertijd rollen diezelfde landen de rode loper uit om hen buiten bereik van de Griekse fiscus te houden. Etc.
De koopvaardijvloot is een van de pijlers van de Griekse economie. Hij vormt 7,5 procent van het bbp en er werken 200 duizend mensen. Vorig jaar werd de tonnagebelasting verhoogd met 240 miljoen euro. Maar als daar nog veel hogere belastingen bijkomen zullen de rederijen zonder twijfel uitwijken naar landen - waaronder eurolanden - die ze fiscaal in de armen sluiten. Net zoals al is gebeurd met hun eigenaren.
De Griekse regering staat machteloos tegenover deze hypocrisie. Net zo machteloos als de Nederlandse regering, die de in Londen woonachtige Charlene Heineken (vermogen 11,6 miljard euro) niet kan belasten.

'Handelshulp stopt migranten niet (Barbara van Paassen & Danny Wijnhoud Volkskrant 29 mei 2015 p. 20):
De 50 miljoen van minister Ploumen zal de migratie vanuit Afrika niet stoppen als er niet stevig wordt geïnvesteerd in goed bestuur en in de kracht van de armste groepen.
Lokale ondernemers en boerinnen (die ongeveer 80 procent van de voedselteelt voor hun rekening nemen) profiteren zelden van buitenlandse investeringen. Zij verliezen in veel gevallen de toegang tot hun land en tot natuurlijke hulpbronnen en hebben niet genoeg techniek en schaalgrootte voor de internationale handel.
Daarnaast zijn de financiële baten voor overheden en bevolking vaak onduidelijk. ActionAid onderzoekt al een paar jaar bestaande belastingpraktijken en belastingontwijking. Nederlandse accountantskantoren zoeken juist in Afrika actief naar gastlanden met de beste tax holidays om zo min mogelijk te hoeven afdragen. Afrika's natuurlijke rijkdommen worden zo weggesluisd, zonder dat de bevolking daar inspraak, belastinginkomsten voor onderwijs of zorg voor terugkrijgt. Malawi had daar genoeg van en zegde eind vorig jaar eenzijdig het belastingverdrag met Nederland op.
Bedrijfsresultaat
Private ondernemingen investeren voor hun bedrijfsresultaat en hoeven zich niet te bekommeren om factoren zoals goed bestuur, onderwijs en zorg. Nederlandse ondernemers willen wel goedkoop personeel, dat gezond, sterk en redelijk opgeleid is.

Hulpgeld naar ondernemers, ten koste van wie? (Wim Bossema Volkskrant 18 april 2013):
Minister Ploumen presenteert haar beleid van ontwikkelingshulp plus handel met veel aplomb als de nieuwe koers, maar in het wereldje van de kenners en uitvoerders van ontwikkelingssamenwerking heerst veel scepsis.
Weinig nieuws onder de zon
Jeroen Kwakkenbos van Eurodad zag weinig nieuws onder de zon: het bedrijfsleven heeft altijd meegedaan en veel graantjes meegepikt. Dus van een keuze 'wel of niet met het bedrijfsleven' is helemaal geen sprake. De grote kwestie is: hoe? Hij heeft het onderzocht en opgeschreven in een sterk rapport: Private Profit for Public Good? Enkele conclusies: de westerse bedrijven profiteren verreweg het meest en deze stroom hulpgeld wordt slecht geëvalueerd en in de gaten gehouden.
In het Volkskrant-artikel vatte ik de dilemma's bij bedrijven en hulp zo samen: De meeste landen in Afrika maken een groeispurt mee, dat heeft niets te maken met ontwikkelingshulp. Waarom zou daar ook nog eens belastinggeld in moeten worden gepompt? En waarom zouden echte ondernemers eigenlijk aankloppen bij de veeleisende bureaucratie van ontwikkelingssamenwerking?
Antwoorden op die vragen werden ook op het symposium gegeven, of liever gezegd: verwoord als twijfels, dilemma's, en nieuwe vragen.

‘Vooral rijke bedrijven profiteren van hulp’ (Volkskrant 11 april 2013):
Kwakkenbos, die onderzoek deed naar de besteding van 30 miljard dollar hulpgeld gestoken in particuliere bedrijven, kwam tot de conclusie dat slechts een kwart van het geld terechtkwam bij bedrijven in de betrokken ontwikkelingslanden. Het merendeel ging naar westerse beursgenoteerde bedrijven. ‘Ik ben niet tegen deze samenwerking. Het gaat om de manier waarop het gebeurt. Er is nu te weinig aandacht voor de bedrijven in ontwikkelingslanden. Goed gerichte hulp aan de particuliere sector kan enorm veel effect hebben: werkgelegenheid, groei, armoedevermindering. Maar dat zien we veel te weinig gebeuren’, zo vertelt hij de Volkskrant.

'Hulp lost niet alles op en handel ook niet' (Natalie Righton Volkskrant 6 april 2013):
Ze botste erover met VVD-minister Kamp, maar haar visie op ontwikkelingssamenwerking is nu af. PvdA-minister Ploumen staat achter de bezuiniging van 1 miljard euro. Want het moet anders. 'Dit is het beleid dat deze tijd van ons vraagt.'
Dit is ook PvdA-beleid?
'Ja, dit is beleid dat deze tijd nu van ons vraagt. Natuurlijk is het verleidelijk om dit allemaal in gemakkelijke frames van VVD of PvdA te plaatsen. Maar vanuit Ethiopië gezien is Nederland een geweldig democratisch land met allerlei verschillende partijen die eigenlijk best op elkaar lijken. Ik probeer juist niet meer met die Nederlandse bril te kijken. Maar veel meer naar: wat wil dat land van ons?'

Minister Ploumen: 'Hulp en handel gáán samen' (31 januari 2013):
Ze is de eerste minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Met hart voor handel én hulp, zegt Lilianne Ploumen. Ook al telt haar cv geen bedrijfsleven-ervaring. 'Ik ben niet van het opgeheven vingertje.'
Ze was koud benoemd tot minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking of ze ging al op reis. Lilianne Ploumen stapte 5 november, meteen na haar beëdiging door de Koningin, op het vliegtuig voor haar eerste handelsmissie. Naar Turkije. Vorige week ging ze voor de derde keer op weg, deze keer als onderdeel van een staatsbezoek naar Brunei en Singapore. Ze heeft geen tijd te verliezen, zegt ze. De economie moet 'een zwengel' krijgen. Daarbij kan ze op handelsreizen beter horen wat ondernemers willen dan als ze in Nederland achter haar bureau blijft zitten, denkt ze. De nieuwe bewindsvrouw verdiende haar sporen bij ontwikkelingshulporganisaties Mama Cash, Plan Nederland en Cordaid. Ervaring in het bedrijfsleven staat niet op haar cv anders dan haar drie jaar durende ondernemerschap met adviesorganisatie Ploumen Projecten.

Vermogensverdeling
Op woensdag 14 januari sprak de commissie voor Financiën met minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en staatssecretaris Wiebes van Financiën over de vermogensverdeling in Nederland. Aanleiding was het bezoek van de Franse econoom Piketty in november 2014.
Het kabinet liet eerder in een brief aan de Kamer weten dat het moeilijk is om goed te beoordelen of er in Nederland sprake is van ongelijke vermogensverdeling. Helemaal als de situatie in Nederland met die van andere landen vergeleken moet worden is dat gecompliceerd. Maar omdat zowel de Kamer als het kabinet het een belangrijk onderwerp vindt, gingen ze erover in gesprek. Daarbij ging het om de vraag of het waar is dat de ongelijkheid door de jaren heen is toegenomen en of er daadwerkelijk sprake is van ongewenste ongelijkheid.

Niet alleen Grieken zijn grote oplichters (Wolter Buikema belastingadviseur Volkskrant 2 juli 2015):
Via staatsbegrotingen
Toen kwam de bankencrisis en waren er in Europa miljarden aan belastinggeld nodig om de 'too big to fail'-banken te redden van de ondergang. Een deel van dat geld liep via de staatsbegrotingen van de Zuid-Europese landen. Naar Griekenland ging 240 miljard aan Europees belastinggeld en misschien is er een Griek geweest die het langs zag komen, want het ging bijna allemaal in een flits, als aflossing en rente, naar de 'too big to fail'-banken. Die hun 'free lunch' toen al lang achter de kiezen hadden.
Zijn die bankiers niet net zulke grote oplichters als die corrupte Grieken? Waarom kennen we de lijst van die bankiersnamen eigenlijk niet die gemene zaken met de corrupte Griek-se elite hebben gemaakt? En waarom staan we op Europees grondgebied nog steeds belastingparadijzen toe?
Als de huidige Griekse regering het predicaat 'incompetent' zou verdienen dan, naar rato van hun aandeel in het Europese bnp, toch niet meer dan 2 procent van de totale Europese incompetentie, lijkt mij.

Voetnoot Farce of Huizen alle gekken in Athene? (Arnon Grunber Volkskrant 30 juni 2015 p. 1):
In de tragedie Ifigeneia in Aulis van Euripides wil Agamemnon zijn dochter Ifigeneia offeren aan de godin Artemis, opdat zij de windstilte zal opheffen, waardoor hij kan uitvaren met zijn oorlogsvloot. Uiteindelijk is Ifigeneia bereid om geofferd te worden voor Griekenland.
Onze Griekse tragedie gaat net als het stuk van Euripides om primaire driften en emoties. Schäuble voelt zich verraden, Tsipras voelt zich vernederd en doet uitspraken die bijna uit de mond van George W. Bush hadden kunnen komen. Niet de dag van de waarheid voor terroristen, maar voor geldschieters.
Het verschil met Euripides is dat de hoofdrolspelers weinig zin hebben om een offer te brengen.
Gezien de kapitaalvlucht uit Griekenland mogen we aannemen dat ook de kiezers van Tsipras hun geld graag veilig op een Duitse bank zetten. Tegenwoordig handelen zelfs de neomarxisten (rechtse marxist Hans de Boer?) als neoliberalen. Alleen al dat maakt het politieke discours tot een farce.

Huizen alle gekken in Athene? (Peter de Waard Volkskrant 30 juni 2015 p. 25):
Soms moeten de samenzweringstheorieën van Krugman met een korreltje zout worden genomen, maar dit keer heeft hij een punt. De indruk wordt gevestigd dat de Grieken telkens hun kont tegen de krib gooien, als de Eurogroep een zoveelste vergaande tegemoetkoming doet. In werkelijkheid was het de trojka van IMF, ECB en EU die vorige week de Griekse voorstellen afwees. De regering van premier Tsipras toonde met die voorstellen durf door een enorme aanvaring met de achterban te riskeren, maar kreeg stank voor dank.
En dat zou heel goed kunnen passen in de Brusselse strategie de Griekse regering te verketteren. Het minste verwijt is nog dat van bestuurlijke onervarenheid bij de huidige Griekse regering. De andere verwijten zijn onbekwaamheid, ongeschiktheid en zelfs complete gekte. Elke keer dat een akkoord dichtbij lijkt, zouden Tsipras en zijn minister van Financiën Varoufakis als een olifant door de porseleinkast stappen. Dijsselbloem valt niets te verwijten, net als IMF-directeur Christine Lagarde en Commissievoorzitter Juncker. 'Dijsselbloem heeft het goed gedaan', aldus Het Financieele Dagblad na gesprekken met de betrokkenen bij de onderhandelingen. Dat Varoufakis vrijdag uit de onderhandelingen liep en premier Tsipras 's avonds laat een referendum uitriep, is blijkbaar niet Dijsselbloem kwalijk te nemen.
Bij zijn aantreden twee jaar geleden kreeg Dijsselbloem terecht complimenten voor de wijze waarop hij het Cypriotische conflict oploste. Maar in de voortslepende en nu mislukt lijkende onderhandelingen met de Grieken heeft ook hij gefaald. Waar twee kijven hebben twee schuld, zeker in een geval waar de een (de Grieken) veel meer heeft te verliezen dan de ander (EU). Maar Brussel weigert ook maar een klein deel van die schuld bij zichzelf te zoeken.

Rutger Bregman & Jesse Frederik - Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (recensie - Het wordt tijd voor een salarisherziening Sir Edmund 4 april 2015)
Voor De Correspondent-journalisten Rutger Bregman en Jesse Frederik reden om de vraag te stellen wat handelaren, financieel specialisten, adviseurs en marketeers nu helemaal bijdragen aan de economie. 'Het zijn stuk voor stuk mensen die geen welvaart creëren, maar vooral verplaatsen.' Waarop ze verzuchten: 'hoe is het toch mogelijk dat al die scheppers van welvaart waar we overduidelijk niet zonder kunnen - schoonmakers, politieagenten, verplegers - zo slecht verdienen, terwijl onbelangrijke, overbodige of zelfs schadelijke verplaatsers veel beter boeren?' Een verklaring geven ze ook in dit verrassend diepgravende korte essay dat ze schreven voor de Maand van de Filosofie. Dat is mogelijk omdat 'waarde' en 'prijs' in onze economie van elkaar zijn losgezongen.
Eeuwenlang was economie de tak van de moraalfilosofie die analyseerde hoe maatschappelijke waarde tot stand kwam - waarde die publiekelijk wordt uitgedrukt in een neutrale maat: geld. Neoklassieke economen hebben de koppeling tussen waarde en geld echter doorgeknipt. Als een markt echt vrij is, zo redeneerden ze, valt de prijs die op die vrije markt ontstaat precies samen met de waarde van het ding of de dienst. Een politicus die zich ten doel stelt de markt vrij te maken, is daarmee dus bevrijd van moeilijke discussies over de relatie tussen geld en maatschappelijke verdienste. Eventuele ongelijkheid in beloning is dan per definitie verdiend.
In de bovenstaande zin is 'verdienen' een neutrale beschrijving; verdiend geld is geld dat je niet gekregen of gestolen hebt. Maar heb je dat geld daarmee ook in meer normatieve zin 'verdiend'? Drukt het een maatschappelijke verdienste uit? Neoklassieke economen (die in ons land politiek onderdak vinden bij 'het lege liberalisme' van de VVD) kunnen het verschil tussen de twee betekenissen van 'verdienen' conceptueel niet meer maken. Maar de maatschappij kan dat nog wel, getuige de woede die opstak nadat de ABN Amro-top een salarisverhoging wilde incasseren.

Rutger Bregman & Jesse Frederik - Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (recensie):
Vuilnismannen, politieagenten en verpleegkundigen verdienen slecht vergeleken met bankiers, lobbyisten en consultants. Tegelijkertijd is iedereen het erover eens dat de eerste groep belangrijk en onmisbaar werk verricht, terwijl de bijdrage aan de welvaart van de tweede groep zeer discutabel is. Hoe is dat te verklaren? Deze vraag staat centraal in dit essay dat twee journalisten van De Correspondent schreven voor de Maand van de Filosofie. Enkele conclusies zijn dat de relatie tussen 'waarde' en 'prijs' zoek is; dat het gegeven dat rijkdom ergens is geconcentreerd, niet wil zeggen dat die daar ook wordt gecreëerd. Economen moeten zich meer verdiepen in de geschiedenis, de filosofie en de antropologie; ook filosofen, historici, antropologen en politici moeten zich vastbijten in de economie, want 'wegkijken van de cijfertjes is bijna nooit in het belang van de armsten', aldus Piketty. Bijzonder erudiet maar toch verrassend helder essay. Interessant voor journalisten, politici, wetenschappers en geëngageerde burgers.

Bruno de Haas Laat de leeuw niet in zijn hempie staan Waarom de euro ons zal opbreken
'Je ziet het pas als je het door hebt.' Johan Cruijff Wie begrijpt nu echt hoe de eurocrisis is ontstaan? De schuld wordt al snel gelegd bij roekeloze bankiers, ongedisciplineerd begrotingsbeleid in het Zuiden en kleingeestige nationale politiek in het Noorden. Politieke partijen wensen de crisis op te lossen met Europees toezicht op banken en Europese beleidscoördinatie. Maar is de bron van de crisis niet de euro zelf? Blokkeert de euro niet een gezonde groei in de Europese Gemeenschap? Dit boek zet de feiten helder op een rij en fileert de euro tot op het bot. Het onstuitbare maakbaarheidsgeloof van de politici, het verwrongen wereldbeeld van centrale bankiers en de talloze verbroken beloftes van nationale regeringen. Een voortdenderende trein die niet te stoppen lijkt. Intussen betaalt het Zuiden een krankzinnige tol en brengen wij Nederlanders grote offers, al begrijpen we nauwelijks wat die dan zijn. Op de langere termijn kan de eurozone niet gedijen, betoogt Bruno de Haas. Hij luidt de noodklok. Beter nu ten halve gekeerd. Maar wie heeft daartoe de politieke moed?
De Haas ging in het programma Nieuwsuur over zijn boek in debat met Wim Boonstra, hoofdeconoom van Rabobank.

Met Grexit wint de beschaving (Bruno de Haas Volkskrant 26 juni 2015 p. 20):
Griekenland, keer terug naar de drachme en herover de zeggenschap over je eigen samenleving.
De Eurogroep en de ECB hebben Griekenland een gemene streek geleverd. Het 'reddingspakket' in 2010 lenigde de nood van Franse en Duitse banken, niet de nood van Griekenland. Daarom is het begrijpelijk dat de huidige Griekse regering eist dat een deel van de schuld uit dat pakket wordt kwijtgescholden. Terecht concludeerde een commissie van het Griekse parlement onlangs dat de leningen die vorige Griekse regeringen afsloten bij het IMF en de Europese Unie niet het belang van de natie dienden en daarom niet legitiem en niet afdwingbaar zijn. De schuld is even ongeldig als een contract dat een burger onder dwang tekent.
Dovemans oren
Toen de EU in 2010 dicteerde dat de Grieken hun schuld zouden terugbetalen door radicaal te bezuinigen kon je het resultaat voorspellen: verzwakking van het bedrijfsleven, verarming van de bevolking, vernieling van de samenleving en verergering van het schuldprobleem. Tsipras heeft een punt als hij het IMF beticht van crimineel gedrag en zijn Europese redders verwijt Griekenland te plunderen.
Helaas praat hij tegen dovemans oren. Geen van de Europese gezagsdragers heeft wroeging omdat het doel van de Europese eenheid elk middel heiligt. De Grieken moeten domweg gehoorzamen aan de instellingen, de zelfgekozen Orwelliaanse naam van de ongrijpbare organisaties waarmee bureaucraten en politici de Europese Unie besturen.

Creëer exitroute voor landen die niet willen (Peter van Dalen Volkskrant 26 juni 2015 p. 21):
Niet meer bevoegdheden naar Brussel maar een exit-route voor landen die zich niet aan afspraken houden.
Gemeenschappelijke standaarden
De geldschieters, waartoe ook Nederland behoort, zijn het meer dan zat. In eurozone-parlementen wordt serieus gesproken over het vertrek van Griekenland uit de eurozone. Zo niet in Brussel! Voor de zelfverklaarde Europese leiders is de euro heilig en de bekende sprong voorwaarts, verdere integratie, is de enig bespreekbare optie.
Afgelopen maandag is het genoem-de rapport gepresenteerd van vijf voorzitters, het 'five presidents rapport'. De auteurs zijn Jean-Claude Juncker, voorzitter Europese Commissie, Donald Tusk, voorzitter Europese Raad, Mario Draghi, voorzitter Europese Centrale Bank, Martin Schulz, voorzitter Europees Parlement en Jeroen Dijsselbloem, voorzitter Eurogroep. Het rapport is ambitieus: het wil groei en banen creëren, economische schokken opvangen en Griekse drama's voor eens en voor altijd voorkomen.
De auteurs winden er geen doekjes om: de overdracht van meer bevoegdheden naar Brussel is 'onvermijdelijk'. Concreet wordt gedacht aan gemeenschappelijke standaarden voor de arbeidsmarkt, een Europese ondergrens voor de vennootschapsbelasting, een Europees depositogarantiestelsel, een extra pot geld voor landen die in grote problemen zitten en een Europese minister van Financiën.
Waardengemeenschap
Ik vind deze keuze onbegrijpelijk. Als de afgelopen jaren iets duidelijk is geworden, is het toch wel dat de euroscepsis onder de bevolking groeit. Dit plan is olie op dat vuur. Al tientallen jaren worden bevoegdheden naar Brussel overgedragen, maar de Griek-se crisis is daarmee voorkomen noch opgelost.

Professor Anton van der Geld boek Balans in ons leven?
Hoe brengt deze drukke tijd onze innerlijke balans, maar ook de balans tussen persoon en samenleving, en tussen mensen onderling uit evenwicht en hoe ontstaat een crisis? Hoe ga je om met deze spanningen en kom je tot een menselijker en gelukkiger leven?
Professor Anton van der Geld houdt zich in zijn praktijk bezig met onze hedendaagse levensvragen:
- Hoe kunnen we balans en onbalans in ons leven onderzoeken?
- Waar is al die onbalans in mens en maatschappij te vinden?
- Hoe is levenskunst de weg naar geluk?
- Hoe zijn levenskunst en levensgeluk in praktijk te brengen?
- Hoe helpen muziek, film, dans, roman ons bij levensgeluk?
In het eerste deel van het boek behandelt Van der Geld deze actuele vragen in een vijftal hoofdstukken.
Daarbij laat hij zien, welke spanningen er kunnen ontstaan in de persoon, gezondheid, relatie, seksualiteit, samenleving.
Is deze onbalans op te lossen?
Daar is levenskunst voor nodig.
Het kan een heel proces zijn om een levenskunstenaar te worden, die van zijn eigen leven iets kostbaars maakt.
Ons verlangen naar levensgeluk vergt een echt zoektocht.
Het levensgeluk moet ontdekt worden.
Dat kan voor iedereen heel verschillend zijn, maar wees bedacht op tekenen, op vingerwijzingen, die ook jou de weg wijzen.
De weg van dat geluk is immers: neem je leven ter hand en word wie je bent.
Durf de regisseur te zijn van je eigen leven, van je ware zelf.
Dan ben jij toch ook iemand die er mag zijn en meetelt.
Probeer daarbij niet alleen met je verstand, maar vooral ook met je hart naar de ander te kijken en met de ander om te gaan.

Het is wenselijk de vicieuze cirkel van het kip-en-eiprobleem (Lichaam-geestprobleem), het Hoe of Wat (of-of) denken te doorbreken.
Twee van de grote denkstromingen die eerder een poging hebben gedaan het mind-body probleem op te lossen zijn het dualisme en het monisme.
Een 'Gulden middenweg' (en-en) tussen fysisch en psychisch monisme vormt neutraal monisme. Spinoza's Deus sive natura is een neutraal monisme. Er is geen dualiteit tussen Geest en Lichaam.
H.P. Blavatsky: Spinoza was een subjectieve, Leibniz een objectieve pantheïst; maar beiden waren met hun intuïtieve inzichten grote filosofen.

Derde Weg, Sutratman door het snijpunt van de kwalitatieve en kwantitatieve as symboliseert de vereniging van de Immanente, individuele ziel met de Transcendente, Universele ziel. Roberto Assagioli spreekt in dit kader over de relatie tussen het bewuste zelf en het hogere Zelf.

Evolutie heeft op de Materiële en Immateriële wereld, de Evolutietheorie en Bewustzijnsevolutie betrekking. De term sutratman brengt het proces van de tweevoudige evolutie tot uitdrukking.

De verborgen 5e Dimensie komt in de vierde Anti-Dühring wet naar voren.
Jasper Schaaf geeft in zijn boek Boeddhisme en betrokkenheid (p. 53) een vierde Anti-Dühring wet, de 'wet' van de Spirale Form der Entwicklung, oftewel de spiraalvorm van de ontwikkeling. Wanneer door tegenspraak iets nieuws ontstaat is er sprake van een ontwikkeling, één met een richting.
Zo kan bijvoorbeeld in de economie een spiraalvormige keten van interacties gedurende langere tijd de richting bepalen naar hoogconjunctuur of naar crisis. Geen eeuwige richting, wel een van langere duur.

De toekomst ligt in het verleden besloten (Zaaien en Oogsten). Wanneer je haat zaait zul je geen liefde oogsten. De evolutie van de mensheid (de gemanifesteerde werkelijkheid) op macroschaal, die op de psyche van de anonieme massa berust, creëert op aarde golfbewegingen (bv. Biogeochemische cyclus, Epigenetica, Conjunctuurgolf, Kondratiev-cyclus, op en - neergaande boog). Alles wat gebeurt, is altijd historisch. De geschiedschrijving (Akasha-kronieken) legt de macro evolutie vast. In elke cel van ons lichaam, en dat van andere levende wezens, bevindt zich een geweldig rijk archief. Het boek Mens tussen hemel en aarde van Willem Schulte Nordholt laat het euvel zien dat we nog steeds niet bereid zijn van de geschiedenis te leren. De geschiedenis is de vrucht van de innerlijke wereld. Maar is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel, het universele mechanisme steeds opnieuw wordt uitgevonden?

De Geheime Leer Deel II, Stanza 6 De evolutie van de zweetgeborenen (p. 171):
Analogie is de leidende wet in de Natuur, de enige ware draad van Ariadne, die ons langs de onontwarbare wegen van haar domein kan voeren naar haar eerste en laatste mysteriën. De Natuur is als scheppend vermogen oneindig, en geen enkele generatie van natuurkundigen kan zich er ooit op beroemen de lijst van haar middelen en methoden te hebben uitgeput, hoe uniform de wetten die zij volgt ook zijn.

Het rapport ‘E i V’ maakt ook van de ‘oplossingen’ de verticale as (p. 70), de materiële en immateriële behoeften (p. 191) of oriëntaties (p. 203) in het boek Een vorm van beschaving van Klaas van Egmond gebruik. Het gaat er uiteindelijk om hoe kunnen we op basis van het ‘integrale’ mens- en wereldbeeld (p. 272) vraag- en aanbodzijde, zowel voor de korte als voor de lange termijn, zo goed mogelijk op elkaar afstemmen.

G. Barborka geeft in zijn boek Het Goddelijke plan - Menswording en Evolutie op pagina 596 een lijst van met Akasha gelijkwaardige termen:
Universele denkvermogen, Chaos, Gaea, Eros (Fohat) en Drie Logoi.
610: In deze vroegste drieëenheid zijn dus Chaos (of veeleer Chaino), Chaia en Eros gelijk in betekenis aan Parabrahman (Ain-Soph), Mûlaprakriti en Fohat.

H.P. Blavatsky: De Geheime Leer Deel I Stanza 5 Fohat: kind van zevenvoudige hiërarchieën (p. 157):
Laten wij, nu hun taak en hun karakter zijn toegelicht, nagaan wat de christelijke bijbeluitleggers zeggen over de Cherubijnen: ‘Het woord betekent in het Hebreeuws volheid van kennis; deze engelen worden zo genoemd om hun uitstekende kennis, en werden daarom gebruikt voor het bestraffen van mensen die goddelijke kennis voorwendden.’

De natuur (prakriti) heeft drie basishoedanigheden, of geaardheden, (de drie guna's: sattva, rajas, en tamas).
Canto 10 (3) S'rî S'uka zei: 'S'iva, die altijd verenigd is met zijn s'akti, wordt aanbeden in zijn drie manifeste guna-aspecten: de emotie [zijn sattva], de autoriteit [zijn rajas] en de traagheid [zijn tamas], en is aldus [de belichaming van] het drievoudige van het ego.
Vyâsadeva boek S'rîmad Bhâgavatam, Canto 7, Hoofdstuk 1:
(10) Als Hij het zo verlangt om materiële lichamen te scheppen voor de levende wezens manifesteert de Allerhoogste, Hij overwegend in Zijn eigen schepping, de geaardheid hartstocht; verlangend op te treden in verschillende gedaanten is Hij in de geaardheid goedheid en als de Beheerser er aan toe is de zaak af te ronden geeft Hij als zodanig aanzet tot de geaardheid der onwetendheid [zie: B.G. 9: 10].
Tekst 10:
Wanneer de Allerhoogste Godspersoon de verschillende soorten lichamen schept en elk levend wezen naargelang zijn aard en baatzuchtige activiteiten een bepaald lichaam toekent, reactiveert Hij de geaardheden der materiële natuur - sattva-guna, rajo-guna en tamo-guna. Dan gaat Hij, als Superziel, elk lichaam binnen en zet de geaardheden aan het werk: sattva-guna voor de instandhouding, rajo-guna voor de schepping en tamo-guna voor de vernietiging.
Fay van Ierlant De drie guna’s zijn: tamas van de wortel tam wat verstopping, uitputting, zonder beweging betekent; rajas van de wortel raòj wat verkleurd, rood worden betekent, in hoge activiteit; sattva van sat, staat van zijn, wat slaat op een toestand van evenwicht tussen het stoffelijke en het geestelijke beginsel in dingen of toestanden wanneer vorm en energie in evenwicht trillen.

Bij de drie guna’s tamas (these) rajas (antithese) en sattva (synthese) draait het om het principe van de ‘eenheid der tegendelen’, het overbruggen van tegenstellingen, het principe van complementariteit dat al door Heraclitus naar voren is gebracht.

Wie zoekt nog naar de waarheid? (Interview met Nick Davies Volkskrant 6 februari 2010).
Media worden gemanipuleerd door PR-bureaus en geheime diensten, en aan zoiets nobels als waarheidsvinding komen ze nauwelijks meer toe.

Nick Davies boek Gebakken lucht
Een topjournalist ontmaskert de leugens, verdraaiingen en propaganda in de wereldwijde media.
‘De journalistiek sterft uit door de commercie. De belangrijkste taak van journalisten is te proberen mensen de waarheid te vertellen. Maar keer op keer maken we verhalen die verdraaid zijn en onwaarheden bevatten, of die propaganda zijn. O, zeggen mensen dan, dat moeten jullie zeker schrijven van jullie rijke bazen. Maar dat was vroeger. Het echte probleem is de nieuwe generatie krantenbazen die niet uit is op propaganda, maar op winst. Deze eigenaren hebben verschrikkelijke schade toegebracht aan de redacties.

'Veel lastenverzwaringen verstopt'(de Volkskrant 16 oktober 2010):
De lastenverhoging voor burgers kan veel erger uitpakken dan het kabinet beweert. 'De zorg wordt duurder en je krijgt minder.'
In het regeerakkoord van het donderdag aangetreden kabinet zitten allerlei van
gecamoufleerde lastenverhogingen, stelt Stevens. Maar dat is niet het ergste. 'De ingeboekte bezuiniging zal niet worden gehaald', stelt hij. 'Geen nieuws, want ik ben niet de enige die dat zegt.'
Ruim 18 miljard wil het kabinet bezuinigen in de komende vier jaar. Ruim 6 miljard daarvan moet uit een '
kleinere overheid komen'. Boterzacht, is de meest gehoorde kwalificatie over dit bezuinigingsplan.

Niemand steekt zijn nek nog uit’ (Robert Giebels interviewt Chris de Groot, headhunter, de Volkskrant 8 oktober 2010):
Topmanagers zijn sinds de crisis
banger om te verliezen dan om niet te winnen. Werknemers weten nu dat loyaliteit aan het bedrijf niet wordt beloond.
Angelsaksische bedrijven domineren in Nederland de financiële sector. Speelt dat een rol?
‘Sinds de Tweede Wereldoorlog geldt in Europa bij grote ondernemingen: privileges in ruil voor trouw. Als jij maar jarenlang blijft zitten, word je op den duur misschien gevraagd voor die seniorpositie. Niet om je kennis en kunde. Dat is een feodaal systeem: pas bij grote fouten wordt iemand uit de machtsadel gestoten.

Volgens Richard Sennett (Volkskrant 14 maart 2009) betekent de kredietcrisis ook een zware klap voor het idee dat de samenleving een meritocratie is, die mensen naar verdienste beloont. ‘Het is nu aangetoond dat je economisch zeer succesvol en toch zeer incompetent kunt zijn. Dat is een grote verandering in waarden, omdat rijkdom tot voor kort aan competentie werd gekoppeld.’

Richard Sennett boek De flexibele mens (recensie PDF)
6: Het is nodig dat mensen zich sociaal voor elkaar verantwoordelijk voelen. Het gevoel van eigenwaarde is afhankelijk van de vraag of anderen op je kunnen vertrouwen waarbij een sterk karakter nodig is om verantwoordelijk te dragen ten opzichte van anderen. Door de huidige herstructureringen doet de vraag of anderen mij nodig hebben er niet meer toe. Het straalt onverschilligheid uit en behandeld mensen als wegwerpartikelen die in hoge mate het gevoel van eigenwaarde en karakter in relatie tot anderen verzwakt (Sennett, 2000, 158). Sennett concludeert dat déze flexibiliteit geen richtlijnen geeft voor het aanbrengen van een gedeeld lot en verhaal in het gewone leven waarin mensen uiteindelijk om elkaar geven en zich de duurzame vraag stellen; Wie heeft mij nodig?
8: Sennett en Hochschild constateren beide dat mensen op een bepaalde manier in hun leven de balans kwijt zijn geraakt. Verdeeld door innerlijke drijfveren, verwachtingen en verplichtingen van buitenaf wordt het gedrag en karakter voor mensen bepaald. Sennett, zo hebben we gezien, geeft voor dit laatste verplichtingen van buitenaf als belangrijkste oorzaak. De op het moment gerichte ad hoc netwerkorganisaties in het flexibel kapitalisme (mis)vormt de mens en zijn karakter. Onder druk van de toenemende roep om flexibiliteit brokkelen gevoelens van verbondenheid en vertrouwen af, vinden mensen geen vastigheid en geborgenheid meer op hun werk en worden verscheurd door de vraag: Wie heeft mij nodig? De ervaringen op hun werk en de beleving van tijd zonder samenhang en vaste indeling, die ook ontstaat onder druk van flexibilisering, maakt het mensen verder onmogelijk om hun karakter vorm en zin te geven in een doorlopend verhaal. 8/9: Sennett is uitgesproken negatief over het huidige flexibele bestel en oppervlakkige verbanden en relaties. Hochschild is minder uitgesproken, maar ook zij merkt een negatieve tendens op en pleit ervoor dat er een keer wordt gebracht in de ontstane situatie. Beide zoeken het in diepere achterliggende oorzaken zonder echt met concrete oplossingen te komen. Het doel van de auteurs lijkt meer om mensen bewust te maken van de waarde die zij hechten aan hun werk en hun eigen levensverhaal. Op welke manier wordt je karakter, leven en tijd beïnvloed.
Wij denken dat de antwoorden, reacties en oorzaken heel erg afhankelijk van hoe mensen zelf in het leven staan. Als je als mens zelf een evenwichtig leven leidt en rust hebt gevonden in bovengenoemde paradoxen ben je zelf beter bestand tegen invloeden van buitenaf, zoals bijvoorbeeld het flexibele bestel of de relatie tussen thuis en werk. De crux is echter dat karakter en de identiteit volgens Sennett mede bepaald wordt door de omgeving, ook in The Time Bind valt de invloed van externe factoren op het individu op.

Geert Mak:Omdat de mentaliteit van topmanagers en topbestuurders langzaam maar zeker die van de hele samenleving wordt
(Volkskrant 20 november 2004).
Door zijn positie zet de manager de toon, stelt Mak. Hij bepaalt de richting die de samenleving opgaat. ‘En dat is nu totaal de verkeerde kant uit.’ Mentaliteit is volgens Mak allesbepalend.
‘Kijk naar de topambtenaren op het ministerie van Onderwijs. Daar is geen enkel besef meer van good-taxpayers’ money. Het is als in de nadagen van de Gouden Eeuw: de staatskas is een ruif waar je uit eet. Wie kan, die graait.’
Dat betekent dat in de mores van deze beroepsgroep het algemeen belang ondergeschikt is aan het particuliere. Al individualiserend, emanciperend, calculerend en concurerend, is de sociale verantwoordelijkheid afgeschaft. Dat wat nuttig is, mag best oneerlijk zijn. Uiteindelijk ondermijnt dat een samenleving. Sociale ethiek is niet veilig te stellen met een wettekst of instituut, verantwoordelijkheid moet worden aangeleerd, overgedragen.
Pieter Tordoir onderschrijft Maks vergelijking met het verval in de 18de eeuw, en hij verwijst naar de Amerikaanse econoom Mancur Olson. In The Rise and Decline of Nations beschrijft die hoe een succesvolle natie haast wetmatig zijn aandacht richt op behoud van het verworvene, totdat de stabiliteit blijkt te zijn omgeslagen in rigiditeit en neergang onvermijdelijk is.
Op dat omslagpunt in de cyclus van welvaart en achteruitgang, verandert volgens Tordoir ook de moraal: die gaat richting decadentie. Zelfzucht en gemakzucht zetten de neergang in. Als de mentaliteit aan de top inderdaad tekenend is voor een onvermijdelijke cyclische ontwikkeling, dan zou de stagnatie van de economie meer zijn dan een conjunctureel dipje. In het gunstigste geval maken economie en samenleving een pas op de plaats en sturen ze zichzelf bij. Het ongunstige scenario voert verder.
Er is een slecht voorteken: een korte termijn-perspectief in combinatie met een roofzuchtige elite die zich tegoed doet aan de staatskas, zijn twee kenmerken die in het geheel niet horen bij een hoogontwikkelde samenleving. Dat zijn patronen die typerend zijn voor ontwikkelingslanden Geert Mak: ‘Ik snap eigenlijk niet waarom er nog geen opstand is uitgebroken. Tegen die managerskaste groeit een enorme haat.’

'Carrièremanagers' in een bureaucratische organisatie beperken zich tot de grenzen van hun afdeling, komen niet in beweging voordat er van boven een signaal uitgaat en gaan juist niet in debat. Ze verzamelen slippendragers, een hofhouding om zich heen. De slippendragers voelen aan hun water hoe zij hun chef moeten gerieven. Het wordt allemaal ’kluitjesvoetbal’. Het heeft tot gevolg dat kritische afwegingen uitblijven. Incompetentie wordt met de mantel der liefde bedekt. Voor een levendige democratische cultuur is het debat van essentieel belang. In een bureaucratisch geleide organisatie is er van het vrije marktmechanisme geen sprake.

In het rapport ‘E i V’ wordt de stelling onderbouwd dat de politiek niet aan de marktwerking maar aan een cultuuromslag in de collectieve sector de hoogste prioriteit had moeten geven. Toen ik Hoogovens meer dan twintig jaar geleden verliet was Daniel Ofman als organisatieadviseur bij de cultuuromslag betrokken. Eerder was Hoogovensbreed de kwaliteitscirkel Plan – Do - Check – Act van de lerende organisatie geïntroduceerd. De RvB wil wel maar het is met name de haantjescultuur van het middenkader, de 4e macht die stevig op de rem trapt.

In een bureaucratie geldt, enigszins gechargeerd, wie werkt maakt fouten, wie geen fouten maakt maakt promotie. 'Carrièremanagers' maken geen fouten omdat ze ook geen enkele inbreng hebben gehad. Een kenmerk van personen met NPS is dat ze in grijze muizen gedrag excelleren. De cultuur in een organisatie dient zodanig te zijn dat managers met NPS op een gezonde manier, met humor worden gecorrigeerd.

De zeven universele principes die Marja de Vries in haar boek De Hele Olifant in Beeld - Inzicht in het bestaan en de werking van Universele wetten en de Gulden Snede beschrijft komen in het rapport ‘E i V’ aan de hand van de Zeven wijsheidssleutels aan de orde. De inzichten die in het boek van Marja de Vries naar voren komen stemmen met de invalshoeken in het onderzoeksrapport ‘E i V’ overeen. Dit is niet verwonderlijk daar beide op de hermetische filosofie of Gupta Vidya zijn gebaseerd.

De Rationele Optimist van Matt Ridley is een bijzonder prettig antidotum tegen al het pessimisme waarmee we iedere dag door de media worden geconfronteerd, terwijl er ook een ander verhaal valt te vertellen met waarschijnlijk een veel hoger waarheidsgehalte.

De waarheid is dat alleen optimisme niet voldoende zal zijn om de negatieve tendensen die zich in de wereld voordoen te keren. Graag verwijs ik naar de slotopmerking in het artikel Globalisering en theosofie van Erna Klaasse-van Maaren (Theosofie 107/5 oktober 2006):
Mahatma Gandhi zei: ‘Wij moeten de verandering zijn die we in de wereld willen zien’.
In De sleutel tot theosofie zegt Blavatsky bijvoorbeeld dat altruïsme een integrerend deel is van zelfontwikkeling. In ‘De stem van de stilte’ lezen we (fragment II, de twee paden) ‘Om Nirvana te bereiken moet men zelfkennis bereiken, en zelfkennis is het kind van liefdevolle daden.’ (136) en ‘Leven voor het welzijn van de mensheid is de eerste stap. De zes verheven deugden beoefenen is de tweede.’ (144).
Uit het bovenstaande blijkt dat globalisering bij het individu begint. Wij moeten ons, individuen, dus ontwikkelen om de mogelijk negatieve kanten van globalisering op te heffen en te voorkomen en de positieve kanten (meer) te laten ontstaan. Hierbij zijn volgens de theosofie zelfkennis en altruïsme nodig. We kunnen dit bereiken door de drie doeleinden te bestuderen en uit te voeren. De Theosofische Vereniging kent vele boeken die daarbij kunnen helpen, maar ook daarbuiten is veel te vinden. Vervolgens moeten we natuurlijk vooral niet vergeten het in ons dagelijks leven toe te passen, wat ons zeker ook verder zal helpen ons te ontwikkelen.

Is de grens van grote, complexe, bureaucratische organisaties bereikt?
De bottleneck op de route hangt vaak samen met hokjesgeest. Wanneer je bereid bent het belangenspel mee te spelen krijg je een beloning.
Het principe van belonen en bestraffen staat centraal.
Opportunistische managers hanteren het foefje van de kool en de geit sparen, grijze muizen bekennen vaak geen kleur. Door hun standpunten vaag te formuleren is het niet mogelijk daarover later verantwoordelijkheid af te leggen. Voor grote ego’s ligt de oorzaak van problemen altijd aan de omgeving en nooit aan henzelf. Managers met een sterk ego kunnen tegen kritiek en nemen wanneer dat wenselijk is effectieve beslissingen.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig. Management by management ('carrièremanagers') dient door management by people te worden vervangen.

De kwintessens van het rapport 'E i V' is dat de schijnbare tegenstelling aan elke crisis ten grondslag ligt. Uitgangspunt is dat een conjunctuurcyclus zich binnen de marges van een ‘kwadrant’ beweegt, daarentegen een grote schommeling zoals de kredietcrisis speelt zich binnen het ‘maskerkwadrant’ af. De ideologie van het marktmechanisme faalt wanneer de individuele verantwoordelijkheid, de ethische drijfveren van zowel verkopers als kopers, van zowel overheid als burgers uit beeld verdwijnt. In hoeverre is de overheid zowel de oorzaak als de oplossing van het probleem? Een ding is zeker de overheid is te veel gefocussed op de korte in plaats van op de lange termijn. In hoeverre zijn we bereid van de ervaringen uit het verleden te leren?

Het bijgeloof in de welvaart is grenzeloos. Het te veel aanbidden van welvaart en eenzijdige economische groei liggen door toedoen van de reclame vast in het collectieve onderbewustzijn van de massa, zowel in Amerika als in Europa. Essentiële beslissingen kunnen een keerpunt, een ommekeer, een echte verandering in het leven betekenen. Wie het Ene kent, heeft alles volbracht. Wie het Ene kent, kent alles. Wie het Ene niet kent, is niet in staat om wat dan ook te kennen. De Tao openbaart zich voor alles in het Ene. Als we het kunnen bewaren, is het Ene aanwezig; als we het verwaarlozen, gaat het verloren. Er naar streven brengt geluk, het de rug toekeren ongeluk. Zij die het weten te bewaren kennen een geluk zonder grenzen, maar van hen die het verliezen verdort het leven en raken de energieën uitgeput. Heraclitus (ca. 500 v.Chr.): ‘Alles stroomt en niets blijft’. Dat is een prachtig beeld van het menselijk leven. Umberto Eco’s boek ‘Slinger van foucault’ stimuleert de lezer de grenzen van de vertrouwde wereld op te zoeken. Fantasiebeelden, het irrationele en ééndimensionale denken en het verlangen naar absolute macht bepalen steeds opnieuw de permutaties in de geschiedenis.

Microkosmos = Macrokosmos duidt op een statische toestand, een evenwichtstoestand van het bewustzijn, een flits van geluk. Het verticale bewustzijn kan voor balans (1 + 1 = 3, 'These + Antithese = Synthese'), maar ook voor onbalans zorgen. De ‘Drie stadia van het zien van Waarheid' tonen hoe de Waarheid kan worden doorgrond. De aarde, de vierheid is uit de drieheid ontstaan. Door het proces op aarde in omgekeerde volgorde te laten verlopen is het mogelijk het onderbewustzijn met de kennis van het hart te beïnvloeden, naar de Monade terug te keren.

Het mechanisme 'These + Antithese = Synthese' van Hegel biedt een handvat om het verticale bewustzijn te doorgronden.
Volgens Rinus Kiel heeft Hegel de deur geopend naar een volstrekt relativisme. Maar diametraal tegenover het volstrekt relativisme staat het volstrekt absolutisme.
Tegenover het aardse staat het hemelse, tegenover het relatieve staat het absolute, tegenover Chaos, Gaia en Eros staat het Goede, Ware en Schone, tegenover Asat staat Sat, tegenover Alpha staat Omega.

In het kwadrant van Ofman vertegenwoordigt de negatieve as de gemanifesteerde werkelijkheid, de tegenstelling, het verdeeld-zijn op aarde, de identificatie met het afgescheiden bestaan en de positieve as de ongemanifesteerde werkelijkheid, het één-zijn, de complementariteit, de absolute waarheid in de hemel. Het principe van complementariteit dat al door Heraclitus naar voren is gebracht heeft op de ‘eenheid der tegendelen’ ('These + Antithese = Synthese', Hindoe-trimurti) het overbruggen van tegenstellingen betrekking.

In het rapport ‘E i V’ wordt de relatie ‘Absoluut en Relatief’ aan de hand van Ain-Soph (Parabram, éne Werkelijkheid) en het Ether-paradigma (Het paradigma van de relatieve ether) verklaart. De relatie ‘Absoluut en Relatief’ berust op het principe van complementariteit dat al door Heraclitus naar voren is gebracht en heeft op de ‘eenheid der tegendelen’ ('These + Antithese = Synthese', Hindoe-trimurti) het overbruggen van tegenstellingen betrekking.

Welk ijkpunt (ijktheorie), codering kiezen wij voor ons zelfbeeld, de 'Goddeloze dwaas' of de 'Rechtvaardige wijze'? De retorische vraag van het kip-en-eiprobleem blijft ons boeien en is na ruim twee millennia nog steeds actueel.

Nieuwe Testament: De Drie-eenheid die in 325 op het Concilie van Nicaea officieel is vastgesteld laat het absolute zien (Triniteit). Zo zien we in de H. Schrift de drieëenheid in samenhang met de tetrade van de dualistische strijdvraag tussen het goed en kwaad van de kennis en de traagheid (zie geaardheden). De klassieke triade van het Christendom geeft als tegenstelling Satan te zien.

H.P. Blavatsky: De Geheime Leer Deel II hoofdstuk De rassen met het ‘derde oog’ (p. 341):
19) Karma is een woord met veel betekenissen en heeft voor bijna elk van zijn aspecten een speciale term. Het betekent, als synoniem van zonde, het verrichten van de een of andere handeling tot het verkrijgen van een object van werelds, en dus zelfzuchtig verlangen, dat voor iemand anders wel schadelijk moet zijn. Karma is actie, de oorzaak; en karma is ook ‘de wet van de ethische veroorzaking’; het gevolg van een zelfzuchtig verrichte daad, terwijl de grote wet van harmonie op altruïsme berust.
De Geheime Leer Deel II (p. 575), hoofdstuk 19 Is pleroma de legerstede van Satan?

Hermeneutische Cirkel Oude Testament: Nieuwe Testament:
IntuïtieDenken   Geest
1. Holos, Anagogisch ----3. Logos, LetterlijkWijze >>>>GoddelozeGod ----Heilige geest
||||||
4. Mythos, Allegorisch ----2. Theos, MoreelDwaas <<<<RechtvaardigeSatan ----Zoon
VoelenGewaarworden  Lichaam

Met behulp van een kwadrant (rechter) is het mogelijk de relatie, de weerspiegeling, de transformatie tussen de diagonaal ‘God - Geest - Zoon’ en de diagonaal ‘Geest - Ziel - Lichaam’ uit te beelden.

De boodschap, het nieuwe inzicht van Jezus (historisch-kritisch benaderd) Keer dan ook uw andere wang toe is de keerzijde van het Oog om oog, tand om tand uit het Oude Testament en berust op de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander. (Reflexief Bewustzijn).

Op basis van de vijf kenmerken, de persoonlijkheidsdimensies kunnen we zeggen: Jezus was een mystieke intellectueel, een rechtvaardige wijze, die met hart en ziel, met moed en bedachtzaamheid koos voor welzijn en welvaart van de mensheid.

Het principe van complementariteit (‘Alles stroomt en niets blijft’) dat al door Heraclitus naar voren is gebracht heeft op de ‘eenheid der tegendelen’ ('These + Antithese = Synthese', Hindoe-trimurti, dialectische filosofie van Hegel en Engels) het overbruggen van tegenstellingen, betrekking. Of met de woorden van Benedict Broere: Het AOS is bedoeld als een nadere invulling van de filosofie van Heraclitus, van het samenwerken van tegendelen naar een schoonste harmonie, in mijn geval het samenwerken van analyse en synthese in het genereren van omega, van een steeds grotere kwaliteit van bestaan. Men spreekt van de logos, het verbindend patroon.

Essentie Negen, Zes en Drie in het Enneagram (3.2.2.1.)
De creatiedriehoek: Het Enneagram kent de scheppingsdriehoek. Het centrum van de cirkel is de Eerste Oorzaak, daar waar alles betrekking op heeft. Dat centrum kan niet rechtstreeks worden waargenomen, de aanwezigheid kan maar alleen afgeleid worden uit de verschijnselen. Dan is er de eerste verschijning, of de eerste uitstroming, gerepresenteerd door de Negen. De Negen is de volledigheid waarbij op het moment van verschijnen onmiddellijk ook de Drie en de Zes te onderscheiden zijn. De Drie is daarbij de energie van stralen, van energie die naar buiten komt, de Zes is de energie van ontvangen, de energie die naar binnen gaat.
In zuivere vorm zijn de Drie en de Negen volledig complementair en samen de heelheid van de Negen.

Het 'Ether-paradigma en 5D-concept' worden naast elkaar gebruikt en passen in het 5Ddenkraam. Het Ether-paradigma heeft als vertrekpunt de materie, elektromagnetisme, de relatieve ether van René Meijer. Het 5D-concept belicht de 5e Dimensie vanuit een filosofisch perspectief. Het is net als met Geest en Lichaam, hemel en aarde, Zo boven, Zo beneden, het noumenale en het fenomenale, top down en bottom up, deductief en inductief. Het zijn de twee '''complementaire'

 

Pensioenfondsen (Moraal van het verhaal, 'Wijsheid of Dwaasheid', Schijnbare paradox)

Nassim Nicholas Taleb van de Black swan theory: Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid zijn er zo veel posities met macht toegekend aan mensen die geen persoonlijke risico’s dragen. (Paul Frentrop In de 16 eeuw liepen politici nog zelf ook risico Volkskrant 30 november 2012)
Pierre Vinken: De emoties die wij onbewust aan het hart toekennen - liefde, betrokkenheid, bezieling, intimiteit - zijn nog dezelfde als die van eeuwen geleden. En mijn intuïtie zegt mij dat deze gevoelens van het hart van een hogere orde zijn dan de regels van het verstand.
Stelling: Door het neoliberalisme, het monetaire medicijn van vrijwel onbeperkt scheppen van geld, het wanbeleid van macro-economen, lees casinokapitalisme wordt het echte ondernemerschap in de micro-economie vernietigd.

Is Nederland nu een land van kleine kapitalisten? (Peter de Waard ‘’de Volkskrant’’ 23 december 2022, p. 19):
De pensioenen in het vergrijzende Nederland worden afhankelijk van de
beursindices. Op dit moment belegt nog slechts een minderheid.
Als de PvdA ooit nog
Rutte en zijn VVD naar de kroon wil gaan steken, zal na 76 jaar een andere naam nodig zijn. Met de steun van de arbeider alleen zal er nooit meer worden geregeerd.

De pensioensector heeft de politiek in de tang met slimme framing (Martin ten Cate de Volkskrant 1 december 2022, p. 27):
Morgen begint de artikelsgewijze behandeling van de
Wet toekomst pensioenen, WTP. Hoe (on)gunstig die wet straks ook uitpakt voor de gepensioneerden, de sector zelf is financieel binnen. Hopelijk denkt de Eerste Kamer straks nog eens dieper na over het stelsel.
De
pensioensector en politici zijn erin geslaagd een beeld te creëren dat we geld tekortkomen. Een knap stukje framing, maar het is echt onzin. Nederland is een puissant rijk land. Het heeft ieder jaar een groot spaaroverschot en het heeft per saldo grote vorderingen op het buitenland. Ons pensioenstelsel is simpel te hervormen en wat we dan met de pensioenpotten moeten doen, is een luxeprobleem. De WTP zal waarschijnlijk in de Tweede Kamer worden aangenomen. Nu maar hopen dat er in Eerste Kamer wel conceptueel wordt nagedacht.

Verhoging van het pensioen, dát is wat de mensen nodig hebben’ (Gijs Herderscheê interviewt Carola Schouten de Volkskrant 26 november 2022, p. 16-17):
Na wekenlang debat over de
nieuwe Pensioenwet is de Tweede Kamer in de greep van de twijfel: is dit de goede wet op het goede moment? Juist wél, betoogt minister Carola Schouten, die vecht voor haar wet: ‘Het nieuwe stelsel maakt nu al verschil.’
Is de timing niet beroerd? De fondsen staan er nu opeens weer goed voor dankzij de rente die is opgelopen, maar de beleggingen zijn in elkaar geklapt, net nu u die beleggingen belangrijker maakt voor de waarde van de pensioenen.
‘Dit is geen hervorming voor morgen of overmorgen maar voor de
komende decennia. Daar is dit stelsel voor bedoeld. Het is ook bedoeld om de inflatie, de grootste onzekerheid nu, beter tegemoet te treden met pensioenverhogingen. Dat is wat de mensen nodig hebben.’
De overgang kost handenvol geld. Leuk voor accountants, actuarissen, it’ers
‘Ja, dit kost geld, maar relatief valt het mee als je kijkt naar het
totale pensioenvermogen waarover het gaat. We moeten ook zien dat we er een nieuw stelsel voor terugkrijgen dat decennia mee kan. We gaan nu opeens makkelijk voorbij aan tien jaar frustratie van ouderen over achterblijvende pensioenen. We vergeten snel.’

Pensioenval of premiepiek, milder regime biedt uitweg (Gijs Herderscheê Volkskrant 2 oktober 2020p. 2):
De spelregels voor pensioenfondsen worden al volgend jaar versoepeld. Pensioenfondsen die er slecht voor staan, hoeven de pensioenen daardoor de komende jaren niet of nauwelijks te verlagen. Ook de premies hoeven niet explosief te stijgen. De nieuwe spelregels moeten ervoor zorgen dat er
geen pech- of geluksgeneratie ontstaat doordat jong of oud bevoordeeld dan wel benadeeld wordt.
Het overleg richt zich nu nog op het formuleren van een norm voor een minimale premie. Niet kostendekkend omdat veel premies dan 31 procent omhoog zouden moeten (van 69 cent dekking naar 1 euro) maar wel een stap die kant op. Dat moet snel gebeuren, want de komende weken stellen pensioenfondsen hun premie voor volgend jaar vast.

Korting van pensioenen dreigt ook in nieuw stelsel (Gijs Herderscheê de Volkskrant 16 april 2019 p. 2):
De financiële positie van pensioenfondsen is de afgelopen tijd zo verslechterd dat ook een nieuw pensioenstelsel de verlaging van miljoenen pensioenen waarschijnlijk niet kan voorkomen. Kabinet, vakbeweging en werkgevers hoopten die juist weg te nemen met afspraken over een nieuw stelsel. De verslechtering van de fondsen legt daarmee een nieuwe hypotheek op het overleg.
Voor de pensioenen is al gesproken met PvdA en GroenLinks.
Naast de uitwerking van dat nieuwe pensioencontract wordt gesproken over langzamer verhoging van de AOW-leeftijd, nu 66 jaar en vier maanden. De vakbeweging, PvdA, SP en GroenLinks willen dat de komende jaren zo houden.
Zolang de loonkosten niet of nauwelijks stijgen is monetair beleid weinig effectief en is begrotingsbeleid de beste manier om inkomen van kapitaal naar arbeid te herverdelen en zo economische groei te stimuleren. Daarom is het extra goed nieuws dat Christine Lagarde de nieuwe president van de Europese Centrale Bank wordt.
Als voormalig directeur van het Internationale Monetaire Fonds heeft Lagarde de beste papieren om dit hoog op de Europese agenda te zetten.

Economie - 375 miljard verdwenen (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 17 november 2022, p. 9):
Het
verlies zit zo. Iedereen in loondienst draagt pakweg een kwart van het brutoloon af aan de gezamenlijke pensioenspaarpot. Fijn voor later. Maar: eind vorig jaar zat in die spaarpot 1815 miljard euro, en nu nog maar 1440 miljard. Een verlies van 375 miljard. 375.000.000.000 euro, oftewel dertigduizend per pensioenspaarder. Weg, foetsie.

Prestaties (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 13 oktober 2022, p. 9):
Vrijdag ontstond er beroering door een kop in het FD: ‘
Pensioenfondsen €14,5 miljard kwijt aan kosten door explosie prestatievergoedingen’. Vreemd dat het nieuws is, want deze cijfers zijn al lang bekend. Pensioenfondsen moeten ze rapporteren aan toezichthouder DNB, en dat is publieke informatie. Maar goed, pensioenadviseur Bell heeft het nog eens nageplozen in 184 jaarverslagen. Wat blijkt: de DNB-cijfers kloppen.
Academici publiceren al decennia over de nadelen van zo’n systeem, waarin de
financiële markten onze oudedagsvoorziening overgenomen hebben als een verdienmodel. Maar in het publieke debat is dit verhaal nog steeds niet opgepikt.
David Hollanders van de Universiteit van Amsterdam onderzocht het en vond een negatief verband tussen rendement en beheerskosten. Toch herhalen fondsen in hun jaarverslagen klakkeloos de pr van de beheerders. Toezichthouder AFM schreef vorig jaar wel een rapport met de titel Meer aandacht nodig voor de verantwoording van kosten door pensioenfondsen, maar benadrukt daarin vooral en herhaaldelijk ‘diverse gerechtvaardigde redenen’ voor de verschillen in de kostenhoogte bij pensioenfondsen. Dat er ook diverse onverdedigbare redenen voor zijn lees je er niet, noch dat het niet alleen om de verschillen gaat, maar ook om de algehele stijging.

Nieuwe pensioenwet zónder berekeningen met deze hoge inflatie? Niet doen! (Pieter Omtzigt en Eric Bergamin de Volkskrant 5 september 2022 p. 20):
Alle huidige pensioenen overhevelen naar het nieuwe systeem zonder te weten wat de gevolgen van inflatie zijn en hoe de reserves verdeeld worden, kan tot
grote fouten leiden.

We zijn veel rijker dan we denken en kunnen met pensioengeld doen wat we willen (Martin ten Cate de Volkskrant 15 juli 2022 p. 27-28):
Kunnen we de
rijkgevulde pensioenpotten inzetten voor andere noden in de maatschappij of is dat riskant en moeten ouderen met hun niet-geïndexeerde pensioenen bloeden voor de onzekere toekomst van jongeren? Nee, Nederland kan nu en in de toekomst met gemak pensioenen uitkeren. Een overbodige, dure beroepstak kan wél weg.
Verdienmodel
In het tv-programma Zwarte Zwanen (NPO, 5 juli) van journalist Cees Grimbergen wordt gewaarschuwd voor groepsdenken en zelfs de term netwerkcorruptie valt als het gaat over de pensioensector. De sector is mordicus tegen de macrobenadering: die ondergraaft hun verdienmodel. Maar in een pensioenstelsel gaat het om het uitkeren van pensioenen, en niet om het in stand houden van een overbodige beroepstak die jaarlijks meer dan 10 miljard euro kost.

Opmerkelijk dat de grondslag van het pensioenstelsel buiten het debat blijft (Fokke Oeseberg de Volkskrant 12 juli 2022 p. 29]]):
De laatste tijd wordt weer het nodige gediscussieerd over ons pensioenstelsel. Thema’s zijn de rekenrente, het feit dat er niet geïndexeerd wordt et cetera. Bijdragen onlangs in de Volkskrant op 4 juli (Cees Grimbergen), 8 juli (Lezers over Pensioenen) en 9 juli (Frank Kalshoven). Interessant is dat in deze artikelen niet de grondslag van ons stelsel (kapitaalstelsel) ter discussie wordt gesteld.
Dat doet Dirk Bezemer (RUG) wel. Hij vermeldde twee jaar geleden in een artikel in De Groene dat op het ogenblik 32 miljard euro aan pensioenpremies wordt ingelegd en dat de lieve somma van 8,4 miljard euro (sic) wordt betaald aan uitvoeringskosten, bonussen en transactiekosten. Hij baseert zich daarbij op het boek
Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.

Debat over verplichte rekenmethode onderstreept vooral de noodzaak van een nieuw pensioenstelsel (Else Bos de Volkskrant 30 juni 2022 p. 28):
Tegenover de beloften die pensioenfondsen doen aan hun deelnemers, staat nu één gezamenlijke pot met beleggingen. Dit leidt tot debat
wie welk deel van de pot krijgt. Het nieuwe pensioenstelsel maakt hier een einde aan, betoogt DNB-toezichtdirecteur Else Bos.
Terugkomend op de vraag van Kalshoven: de
wettelijke rekenmethode voor de dekkingsgraad op basis van de risicovrije rente is een onlosmakelijk onderdeel van het huidige stelsel, dat uitgaat van pensioenbeloftes. In het nieuwe pensioenstelsel, zonder pensioenbeloftes, is deze rekenmethode niet langer relevant.

De parallelle ensioenwereld van de Nederlandse Bank (Cees Grimbergen de Volkskrant 5 juli 2022 p. 27-28):
Dat de pensioenuitkeringen al jaren niet worden gecorrigeerd voor inflatie is het gevolg van een door De Nederlandsche Bank en overheid gehanteerde zeer voorzichtige rekenrente. Dat een nieuw pensioenstelsel, zoals DBN-toezichtdirecteur Else Bos suggereert, deze problemen oplost voor oude én nieuwe gepensioneerden, is een drogredenering, betoogt Cees Grimbergen.
De reactie van DNB? ‘Zo’n berekening vormt een
parallelle werkelijkheid, omdat simpelweg niet aan de black%is voldaan.’

Als we de rekenrente aanpassen is nieuw pensioenstelsel helemaal niet nodig (Jan Willem Dieten de Volkskrant 5 juli 2022 p. 27-28):
De
risicovrije rente waarmee pensioenfondsen moeten rekenen is geen rationele keuze, betoogt oud-pensioenbestuurder Jan Willem Dieten. Rekenen met een prudent verwacht rendement, zoals voor 2007 gebeurde, is veel logischer en maakt een nieuw pensioenstelsel overbodig.

Zwarte zwanen (Omroep Max 27 juni 2022 NPO2):
De Brabantse vriendinnen redblack%. Hoe komen zij rond en hoe denken zij over de stijgende kosten van levensonderhoud? Trucker Ger Trines legt uit dat ook werkende Nederlanders door de strenge rekenregels een lager pensioen tegemoet kunnen zien. Aan zijn keukentafel berekende de 78-jarige Ted van der Lugt hoeveel indexatie zijn pensioenfonds PMT niet uitbetaalde. Sommige ouderen gaan nu zelfs demonstreren voor een hoger pensioen.
Sinds 2009 bedraagt de inflatie zo’n 25 procent. De koopkracht van het pensioen -naast de AOW- is dus
voortdurend gedaald. Een gemiddeld maandpensioen is ongeveer 700 euro. Dat de pensioenen niet verhoogd worden heeft alles te maken met de rekenmethode die Nederlandsche Bank en regering hebben voorgeschreven. Regering, Nederlandsche Bank en pensioenfondsen houden geen rekening met de werkelijk behaalde rendementen.

Welke denkfout maakt Bernard van Praag over de pensioenen? (Frank Kalshoven de Volkskrant 11 juni 2022 p. 17):
Wat is nu mijn probleem? Dat er
twee manieren van kijken zijn die allebei redelijk ogen en tegelijkertijd onverenigbaar zijn. De ‘officiële’ kijk: dekkingsgraad 114. De kijk van Bernard van Praag: het pensioenvermogen is inmiddels zo groot dat het normale rendement hierop alleen al ruim voldoende is om alle toekomstige pensioenen van te betalen.
Mijn vermoeden is dat het verschil in kijken iets te maken heeft met de
equity premium puzzle, het door economen nog slecht begrepen verschijnsel dat het rendement op (risicovolle) aandelen zoveel hoger ligt dan dat op (risicovrije) staatsobligaties. Maar vastpakken kan ik het niet.

Leefstijl en Nieuwe pensioenwet’ Het gaat goed met de pensioenen. Ja ook voor jongeren: lees even mee. En toch moet alles kapot (Berendsen en Van de Ven de Volkskrant 18 mei 2022 p. 28):
De pensioenuitkeringen kunnen omhoog én er is straks geld genoeg voor de jongere werknemers, maar nee,
een prima stelsel wordt binnenkort vernietigd.

Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ (Regeerakkoord 1- januari 2022):
De nieuwe regering heeft grootse plannen, maar die vallen niet allemaal in goede aarde bij de FNV. Vooral de
ontkoppeling van minimumloon en de AOW leidt tot woede. Maar ook over zorg, wonen en toenemende armoede zijn er zorgen.

U en de Pensioenelite (NPO2 Zwarte Zwanen 6 maart 2017):
Hoe kijken gewone Nederlandse burgers aan tegen de mensen die hun pensioen beheren? Wat overkomt de gewone burger als hij het pensioenfonds op fouten wijst?
Verder citeert Zwarte Zwanen 6 uit interne stukken van de grootste Nederlandse pensioenuitvoerder APG. Daaruit blijkt dat de uitvoering van de ingewikkelde pensioenregelingen vastloopt. Wat doen pensioenfondsen met het toenemend aantal fouten? Waarom investeert een van de grootste pensioenuitvoerders van het land, MN, 75 miljoen in een ICT-project? Terwijl dat project halverwege stopt.

Kan het anders met uw pensioenpremie? (Zwarte zwanen 5 22 juli 2016):
Een nieuwe aflevering in de serie Zwarte Zwanen waarin MAX de Nederlandse pensioenwereld kritisch beschouwt. Menig pensioendeur werd dichtgeslagen, heel wat handen van vermogensbeheerders voor de lens van de MAX-camera gehouden. In deze aflevering krijgt verslaggever Grimbergen toegang tot MN, met 117 miljard euro een van de grootste beleggers van het land. Directeur René van de Kieft legt de kijker uit aan welke verleidingen hijzelf en zijn vermogensbeheerders bloot staan. Voorts aandacht voor de Code Pensioenfondsen en voor de Monitoringcommissie die toezicht houdt op de naleving van de coderegels. Voorzitter van die commissie is Margot Scheltema, ook commissaris van een farmaceutisch bedrijf waarin pensioenfonds ABP belegt én commissaris van De Nederlandsche Bank. Is hier sprake van belangenverstrengeling die door de Code Pensioenfondsen wordt verboden? Margot Scheltema geeft antwoord. Ook gaat MAX na of de coderegel ‘beheerst beloningsbeleid’ wordt nageleefd. Passen hier gouden handdrukken van miljoenen euro’s bij? Zwarte Zwanen belooft nadere uitleg. En wat doet een voormalig Goldman Sachs-topman in het toezicht op pensioenfondsen van De Nederlandsche Bank? Het MAX-programma zegt helderheid te brengen over vele ‘dubbele petten’ in de pensioenwereld. Automonteurs van de Utrechtse garage Autoweerd reageren op wat er volgens hen met hun geld gebeurt. Hun pensioenpremie komt immers bij belegger MN terecht. PFZW-directeur Borgdorff van PFZW licht toe dat voor hoge rendementen alles is toegestaan. Tenzij er een wettelijk verbod is. Zo zit zijn fonds nu in ‘synthetische securitisaties’, het financieel product dat de crisis van 2008 veroorzaakte, maar waarop je nu hoog rendement kunt maken.

De schimmigheid blijft (Zwarte zwanen 4 15 juli 2016):
Vervolg op de zoektocht van journalist Cees Grimbergen in de Nederlandse pensioenindustrie. Hoe liep bijvoorbeeld het 'Goldman Sachs-schandaal' af? Zwarte Zwanen 4 bericht over de Goldman Sachs-doofpot. Pensioenfonds Vervoer werd door de Amerikaanse zakenbank voor 250 miljoen bedrogen. Hoe liep deze zaak af? Vrachtwagenchauffeurs van de Stichting Chauffeurstoekomst leggen het in Zwarte Zwanen uit. Ze zijn verbijsterd dat hun eigen vakbonden FNV en CNV blijven zwijgen over dit gerommel met pensioengeld van Nederlandse vrachtwagenchauffeurs. Ook aandacht voor extreem winstgevende financiële producten als rentederivaten. Pensioenfondsen verdienden tussen 2008 en 2015 150 miljard euro aan deze ingewikkelde financiële innovatie. Wie legde dit geld op tafel en draaide dus op voor het verlies? Wat vindt derivatenexpert Theo Kocken van het Rotterdamse bedrijf derivatenbedrijf Cardano van de kritiek op extreem gecompliceerde financiële producten. De mega-rendementen kunnen niet voorkomen dat pensioenfondsen een steeds lagere dekkingsgraad hebben. Advocaat Hester Bais reageert. Daarnaast wordt de pensioenplicht voor zzp-ers behandeld. Het draagvlak voor pensioenfondsen neemt na vele uitwassen af. Maar in de beroepsgroep schilders moeten zelfs zzp-ers pensioenpremie betalen. PvdA-staatssecretaris Klijnsma is verantwoordelijk voor deze maatregel. Hoe reageert zij op kritische vragen? Een groep zelfstandige schilders, verenigd in Zelfstandigen Bouw, heeft hier geen zin meer in. Schilder Raymond Brugman reageert. In het nieuws wordt bijna dagelijks gesproken over lagere pensioenen, hogere premies, zakkende dekkingsgraden, de desastreus lage rente en een meer individueel georganiseerd pensioenstelsel. MAX kijkt achter deze nieuwsfeiten naar de mannen en vrouwen die met 1300 miljard euro over de wereld schuiven. Pensioenbestuurders en vermogensbeleggers gebruiken financiële technieken om hoge rendementen te halen. Maar leidt die rendementshonger niet tot kaalslag in onze echte economie? En waarom loopt de Nederlandse pensioenwereld nog steeds aan de leiband van Wall Street en de London City? Wat leert de pensioenwereld van de financiële crisis én de vertrouwenscrisis? Wat doet PvdA-staatssecretaris Klijnsma tegen uitwassen in de pensioenwereld?

Dokken en Zwijgen (Zwarte zwanen 7 mei 2018 NPO2:
Journalist
Cees Grimbergen laat 3 bezorgde burgers aan het woord. Onder andere over hoe de pensioenindustrie zich andermans geld toe-eigende. Ook behandelt het programma Amerikaanse beleggers die honderden miljarden Nederlands pensioengeld beleggen. Wat verdienen Larry Fink (Blackrock), David Rubinstein (Carlyle) en Stephen Schwarzman (Blackstone)? En hoe ziet de belangenverstrengeling in de Nederlandse pensioenwereld eruit?
Grimbergen ontmoet de Leidse econoom Professor Kees Goudswaard. Goudswaard zit in de Raad van Commissarissen van De Nederlandsche Bank en is voorzitter van de SER-commissie Toekomst Pensioenstelsel. En hoe onafhankelijk is het wetenschappelijk pensioeninstituut Netspar dat mede wordt gefinancierd uit pensioenpremies? Waarom verzwijgen Netspar-wetenschappers schimmigheid, fraude en mega-beloningen in de pensioenindustrie? Waarom negeert Netspar de Nederlandse pensioenbeleggingen in belastingontwijking? Ook aandacht voor de gouden handdruk die PGGM-directeur Else Bos ontving. Bos werkt nu als toezichthouder bij De Nederlandsche Bank. Hans Alders was zestien jaar voorzitter van Pensioenfonds PGGM (nu PFZW geheten). Waarom ging Alders met een commerciële bijbaan van PFZW-directeur Peter Borgdorff akkoord?

Schatrijk van uw pensioenpremie (Zwarte zwanen 2 13 juli 2015):
Onderzoeksjournalistiek van MAX naar de geldstromen van onze pensioenfondsen. MAX noemt verplicht afgedragen pensioenpremies van werknemers Ander Mans Geld (AMG). Met Ander Mans Geld maken pensioenbeleggers wereldwijd schimmige transacties. Democratische controle van die geldstromen is onmogelijk. Maker Cees Grimbergen onthult dat pensioenbeleggers zichzelf systematisch verrijken aan andermans geld. In deze documentaire blijkt dat in de pensioenindustrie gouden handdrukken van miljoenen en extreem hoge rekeningen voor kleine werkzaamheden al vele jaren gewoon zijn. MAX citeert uit tot nu toe onbekende recente documenten van rechtbanken in New York en Londen. Daaruit blijkt dat zakenbank Goldman Sachs, die miljarden Nederlandse pensioeneuro’s onder beheer heeft, fraudeerde met geld van ABP en Pensioenfonds Vervoer. Voor het eerst laat MAX een voormalige Nederlandse zakenbankier aan het woord. Met 25 jaar ervaring in de financiële wereld waarschuwt deze Michael van Bemmelen voor de gevaren die ons pensioenstelsel bedreigen. Van Bemmelen kon de mentaliteit van de financiële wereld niet langer met zijn geweten verenigen. De Amerikaanse econoom Eileen Appelbaum legt uit hoe Nederlandse pensioengeld gebruikt wordt om gezonde bedrijven leeg te halen. Ze voorspelt dat het Nederlandse V&D dankzij Nederlands pensioengeld op een zelfde manier zal worden ‘leeggezogen’ als het Amerikaanse warenhuis Mervyns. Ook pensioenonderzoeker Ted Siedle wijst Nederlandse pensioenpremiebetalers en gepensioneerden op de gevaren die ons stelsel bedreigen. Aan het woord komen verder werknemers, de kritische theatermaker George van Houts, koningin Máxima en Joe Mansueto, directeur van Morningstar. Morningstar is de grootste leverancier van dagelijkse financiële gegevens wereldwijd. Mansueto vraagt MAX dringend kritische vragen te blijven stellen.

Schatrijk van uw pensioenpremie (Zwarte zwanen 2 13 juli 2015):
In 2013 maakte journalist Cees Grimbergen Zwarte zwanen, een documentaire over de Nederlandse pensioenwereld. Grimbergen komt met twee nieuwe delen, die (deel 2: Schatrijk van uw pensioenpremie) en (deel 3: De perverse prikkels blijven 14 juli 2015). Aan bod komen onder anderen fraudes die gepleegd worden door pensioenbeleggers, het toedekken van strafbare feiten door pensioenfondsen en de manier waarop Private Equity-investeerders worden gefinancierd met Nederlands pensioengeld. Het bleek erg lastig voor Grimbergen om mensen uit de Nederlandse pensioensector te spreken te krijgen, veel interviewverzoeken werden afgewezen. De Amerikaanse ‘pensioendetective’ Ted Siedle en de Nederlandse zakenbankier Michael van Bemmelen spreken wel voor de camera.

Is beste pensioenstelsel zwendel? (Peter de Waard de Volkskrant 23 oktober 2015):
De geluksgeneratie die op haar 60ste of 61ste al achter de geraniums is gaan plaatsnemen, leeft er lekker op los ten koste van de pechgeneratie.
Wie nu 25 jaar is en begint met het betalen van premie voor zijn pensioen, zal over 45 jaar 1,7 miljoen euro (daar moet toch een mooie villa in Blaricum voor kunnen worden gekocht) bij elkaar hebben gespaard. Maar de pensioenuitkering die hij of zij daarvoor zal krijgen, is 0,0.
Dit voorspelt Martin Pikaart in zijn deze week verschenen boek Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk - een tweehonderd pagina's tellende aanklacht tegen het Nederlandse pensioensysteem in het algemeen en het grootste fonds ABP in het bijzonder.
Niettemin heeft staatssecretaris Jetta Klijnsma deze week werkenden verboden om een deel van de premie te benutten voor het aflossen van hun woninghypotheek. Volgens haar is dat systeem om de schulden (hypotheek) weg te schrappen tegen de bezittingen (pensioenaanspraken) juridisch te gecompliceerd. Dat de jongeren zich hier gelaten bij neerleggen, is veelbetekenend. Ze interesseren zich niet voor hun pensioenen, omdat het allemaal nog zo ver weg is. Alle macht ligt daardoor bij de ouderen die al (of bijna) pensioengerechtigd zijn en die bij de traditionele bonden, bij omroep Max of bij de ouderenpartijen klagen over de kortingen op hun pensioen.
Nu is Pikaart geen onverdachte bron. Hij is oprichter van het AVV (Alternatief voor Vakbond) dat al jaren ageert tegen het Nederlandse pensioensysteem.
In zijn boek kritiseert hij de besturen van de pensioenfondsen die vasthielden aan een verkeerde rentevisie (ze dachten dat de rente wel een keer zou stijgen en de beleggingsopbrengsten zouden toenemen, zodat het allemaal goed zou komen). Hij betoogt dat niemand weet of de rente ooit weer gaat stijgen.

Meer pensioenpremie (W. Beemster Volkskrant 16 juli 2015 p. 20):
Meer pensioenpremie
Ik lees dat de pensioenfondsen van De Nederlandsche Bank hun rekenrente moeten verlagen (Ten eerste, 15 juli). Daardoor dalen de dekkingsgraden. Maar ik heb uit het programma Zwarte Zwanen (tv recensie V, 14 juli) begrepen dat er met ons pensioengeld van 1. 000 miljard euro veel gespeculeerd wordt.
Dit mag dan zeker wel van De Nederlandsche Bank. Ik vraag mij af of het geld voor de bonussen die nu betaald worden van ons pensioengeld niet eindelijk eens aan de gewone gepensioneerden betaald kan gaan worden. Wij leveren al jaren in. Een paar honderd euro zou welkom zijn, zodat ik weer op vakantie kan. Ik vermoed dat wel meer gepensioneerden er zo over denken.

Goldman Sachs fraudeerde met Nederlands pensioengeld van vrachtwagenchauffeurs
Geheimhouding
Ook Pensioenfonds Vervoer verloor door nalatigheid van Goldman Sachs Asset Management veel geld: 250 miljoen euro. Of het pensioenfonds van de vrachtwagenchauffeurs iets van dat verlies terug kreeg, blijft geheim. Pensioenfonds Vervoer sloot een zelfde geheime schikkingsovereenkomst met Goldman Sachs als ABP. Daarin ligt vast dat alle bedragen geheim moeten blijven.
MAX citeert in Zwarte Zwanen onder andere uit het rechtbankstuk dat Pensioenfonds Vervoer bij de Londense rechtbank, de High Court of Justice, deponeerde. Het fonds beschuldigt in de dagvaarding de bank van "nalatigheid, opzettelijk tekortschieten, fraude of contractbreuk". Ook verzaakte de bank haar zorgplicht. Daarnaast beschuldigt Pensioenfonds Vervoer Goldman Sachs van 'proprietary trading': de vermogensbeheerder speculeerde op waardedaling van beleggingen van het Pensioenfonds om er zelf beter van te worden. In 2006 bracht het pensioenfonds 5,4 miljard euro bij Goldman Sachs onder beheer.
Pensioenfonds Vervoer deed geen aangifte van de strafbare feiten bij justitie. Geen van de betrokken bankiers of verantwoordelijke pensioenfondsmedewerkers heeft zich voor de rechter moeten verantwoorden. Uiteindelijk werd Goldman Sachs als vermogensbeheerder door het pensioenfondsbestuur aan de kant geschoven. Omdat "de resultaten niet voldoen aan de verwachtingen van het bestuur", zo stond in een verklaring.
Goldman Sachs wil in de documentaire geen commentaar geven.
De Nederlandse pensioenwereld doet nog steeds zaken met Goldman Sachs. Minister Dijsselbloem vindt Goldman Sachs een kandidaat voor de begeleiding van de beursgang van staatsbank ABN-Amro.

Integriteit banken niet op orde (Yvonne Hofs Volkskrant 17 november 2015 p. 28):
De Nederlandse financiële sector spant zich niet genoeg in om witwassen, corruptie en geldstromen naar terroristen te voorkomen. Dat concludeert De Nederlandsche Bank (DNB) na een integriteitsonderzoek onder 170 financiële instellingen.
Bagatelliseren
Elderson constateert dat het integriteitsbeleid bij sommige instellingen het karakter heeft van een 'papieren afvinkoperatie'. Ook worden waarschuwingen van de toezichthouder niet altijd serieus genomen. 'We lopen nogal eens tegen ontkenningen aan. Het probleem wordt gebagatelliseerd met argumenten als:
'In Nederland komt witwassen toch niet voor?' Of: 'het zal zo'n vaart niet lopen'. Andere instellingen klagen tegen DNB dat al die regels hun verdienmodel aantasten. 'De business moet wel blijven draaien', krijgen de DNB'ers soms te horen.
Een ander risico dat DNB in 2016 extra goed in de smiezen gaat houden, is de neiging tot casinogedrag bij sommige financiële instellingen. Vooral pensioenfondsen en verzekeraars hebben zoveel last van de lage rentestand, dat een aantal meer beleggingsrisico wil nemen om toch voldoende rendement te behalen. Ze redeneren als een gokker die veel geld heeft verloren en zijn inzet verdubbelt in de hoop dat een klapper hem uit de problemen helpt. 'Gambling for resurrection' noemt DNB dat.
Aflossingsvrije hypotheken
DNB-Directeur Toezicht Jan Sijbrand heeft ondertussen de grootste moeite de Nederlandse hypotheeknormen in Frankfurt te 'verkopen'. Nu het toezicht op de Nederlandse (groot)banken naar de ECB is verplaatst, beoordelen buitenlandse toezichthouders de Nederlandse banken. Sijbrand is slechts één van de leden van het hoogste bestuursorgaan van het SSM, de nieuwe Europese bankentoezichthouder. Sijbrand vertelde gisteren dat zijn buitenlandse collega's blijven vallen over de extreem hoge hypotheken die Nederlandse banken verstrekken, vooral omdat die vaak ook nog aflossingsvrij zijn.
Sijbrand heeft geprobeerd de zorgen van zijn SSM-collega's weg te nemen door hen een stresstest van de Nederlandse hypotheekportefeuilles voor te houden. Die door DNB uitvoerde risicoanalyse had een geruststellende uitkomst, aldus Sijbrand. Maar omdat de Nederlandse hypotheken zo afwijken van wat in andere landen gebruikelijk is, slaagt DNB er niet in toezichthouders uit andere eurolanden van zijn standpunt te overtuigen.

In zijn oratie stelt Frentrop onder andere dat de instellingen die onze pensioenen beheren, - stichtingen, pensioenfondsen, verzekeraars, beleggingsinstellingen - zich tegenover hun achterban moeten legitimeren door open te zijn over hun beleggingen. Het zijn in de woorden van Frentrop immers 'beheerders van andermans geld'. Frentrop heeft zijn leerstoel op zijn beurt te danken aan andermans geld; dat van zijn sponsor. 'De stichting Topas dank ik voor het mogelijk maken van de instelling van de leerstoel die ik bekleed,' schrijft Frentrop in zijn dankwoord. Stichting Topas?

Bij de Nederlandse bank gaat een nieuw corruptie-onderzoek van start (30 april 2015):
Het onderwerp corruptie staat hoog op de agenda van DNB. In 2014 publiceerde DNB good practices voor het bestrijden van corruptie. DNB start een verdiepend onderzoek naar de risicobeheersing ter voorkoming van corruptie.
Achtergrond
Incidenten bij pensioenfondsen als gevolg van corruptie door middel van omkoping en/of belangenverstrengeling vormen een risico voor de financiële stabiliteit van de betrokken instelling en van de sector als geheel. Het kan leiden tot directe financiële schade en tot verlies aan vertrouwen vanwege maatschappelijke verontwaardiging. Daarom doet DNB al langere tijd onderzoek en heeft in 2014 good practices voor het bestrijden van corruptie gepubliceerd.

Schep banen op kosten van de (super)rijken]] (Stephan Huijboom de Volkskrant 13 november 2015, p. 21):
Hoewel de
rijken rijker worden, lukt het links niet om hiermee kiezers te trekken. Hoe komt dat?
De
rijkste drie Nederlanders bezitten meer vermogen dan de helft van alle Nederlandse huishoudens bij elkaar. Van al het private nettovermogen in Nederland is bijna tweederde in het bezit van de rijkste 10 procent Nederlanders. Ook na correctie voor pensioenen is de vermogensongelijkheid nog altijd gigantisch.
Intussen wordt er zogenaamd 'uit noodzaak' en vermeende 'onbetaalbaarheid' bezuinigd op publieke voorzieningen zoals de zorg en het onderwijs en is er mede daardoor een enorme structurele werkloosheid. Dat dergelijke bezuinigingen noodzaak zouden zijn, is een bespottelijke leugen die als functie heeft om te maskeren dat er politieke keuzes ten grondslag liggen aan banenvernietiging en het uithollen van de publieke sector.
Tegelijkertijd wordt er geen noemenswaardige belasting geheven over de vermogens van (super)rijken. Een groeiende groep mensen begint dit aardig de keel uit te hangen en is inhoudelijk tegen deze ontwikkeling. Toch lukt het collectief links niet goed om met dit verhaal overtuigend kiezers naar zich toe te trekken en een Kamermeerderheid te vormen. Hoe komt dat?
Groeiende publieke sector
De belangrijkste manier om het huidige structurele tekort van een half miljoen banen op te heffen, is de creatie van een grotere publieke sector. Iedereen die de afgelopen jaren niet in een grot heeft geleefd, weet ook dat de publieke sector juist in rap tempo afgebroken wordt. Laat u niet voorliegen door nepbanenplannen en laat heel duidelijk zijn: Het kan echt anders.
Kosten deze banen geen geld? Ja, maar niet het geld van
doodnormale, hardwerkende burgers. Het geld dat via het bestaande systeem door de politiek-financiële elite uit de publieke sector is gezogen, had überhaupt nooit op deze schaal naar de superrijken mogen gaan. Zij mogen grotendeels opdraaien voor de bezuinigingsellende. Dat bereik je nauwelijks met het heffen van een paar procentpuntjes vermogensbelasting, zoals de SP voorstelt. Durf eens door te pakken!
Kortom, breng fundamentele keuzemogelijkheden terug in de politiek. Anders gaat het goed mis.

De hoofdeconoom bij ABN Amro Han de Jong (Volkskrant 10 oktober 2015 p. 18) heeft gelijk Vervang geldstelsel niet door iets wat slechter is. Het zwakke punt in het betoog van Han de Jong is dat sinds de invoering van de euro een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid van de Nederlandse Bank naar Brussel is verschoven. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro, wijst op 'onze reusachtige pensioenfondsen, waardoor spaargeld maar zeer ten dele vrijelijk beschikbaar is' (Volkskrant 17 juni 2015 p. 26).

Eigenbelang leidde tot bankencrisis (Wim van Dinten is oprichter van Sezen Volkskrant 4 februari 2016 p. 22):
Het ging mis met de banken toen zij geen rekening meer hielden met de leefwereld van mensen, maar die leefwereld gingen gebruiken om zo veel mogelijk winst te maken.
Dat bancaire landschap veranderde drastisch toen in 1988 Breaking up the Bank van Lowell L. Bryan verscheen. McKinsey reikte de top van de banken dit boek aan om dat na een paar maanden te komen bespreken. De essentie ervan was dat een bank werd opgedeeld in business units. Elke unit werd geleid door een manager, die op financiële resultaten werd afgerekend. Het paste bij de stand van de economische wetenschap, waarin uitgaan van jezelf en rationeel zijn vanzelfsprekend werd gevonden. Banken namen dit model massaal over en Angelsaksische organisatieadviesbureaus implementeerden het.
Inmiddels domineert die oriëntatie de bancaire sector al zo'n twintig jaar, ze overheerst inmiddels ook de politiek en is referentie van De Nederlandsche Bank voor toetsing. DNB test tegenwoordig zelfs leidinggevenden en toezichthouders van banken, verzekeraars en pensioenfondsen op deze oriëntatie. Als je mensen spreekt die door die test zijn gegaan, zeggen ze erover dat wat ze deden voor de samenleving in die test er niet toe doet. Die test toetst jouw rationaliteit en of je de DNB wilt volgen. Als je vraagt: 'Ga je daarin dan mee?', krijg je als antwoord: 'Het gaat in deze tijd nu eenmaal zo.' De angst niet meer bij de gevestigde orde te horen is groot.

De Emotionele Unie of De eerste slachtoffers van de emotionele unie (Rens van Tilburg Volkskrant 1 juli 2015 p. 26):
Probleem is dat ondanks deze ongekende prestaties de staatsschuld is blijven stijgen tot nu 180 procent van het nationaal inkomen. Een nationaal inkomen dat door alle bezuinigingen met een kwart is gekrompen. De Grieken hebben dus geleverd maar (mede daardoor) hun schuldpositie zien verslechteren. Terwijl het toch juist die schuldpositie is waar het allemaal om te doen is. Deze conclusie zou tot twee dingen moeten leiden: iets van vertrouwen in de Grieken en de bereidheid de aanpak aan te passen.
Aan beide heeft het de afgelopen maanden ontbroken. De onderhandelingen liepen stuk omdat over schuldherstructurering niet gesproken mocht worden, maar de btw wel omhoog moest en de pensioenen verder gekort moesten worden. Pensioenen die in een land met 25 procent werkloosheid en nauwelijks publieke voorzieningen voor hele families de laatste bron van inkomsten zijn. Bezuinigingen en belastingverhogingen die de economie verder doen krimpen en zo de schuldhoudbaarheid verder verslechteren. Financial Times-commentator Wolfgang Münchau labelde de voorstellen van Dijsselbloem cum suis 'de economische versie van Dantes hel'.

Vermogensongelijkheid (Frank Kalshoven Volkskrant 5 december 2020 p. 16):
Draagt het pensioenstelsel dus bij aan meer gelijkheid? Nee, echt niet.
Laten we kijken naar de nieuwe CBS-sommen en dan de schijnbare paradox onthullen.
De schijnbare paradox
Het ligt zo voor de hand om nu te concluderen dat het aanvullend pensioen Nederland gelijker maakt, dat het de moeite waard is om te begrijpen dat dat toch niet klopt. Het
tegendeel is namelijk waar: het aanvullend pensioen herverdeelt inkomen van arm naar rijk.

De afbraak van het huidige pensioenstelsel loopt in de pas met het sinds 1980 geleidelijke macro-economisch wanbeleid om de rente tot onder nul te verlagen. De paradox is, dat de maatregelingen, die zijn genomen om de rente te stabiliseren , dreigen nu de bron te worden van meer instabiliteit. Voor er pleisters worden geplakt is het van belang te weten wie voor dit macro-economisch wanbeleid (Westerse politici, Wereldbank, IMF, bankenlobby) verantwoordelijk is?

Pensioenleeftijd Europa:
De pensioenleeftijd is de leeftijd waarop men al of niet vrijwillig stopt met werken wegens ouderdom, en/of waarop een ouderdomspensioen ingaat. De tot dusver meestgebruikte leeftijd, 65, is destijds door Bismarck vastgesteld, indachtig het feit dat de meeste arbeiders die leeftijd toch niet haalden. Inmiddels is in het kader van de vergrijzing in veel Europese landen de leeftijdsgrens opgetrokken.

Belastingparadijzen (Fons Keislair Volkskrant 22 juli 2020 p. 25):
Door de houding van Rutte en Hoekstra is de reputatie van het Nederlandse volk veranderd van vooruitstrevend tot kille boekhouder. Je zou bijna denken dat Nederland alleen de bijdrage betaalt, terwijl Duitsland een veel groter evenredig deel ophoest. Dat de Duitsers daar in meerderheid achter staan, laat zien dat zij solidair en vooruitstrevend zijn.
Nederland blijft maar hameren op hervormingen in de zuidelijke landen; bedoelen we daarmee dat die landen ook belastingparadijzen moeten worden?

Raakt 500 miljard euro aan pensioengeld op drift? (Peter de Waard Volkskrant 8 juli 2020 p. 20):
Pensioenfondsen zullen zich in de toekomst meer gaan gedragen als investeringsfondsen zoals het beroemde Noorse staatsfonds dat de olie- en gasinkomsten van dat land – een pot van bijna 1 biljoen – beheert. Die haalt op langere termijn een twee keer zo groot rendement als Nederlandse fondsen.
Dat is slecht nieuws voor de Nederlandse staat.
Pensioenfondsen zullen niet automatisch de leningen meer opnemen - juist op een moment dat de staat voor bijna 100 miljard aan extra leningen plaatst voor de financiering van de gevolgen van lockdown.
Dat betekent dat de obligatiekoersen de komende jaren fors onder druk komen te staan. Wie van de fondsen zijn staatspapier met lange looptijden het snelst weet te slijten, komt uiteindelijk het beste weg.

Is negatieve rente voorbode van een sprookje? (Peter de Waard Volkskrant 27 november 2019 p. 27):
Op 12 november sprak het Financiële Stabiliteitscomité (FSC), dat toezicht moet houden op het financiële systeem in dit land, over de mogelijke risico’s van een langdurige negatieve rente. Evidente risico’s zijn de stijging van de vastgoedprijzen en de ineenschrompeling van de reserves van verzekeraars en pensioenfondsen. ‘De leenstandaarden nemen af en kredietverlening aan bedrijven vindt in toenemende mate plaats met een hogere hefboom en lagere kredietkwaliteit’, zo luidde de conclusie.
Maar het menselijk gedrag is onvoorspelbaar en is niet in modellen te vangen. De negatieve rentes kunnen ook worden opgevat als een signaal dat het helemaal verkeerd is gegaan met de economie. Hierdoor kan die rente juist zorgen voor het omgekeerde effect: het stimuleert de economie niet langer, maar ondergraaft die. Het sprookje eindigt niet in een ‘lange en gelukkig leven’, maar in een poel van ellende.

Pensioenbepaling in strijd met de wet (Wim Dekker Volkskrant 26 november 2019 p. 24):
Het artikel van Bernard van Praag, emeritus hoogleraar in de Volkskrant is mij uit het hart gegrepen. Recentelijk schreven ook de hoogleraren Silvester Eijffinger en Lex Hoogduin in het Het Financieele Dagblad dat ‘kapitaalmarktrente niet marktconform is en geen basis voor de rekenrente’.
Pensioenpolitiek wordt gegijzeld door dogma’s (Bernard M.S. van Praag Volkskrant 22 november 2019):
De wijze waarop in Den Haag wordt omgegaan met onze pensioenen leidt tot desastreuze effecten, betoogt emeritus hoogleraar economie Bernard M.S. van Praag.
De realiteit is echter dat het langetermijngemiddelde rendement van de meeste fondsen in de orde ligt van 7 procent per jaar. Wanneer men de nodige voorzichtigheid in acht neemt en rekening houdt met inflatie, en kosten van beheer en administratie, zijn niet-dogmatici ervan overtuigd dat een contante waardering op basis van 2,5 à 3 procent geen enkel probleem vormt. Dan zijn de redenen voor korting of niet indexeren als sneeuw voor de zon verdwenen. Dit is geen truc. De DNB gaat uit van het dogma dat het rendement per se gelijk moet zijn aan de rente van staatsobligaties.

Een bom onder het pensioenstelsel Gestoffeerd en daarna gerold (Karlijn Kuijpers en Emiel Woutersen De Groene Amsterdammer 21 november 2019 p. 22-27):
Mogelijk honderdduizenden werknemers krijgen minder pensioen dan waar ze recht op hebben. Soms blijkt jaren pensioengeld spoorloos verdwenen, doordat werkgevers slecht administreren of domweg de boel oplichten. Uit angst voor de beerput zwijgen de fondsen.
Accountants hadden tekorten al jaren eerder moeten ontdekken, en hebben dus een probleem als ze de onregelmatigheden nu naar buiten brengen.
Als vakbondsmensen zich al bewust zijn van deze problemen, voeren ze noodgedwongen een stille strijd. Niet op de barricades, maar in de bestuurskamers. Niet met protesten, maar met spreadsheets. Want de arbeiders weten nog niet dat ze de dupe zijn, en leggen het werk dus niet neer. Dat breekt de bond op: een vakbond zonder massa is uiteindelijk machteloos tegenover bedrijven die weigeren pensioen te betalen.

Ons hele werkende leven stoppen we geld in een grote pensioenpot, erop vertrouwend dat we het over veertig jaar weer terugkrijgen. We gaan ervan uit dat elke carrièreswitch, elke loonsverhoging en elke nieuwe pensioenafspraak netjes wordt verrekend, en dat de som na veertig jaar werken nog steeds klopt. Dat vertrouwen blijkt nu onterecht.

Bevriezing (André Klaver Volkskrant 21 november 2019 p. 23):
Minister Koolmees hoopt dat bevriezing van de pensioenen rust brengt in het debat. Dat lijkt me overdreven optimistisch. Heeft de minister er al bij stilgestaan dat de pensioenen al ruim tien jaar bevroren zijn? En dat zoiets beslist geen rust brengt?

Pensioensprookje (Sheila Sitalsing Volkskrant 21 november 2019 p. 2):
De grotere kindjes riepen de hulp in van tovenaars en kwakzalvers en heksen om te pleiten voor een eindeloze toevoer van snoepjes.
Toen dat de spuigaten uitliep, was Ridder Jeroen haar te hulp geschoten. Vroeger was hij Minister van de Koning geweest, nu verdedigde hij haar mandje vurig en riep hij ‘Kletspraat!’ naar de heksen en de tovenaars en de kwakzalvers. Woest aantrekkelijk had ze dat gevonden.
Maar daar was deze week alweer een andere Minister van de Koning. Achter hem sisten en slisten de tovenaars en de kwakzalvers en de heksen.
Wankelmoedige Wouter schraapte zijn keel en kondigde af dat het rantsoen niet door hoeft te gaan. Voorlopig niet. Later uiteraard wel, láter, piepte hij, en hij wankelde weg. En Pensioenstelsel leefde nog. Maar niet zo lang meer.

ZZP en pensioen (Buitenhof 17 november 2019 NPO1):
Het aantal flexwerkers en zzp’ers is de laatste 15 jaar exponentieel gegroeid: inmiddels telt Nederland ruim 3 miljoen flexwerkers, van wie bijna 1,1 miljoen zzp’er is. Hoe zorgen we ervoor dat ons pensioenstelsel met de tijd mee gaat en ook voor deze groeiende groep een oplossing biedt? Of is verplicht pensioensparen helemaal niet meer van deze tijd? In Buitenhof Sjaak Zonneveld, oprichter van BrightPensioen en winnaar van de Positive Finance Award voor innovatie in de financiële sector.

Het beleggingsbeleid van de pensioenfondsen (Buitenhof 11 november 2019 NPO1):
De pensioenpolder staat onder grote druk. Niet alleen lijkt overeenstemming over het pensioenakkoord steeds verder weg, maar er wordt ook koortsachtig gezocht naar een laatste redmiddel om kortingen te voorkomen. Hebben pensioenfondsen die in de problemen zitten die pijnlijke situatie aan hun eigen beleggingsbeleid te danken?
In Buitenhof een pensioendebat met Theo Kocken, VU-hoogleraar risicomanagement en oprichter van Cardano Risk Management, Mary Pieterse-Bloem, Erasmus-hoogleraar financiële markten en hoofd obligatiebeleggen van ABN Amro en Ilja Boelaars, die op dit onderwerp promoveert aan de University of Chicago.

In Buitenhof 11 november 2019 NPO1 wordt door Ilja Boelaars naar het opiniestuk van Dick Sluimers (APG) in het Financieele Dagblad van 29 oktober 2019 verwezen. Dat de pensioenfondsen prima boeren komt door macro-economisch wanbeleid. De risicobeheersing is daardoor slechter geworden. Dick Sluimers toont een fals dilemma:
Waar ligt de sombere stemming dan wel aan? Zoals zo vaak aan een poging het nog beter te doen. Die poging is ingezet met de nieuwe pensioenwet in 2006. Toen is besloten het pensioen voor 97,5% zeker te stellen. Een loffelijk streven, maar niet erg gemakkelijk. Want de pensioenuitkomst is gemiddeld voor zo’n 80% afhankelijk van onzekere beleggingen en slechts voor 20% van premie-inkomsten. De oplossing was om bij de beleggingen voortaan uit te gaan van het rendement op de meest zekere overheidsobligaties, die met een AAA-rating. Op dat moment was dat geen groot probleem want de rente voor dit type obligaties lag op 4% à 5%. Verder werd besloten dat er een extra buffer moest komen van zo’n 30% voor de jaarlijkse indexatie.
Als we erkennen dat pensioenuitkomsten per definitie onzeker zijn, kan de zekerheidsmaat omlaag en ook het verwachte beleggingsrendement worden aangepast.
De burger wordt dan minder zeker, maar wel van meer pensioen. Een uitkomst die aan gepensioneerden goed valt uit te leggen, maar die wel lastiger ligt voor jongeren.
Anderzijds is het de vraag hoe lang je ouderen kunt blijven korten om de pensioenuitkomst van jongeren zo zeker mogelijk te maken.
De waarheid ligt vermoedelijk ergens in het midden.

Monetaire poliiek in niemandsland (Heleen Mees Volkskrant 17 juli 2019 p. 19):
Maar het onconventionele beleid heeft volgens Hoogervorst de kiemen gelegd voor een nieuwe crisis. Bovendien zijn de pensioenfondsen het kind van de rekening doordat met de rente de dekkingsgraad daalt.
In plaats van de renteverlaging waar president Draghi vorige maand in een toespraak op zinspeelde, zou Hoogervorst het liefst zien dat de Europese Centrale Bank (ECB) met het geldbeleid een pas op de plaats maakt of, beter nog, de rente verhoogt, ‘normaliseert’ zoals hij dat noemt. Volgens de voorzitter van de International Accounting Standards Board zou de ECB minder acht moeten slaan op de inflatie en worden de risico’s van deflatie sterk overdreven. Hij bevindt zich in goed gezelschap. Paul Volcker, die van 1979 tot 1987 president van het Amerikaanse stelsel van centrale banken was, beweert in zijn memoires hetzelfde.
Maar je kunt monetair beleid alleen normaliseren als de omstandigheden ook weer normaal zijn.
Hoewel de financiële crisis en de crisis in de eurozone bezworen zijn, is de macro-economische situatie dat niet.

Door de slechtere risicobeheersing komt de pensioenuitkomst van jongeren juist in gevaar.

AOW in de verte (Sander van Walsum Volkskrant 23 juni 2017 p. 21):
Weinig sociale ingrepen hebben zoveel bijgedragen aan de verkleining van de kloof tussen arm en rijk als de invoering van de AOW.
Het is dus nogal wrang dat de geleidelijke verhoging van de AOW-leeftijd, vanaf 2013, voor laagopgeleide Nederlanders veel negatiever uitpakt dan voor hogeropgeleiden. Ooit gingen ze ongeveer gelijktijdig met pensioen, maar inmiddels gaan hogeropgeleiden (en beter verdienenden) gemiddeld ruim een jaar eerder met pensioen dan lageropgeleiden, die het aan de daarvoor benodigde middelen ontbreekt. Dit verschil zal naar verwachting verder toenemen, terwijl hogeropgeleiden later gaan werken en een hogere levensverwachting hebben dan mensen die werkzaam zijn in zware en relatief slecht betaalde beroepen.

Pensioenhervorming 40 miljard goedkoper (Koen Haegens Volkskrant 22 juni 2017 p. 14):
Maakt deze maatregel een einde aan de verhitte discussies over het pensioenstelsel?
Nee, want de vertrouwenscrisis in wat ooit gold als 'het beste pensioenstelsel ter wereld' heeft meer te maken met zekerheid en geld dan met transparantie. Door de lage rekenrente stijgen de uitkeringen al jaren nauwelijks meer mee met de inflatie. 'Dat betekent dat als we altijd volledig geïndexeerd hadden een pensioen, opgebouwd voor 2006, nu 15,11 procent hoger zou zijn', zegt een woordvoerder van ABP, het grootste pensioenfonds. Het gevolg is dat de koopkracht van het aanvullend pensioen zienderogen achteruit holt. Daar gaat het nieuwe stelsel weinig aan veranderen.

Meldplicht op komst voor belastingontwijking in EU (Jonathan Witteveen Volkskrant 21 juni 2017 p. 6)
Alleen al met de belastingconstructies die in de Panama Papers werden beschreven zouden zakenlieden, politici en multinationals 173 miljard euro aan belasting door de neus van de belastingdiensten van de 28 EU-lidstaten hebben geboord, becijferde het Europees Parlement. Van de bij de Panama Papers betrokken tussenpersonen hadden er bijna negen op de tien een (hoofd)kantoor in Europa.
De meldplicht is niet het enige wapen van de EU tegen belastingontwijking. De Europese Commissie komt eind dit jaar bijvoorbeeld met een zwarte lijst van belastingparadijzen, in de hoop deze landen ertoe te dwingen zich aan de internationale belastingregels te gaan houden. Ook wil de Commissie dat multinationals openbaar gaan maken hoeveel belasting ze per land hebben betaald. Daarmee hoopt ze de belastingontwijking van Starbucks, Google, Apple en andere multinationals te bemoeilijken.
Hoe werkt belastingontwijking in Nederland?
- Buitenlandse bedrijven kunnen hun verdiende geld parkeren bij een Nederlandse vestiging. Daar gebeurt niet zo veel: die is er alleen maar om aan de Nederlandse belastingdienst te laten zien. Een zogenoemde brievenbusfirma.
- Bedrijven kunnen ook kunstmatig veel schulden creëren. De rente die ze daarover betalen, mogen ze hier van de winst aftrekken. En hoe minder winst, hoe minder belasting.
- Tot slot heeft Nederland met zo'n honderd landen een belastingverdrag. Bedrijven kunnen shoppen en kijken welk land het voordeligst is om geld vanuit Nederland naartoe te sluizen. Bijvoorbeeld als ze hun aandeelhouders dividend willen uitkeren tegen een zo laag mogelijk tarief.

Werknemer draait op voor alle risico's (Jeroen van Wensen Volkskrant 1 juni 2017 p. 29):
Het Nederlandse pensioenstelsel is de afgelopen tien jaar ingrijpend gewijzigd. Werkgevers hebben hun handen afgetrokken van het traditionele gegarandeerde pensioen. In slechte tijden is er voor de werknemer geen zak geld meer. Kan dat tij nog worden gekeerd?
Waar staan we nu?
Heel algemeen gesteld zou ik zeggen dat dit artikel ongeveer tien jaar te laat wordt geschreven.' Martin Pikaart, voorzitter van de vakbond AVV, reageert op de vraag wat werknemers kunnen doen aan de trend dat pensioen steeds minder zeker wordt. 'Pensioenregelingen zijn de laatste jaren op grote schaal omgezet naar wat men noemt een collectieve defined contribution-regeling, een cdc-regeling', zegt Pikaart. Bij cdc-regelingen worden werknemers hoge pensioenuitkeringen beloofd als alles goed gaat. Gaat het niet goed, dan moeten de werknemers de tegenvallers zelf opvangen. Pikaart: 'De pensioenrisico's liggen volledig bij de werknemer. En daar blijven ze ook.' Waarom gingen werknemers akkoord met deze verslechtering?
VNO-NCW wijst erop dat pensioenregelingen doorgaans worden aangepast in een luxesituatie. Het is voor veel bedrijven als gevolg van bedrijfseconomische omstandigheden bittere noodzaak de pensioengaranties in te perken.
Dat beaamt ook vakbond FNV die namens werknemers vele onderhandelingen voert. 'Bijna alle pensioenfondsen zitten inmiddels op de cdc-regeling,' vertelt woordvoerder

PvdA politici hebben zich laten inhuren om het economisme van de VVD te redden. Jeroen Dijsselbloem denkt de banken te redden door in Brussel de geldpers te laten draaien. Hij heeft in een interview laten weten dat de problemen die hierdoor voor de pensioenen ontstaan niet tot zijn verantwoordelijkheid behoren. Klaas Knot waarschuwt (Elsevier 4 maart 2014) het pensioenstelsel is in de huidige vorm niet houdbaar en moet drastisch op de schop. ‘Het is onontkoombaar dat we naar een stelsel gaan waarin minder zekerheid zal bestaan over de hoogte van de pensioenuitkering.’ De paradox is dat Jetta Klijnsma dit vraagstuk nu mag oplossen. In de vorige eeuw heeft de regering zelfs 30 miljard gulden uit het ABP pensioenfonds gesloopt.

Winst in Nederland vanaf 1968
Laat je niet misleiden: het financieringswezen heeft er naar 2008 toe gezamenlijk een zooitje van gemaakt. Gezien de zeer sterke winstgroei in voorgaande jaren, was er absoluut geen sprake van een rampzalige economische ontwikkeling. Hooguit een rimpeling. (58. kredietchaos)
De economie draaide gewoon door.
Licht schommelende omzet en geen gegarandeerd hoge winst. Dat is nu eenmaal het ondernemersrisico. Dat risico is vrijwillig aangegaan in de verwachting veel over te houden door de bedrijfsopbrengst niet met het personeel te delen. (14. hoe winstgevend is de Nederlandse economie) Er is de laatste halve eeuw steeds steviger winst gedraaid. Ondernemers, banken en aandeelhouders doen alsof ze daar recht op hebben. Dat is natuurlijk onzin. Zij zijn niet armlastig en komen echt niet in maatschappelijke uitzichtloosheid terecht. Het door hen gedumpte personeel wel. Daarom is overheidssteun als compensatie voor hun lagere winsten ten koste van het levenspeil van de bevolking een grove aanval op werkenden en uitkeringsgerechtigden.
conclusie:
Ondernemers en aandeelhouders moet nodig aan het verstand worden gepeuterd dat hun eigen belang strijdig is met het belang van de bevolking van Nederland.
Pensioenroof
Pensioenkortingen 2013
Honderdduizenden gepensioneerden en miljoenen werkenden worden in 2013 getroffen door pensioenkortingen. Sommigen al in 2012. 15 pensioenfondsen gaan korten met per jaar. Met de krediet chaos van 2008 is de waarde van vele bedrijfsaandelen gekelderd. Daarmee is miljarden aan op papier bestaand vermogen van de pensioenfondsen in rook opgegaan. (Krediet chaos)
Voor vele pensioenfondsen zakte de minimum dekkingsgraad tot onder de 105%. Die dekkingsgraad is de verhouding tussen het belegd vermogen en de verplichtingen van een pensioenfonds. Bij een dekkingsgraad onder de 105% neemt de toezichthouder DNB aan dat het pensioenfonds niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. In dat geval moet òf de premie verhoogd worden voor de werkende deelnemers, òf de pensioenuitkeringen verlaagd worden.

De regering kon in de jaren negentig ongestoord tientallen miljarden uit de kas van het ambtenarenpensioenfonds plunderen, tot grote woede van de Algemene Rekenkamer.
Dat zegt hoogleraar
Jan van de Poel in een interview met deze krant (Het Parool 24 december 2010). Van de Poel was van 1997 tot 2002 financieel topman van het ABP. Toen ik financieel directeur werd lag een rapport van de Algemene Rekenkamer op mijn bureau. Daarin stond dat de regering 30 miljard gulden uit het fonds had gesloopt. De Rekenkamer was daar ziedend over. Maar niemand las dat rapport en geen journalist schreef erover.

Onfrisse filantropen (Eric Smit 5 mei 2014):
Ook stichting Topas richt zich op culturele en wetenschappelijke doelen. In 2012 werd bekend dat Topas de leerstoel corporate governance & capital markets aan de Universiteit Nyenrode sponsort. Deze leerstoel wordt bezet door Paul Frentrop, die zijn inaugurele rede heel toepasselijk de titel 'Andermans geld' meegaf. Frentrop is de biograaf van Pierre Vinken die ooit bestuurder was van stichting Topas. De stichting heeft geen website, doet geen mededelingen en heeft geen jaarrekeningen gedeponeerd.
Het OM kón hier geen actie tegen ondernemen volgens mij, simpelweg omdat de wet niet is overtreden. En ook (destijds) minister Donner gaf aan dat hij geen middelen had om in te grijpen. Anderzijds hebben alle betrokkenen bij de verkoop van Stichting PVH behoorlijk zitten slapen. Dat maakt de handelwijze van Vinken c.s. er evenwel niet minder kwalijk om, laat dat gezegd zijn.

Weg met financiële kortademigheid Britse econoom wast de financiële sector de oren (Koen Haegens interviewt John Kay Volkskrant 27 januari 2017 p. 19):
'Het moet saaier en het moet simpeler'
Pensioenuitvoerders handelen om het handelen, betoogt de Britse econoom John Kay, en dat is niet in het belang van de burger. 'Als de beurs eens per maand de deuren opent, zou dat meer dan genoeg zijn.'
Het verweer vanuit de sector is: wij leveren de financiële middelen, de liquiditeit, die nodig is om bedrijven te laten groeien. En we doen dat tegen een steeds gunstigere prijs.
Denk aan Apple, dat bijna 200 miljard dollar aan financiële reserves in het buitenland geparkeerd heeft.
'We hebben, kortom, slechts een fractie van de huidige liquiditeit nodig. Uiteindelijk komt het neer op een simpele rekensom. Als een groep mensen voortdurend dezelfde stukken papier met elkaar uitwisselt, voegen ze daarmee niet of nauwelijks waarde toe. Waar komen dan al die torenhoge winsten vandaan in de financiële sector? Nou, van de klanten bijvoorbeeld, die commissie betalen voor dat zinloze geschuif. Het zijn altijd anderen die de rekening betalen.'
De gebruikelijke politieke reactie op zulke misstanden is: nog meer regulering.
'We proberen op alle mogelijke manieren te voorkomen dat banken omvallen die niet
levensvatbaar zijn en dus geen bestaansrecht hebben. Dat is wel het laatste dat je moet willen.'
U pleit voor iets wat sommigen slow finance noemen, als reactie op de huidige kortademigheid. De hele sector, voorop de pensioenfondsen, moet af van haar financiële astma.
'Uiteindelijk moet ik constateren dat mijn middelmatige medescholieren hun werk beter hebben gedaan dan de generatie bankiers met prestigieuze diploma's die na hen kwam. Onder het bewind van die laatsten zijn deze instellingen omgevallen.'

Zullen de precaristen aller landen zich ooit verenigen? (Peter de Waard Volkskrant 27 januari 2017 p. 28):
De Britse econoom Guy Standing duidt de bezittende klasse aan als de renteniers en de bezitlozen als het precariaat - mensen die in een precaire situatie verkeren. De renteniers lopen zorgeloos binnen van de opbrengst van de vermogens en eigendommen. Het precariaat holt van het ene naar het andere onderbetaalde baantje in een poging in het onderhoud te voorzien. Ze hebben geen echt beroep, maar leven van wegwerpbaantjes. Ze rijden voor Uber, doen schoonmaakwerk, verkopen hamburgers, plukken tomaten of bezorgen pakketjes. Het zijn de verliezers van de mondialisering. Al drie miljoen Nederlanders zouden tot dit precariaat behoren.
Standing schreef The Precariat in 2011 en kwam eind vorig jaar met The Corruption of Capitalism, waarin hij stelt dat de vrije markt is gecorrumpeerd. Als kapitalisme voor de velen en niet voor de weinigen moet werken, kan dat alleen door wat Keynes noemde 'de euthanasie van de renteniersklasse'.

Hoge koersenof Hoge koersen VS lijkt goed nieuws, maar is het niet (Pieter Klok Volkskrant 27 januari 2017 p. 21):
Uit de hoge koersen in de VS blijkt dat de vruchten van het economisch herstel niet gelijk verdeeld zijn.
Door de lage rente steken bedrijven zich bovendien gretig in de schulden. Het geld wordt vaak gebruikt om eigen aandelen in te kopen, zodat de winst over minder aandeelhouders hoeft te worden verdeeld en aandelen meer waard worden. De groei wordt dus (opnieuw) vooral veroorzaakt doordat Amerika zich, aangemoedigd door de lage rente, dieper in de schulden steekt.
Zorgelijker is dat de hoge koersen ook laten zien dat de vruchten van het herstel niet evenwichtig worden verdeeld. Om het marxistisch te formuleren: een steeds groter deel van de winst van bedrijven gaat naar de factor kapitaal, de factor arbeid komt er bekaaid vanaf. Zeker in de VS zijn de lonen aan de onderkant van de arbeidsmarkt laag en is de onzekerheid groot.
Dat de koersen sinds de verkiezing van Trump alleen maar zijn gestegen, wijst er ook op dat beleggers erop rekenen dat hij de onevenwichtigheden, in tegenstelling tot zijn verkiezingsbeloften, alleen maar zal vergroten.

'Pensioenleeftijd omhoog is vaak niet haalbaar' (Eric van den Outenaar interviewt Marie-José Thunnissen Volkskrant 4 januari 2017 p. 10):
'De hogere pensioenleeftijd voelt voor veel werknemers als onhaalbaar', zegt Marie-José Thunnissen, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB), de beroepsorganisatie waarbij alle bedrijfsartsen in Nederland zijn aangesloten. De NVAB zegt zich zorgen te maken over het effect van de verhoging van de pensioenleeftijd op de gezondheid van werknemers. Langer doorwerken maakt de AOW betaalbaar, maar leidt nu en in de toekomst tot problemen bij grote groepen werknemers, waarschuwt de NVAB. Moet de pensioenleeftijd misschien weer omlaag?
'Dat is niet de oplossing, dat staat vast. Via de verhoging van de pensioenleeftijd heeft het kabinet een economisch probleem opgelost. Maar wat bij het kabinet nog onvoldoende op het netvlies staat is dat er we er een gezondheidsprobleem bij hebben gekregen, een probleem dat veel complexer van aard is. Om te voorkomen dat mensen voortijdig stranden moet er nu meer aandacht komen voor het oplossen van deze fundamentele vraag: hoe gaan we in de toekomst om met de factor arbeid in onze samenleving? Dat is een zaak van de politiek en de Sociaal-Economische Raad.'

Gratis geld voor bedrijven (Koen Haegens Volkskrant 8 september 2016 p. 4-5):
In een wanhopige poging de kwakkelende economie te stimuleren, leent de Europese Centrale Bank sinds kort (bijna) gratis geld aan grote ondernemingen. Waarom geeft ze dat geld niet aan de burgers?
De nadelen
De nadelen zijn evident. Zo brengen de extreem lage rentes de pensioenen in gevaar. Fondsen, op zoek naar rendement, worden gedwongen steeds risicovoller te beleggen.
Ondertussen zeggen de rentes weinig meer over het risico dat een bedrijf niet langer aan zijn verplichtingen kan voldoen. Ook veel minder kredietwaardige bedrijven blijken de afgelopen maanden steeds goedkopere leningen af te kunnen sluiten.
Zinvol of niet, het einde is nog lang niet in zicht. Vorige maand verklaarde de Bank of England dat zij, om de economische gevolgen van het Brexit-referendum te verzachten, voor 10 miljard pond aan bedrijfsobligaties gaat kopen.
Ook de ECB vergadert vandaag over mogelijke extra maatregelen. Zowel ABN Amro als ING houdt uiteindelijk rekening met een verlenging en uitbreiding van het programma. Daarmee zou het Nederlandse bedrijfsleven nog tot ver in 2017 verzekerd zijn van bijna gratis geld.

MONETAIR BELEID DESASTREUS VOOR DEKKINGSGRAAD PENSIOEN (Gert-Jan Post 6 april 2016):
Op 16 maart 2016 heeft de Europese Centrale Bank (hierna: ECB) de rentetarieven verlaagd naar een depositorente van -0,40% en een basisherfinancieringstarief van 0%. Sinds juni 2014 is de depositorente negatief. Dit betekent dat de banken geld moeten betalen om kapitaal of vermogen te mogen stallen bij de ECB. De aanhoudende lage rente is een nachtmerrie voor Nederlandse pensioenfondsen. De ECB zinspeelt erop dat het laagste punt van de rentestand mogelijk nog niet is bereikt. Het monetaire beleid van de ECB is gericht op het handhaven van prijsstabiliteit waarbij de inflatie zich rond de 2% bevindt. De renteverlaging is nodig omdat banken op dit moment te veel geld opslaan bij de ECB. Hierdoor wordt dit niet uitgeleend aan consumenten en bedrijven en draagt daardoor niet bij aan economische groei.
Rekenrente
De lage rente is voor pensioenfondsen een groot probleem. De rekenrente die pensioenfondsen hanteren voor de waardering van hun toekomstige verplichtingen is een afgeleide van de depositorente van de ECB. Op dit moment is de rekenrente voor (verre) toekomstige verplichtingen, oftewel de Ultimate Forward Rate (UFR) 3,3%.

Aanvullende analyses toekomst pensioenstelsel (CPB Notitie, 20 juli 2016):
Deze CPB Notitie biedt inzicht in de uitkomsten van de verschillende SER-varianten voor een toekomstig pensioenstelsel, met name bij zeer ongunstige en zeer gunstige scenario’s. Daarnaast bevat deze notitie de uitkomsten van de verschillende varianten bij enkele specifieke economische scenario’s. Bij pensioenregelingen zonder garanties zijn de producten van de verschillende aanbieders onderling niet direct vergelijkbaar, waardoor de markt minder transparant is. De ervaringen in het buitenland suggereren dat een actieve rol van de overheid, de sociale partners of de werkgevers bijdraagt aan een goed pensioenresultaat. Vrije keuze van uitvoerder vereist bovendien invoering van een systeem van risicoverevening, zoals bij de zorgverzekering. Het creëren van een goed werkende markt bij vrije keuze van pensioenuitvoerder is uitdagend en vereist veel van diverse partijen.

Kabinet presenteert koers naar beter pensioenstelsel (8 juli 2016):
Het kabinet wil naar een pensioenstelsel waarmee alle werkenden een toereikend pensioen opbouwen. De ministerraad heeft op voorstel van staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingestemd met toezending aan de Tweede Kamer van de Perspectiefnota 'Toekomst Pensioenstelsel'. Daarin presenteert het kabinet verschillende mogelijkheden om het stelsel van aanvullende pensioenen beter aan te laten sluiten bij de arbeidsmarkt van de 21ste eeuw, waarin mensen later met pensioen gaan, vaker van baan veranderen en vaker als zzp'er werken.
Staatssecretaris Klijnsma: 'We moeten het stelsel bij de tijd houden. De inzet is om het pensioenstelsel te verbeteren en zo veel mogelijk werkende Nederlanders in staat te stellen om, bovenop hun AOW, een toereikend aanvullend pensioen op te bouwen. Collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling blijven wezenlijke pijlers onder ons stelsel.'
Balans
Ook moeten in een toekomstig pensioenstelsel ingelegde premies en pensioenopbouw beter met elkaar in balans zijn. Het kabinet heeft verschillende overgangsmanieren uitgewerkt om dit op een eerlijke en evenwichtige manier te doen. Zo kan de overheid dit bevorderen door het fiscaal kader in de jaren van overgang te verruimen. Afhankelijk van waarvoor wordt gekozen, kan dit oplopen tot een overheidsbijdrage van 40 miljard euro.

Belangenverstrengeling in de financiële sector Al die petten, dat is oppassen geblazen
Hoe onafhankelijk zijn economen van het grote geld? Drie op de vijf hoogleraren hebben banden met banken, consultants, pensioenfondsen of andere financiële partijen, blijkt uit onderzoek van De Groene. ‘Natúúrlijk heeft dat invloed op het publieke debat.’
Frederic Mishkin is een man van vele talenten. De hoogleraar aan Columbia Business School is een vaak geciteerde econoom, ook in Nederland. Daarnaast was hij jarenlang werkzaam voor de Amerikaanse centrale bank, de Fed. En hij verricht, naast zijn academische werk, adviesklussen. Tal van instellingen betaalden reeds voor zijn wetenschappelijke inzichten: het IMF, de Wereldbank, nationale banken – en de IJslandse Kamer van Koophandel. Financial Stability in Iceland heette het rapport dat Mishkin in 2006 schreef samen met een collega. Op zijn cv werd de titel naderhand, door toevoeging van twee letters, subtiel gewijzigd tot Financial Instability in Iceland. Maar toen was het al te laat.

Gegarandeerd pensioen bestaat echt niet (Robert Giebels interviewt Frank Elderson en Job Swank Volkskrant 21 juni 2016 p. 25):
De Nederlandsche Bank vindt dat er snel een nieuw pensioenstelstel moet komen. Een stelsel zonder beloften en zekerheden, maar transparant voor elke deelnemer. 'Nu wringt het aan alle kanten.'
Maar de polder komt er niet uit. De vakbonden dienen vooral de belangen van hun veelal oude leden en werkgevers willen zo min mogelijk premie betalen. Moet dit besluit niet eenzijdig bij de politiek worden gelegd?
Swank: 'De politiek maakt de spelregels waarbinnen het stelsel functioneert. Tegelijk zijn de pensioenen van de werkgevers en werknemers. Bovendien 'de politiek' is ook niet één partij, maar bestaat uit heel veel verschillende opvattingen. Ik denk dat het nu net zo moeilijk is politieke overeenstemming over een nieuw stelsel te bereiken als tussen werkgevers en werknemers.'

Zestigplussers zijn écht belazerd (Hans ter Horst 21 september 2013):
Zestigers zullen boos blijven zolang zij als generatie worden aangesproken op egoïstisch gedrag
Yvonne Hofs geeft acht drogredenen die Henk Krol en – wat zij noemt – boze zestigers naar voren brengen om hun profiteursgedrag te rechtvaardigen. Wat mij tegenstaat in het artikel is niet de argumentatie – daar wil ik buiten blijven – maar het feit dat Yvonne Hofs het durft om een volledige generatie in het beklaagdenbankje te zetten, behalve dan degenen die van tevredenheid knorren over alle kortingen, aan hen opgelegd.\\ Ik heb twee fundamentele problemen met deze aanpak: Yvonne Hofs denkt allereerst dat de zestigplussers zo kwaad zijn omdat deze crisis hun geld kost. Zij ziet daarbij een zeer belangrijke factor over het hoofd: de woede van de zestigplussers heeft waarschijnlijk meer te maken met het feit dat zij zich belazerd voelen, bedrogen, bij de neus genomen, om de tuin geleid of zoals wij in de goede stad Schiedam zeggen begodverdomd. De meeste babyboomers hebben het grootste deel van hun werkzame leven de indruk gekregen dat het met hun pensioen wel goed zat. Zij droegen door de autoriteiten opgelegde bijdragen af aan een door diezelfde autoriteiten aangewezen pensioenfonds. Dit pensioen, zo deelde men hen mede, was gegarandeerd. Dat zat hartstikke goed, dat kwam allemaal prima in orde. Het zal zelfs zo goed dat het geld over de plinten klotste en dat daarom de pensioenbijdragen konden worden verlaagd.

'Beste 60-plussers, hoezo oud en zielig?' (Yvonne Hofs Volkskrant 22 september 2013):
Teruglezen - acht drogredenen in het pensioendebat
Gepensioneerden worden het hardst gepakt, krijgen niet waar ze recht op hebben en worden door jongeren verfoeid. Allemaal onwetendheid, schreef Volkskrantredacteur Yvonne Hofs in een open brief aan verongelijkte ouderen. Het artikel met daarin acht drogredenen in het pensioendebat leidde in september 2013 tot een verhitte discussie.

FNV: beleg niet in cowboys van Sun Capital (Marcel van Lieshout Volkskrant 1 februari 2016 p. 21):
De FNV roept het grootste pensioenfonds van het land, ABP, op de beleggingen in de Amerikaanse eigenaar van V&D, Sun Capital, terug te trekken. Dat private equityfonds heeft geen enkel oog voor rechten en belangen van werknemers en daarom moeten pensioenfondsen hun handen er vanaf trekken.
Dat schrijft FNV-bestuurder Gijs van Dijk in een brief aan het bestuur van het pensioenfonds. Ook andere Nederlandse pensioenfondsen die beleggingen bij Sun Capital hebben uitstaan zijn door de FNV aangeschreven. Het gaat om pensioenfonds Zorg en Welzijn (PSZW) en drie kleinere fondsen voor werknemers in onder meer metaal en techniek en in de spoorwegsector.

Motor of Staal wast zich schoon van zonden in de Caraïben (Sheila Sitalsing Volkskrant 8 januari 2016 p. 2):
Doe ze een motor cadeau, luidde het gratis advies van Gerard Erents onlangs in deze krant. Erents is een interim-bestuurder die met enige regelmaat werd ingevlogen om puin te ruimen als een bestuurder weer eens een bloedspoor had getrokken door een woningcorporatie.
'Ze'dat zijn 'mannen tussen de 50 en de 60' die op hoge posities bij semi-publieke instellingen terecht zijn gekomen. 'Een gevaarlijke groep', legde Erents afgelopen november helder uit in deze krant. Wil een monument voor zichzelf oprichten voordat het einde van de loopbaan zich aandient. Gaat daadkracht etaleren door te smijten met geld van 'de kumpenie'. Niet zelden eindigt een en ander in een tranendal van verdwenen miljarden, zoekgeraakt pensioengeld, geschrapte banen (altijd bij de lagere echelons - heel gek), en huurders/patiënten/studenten die verdwaasd achterblijven met achterstallig onderhoud/onvolkomen zorg/waardeloze diploma's. Dan krijg je koppen in de krant met Rochdale en Vestia en ROC Leiden en Meavita erin en moeten mannen als Erents het bloed komen opdweilen. In de krant wreef een hoogleraar zout in de wonde: 'Het is een illusie te denken dat het rechtssysteem altijd perfect aan de rechtsgevoelens tegemoet komt. Schikken is vaak vanuit partijen beschouwd gewoon de beste keuze. Hoe zuur dit ook mag klinken.'
Aan die woorden zal Staal ongetwijfeld grinnikend terugdenken. Misschien doet hij zichzelf wel een motor cadeau; lekker scheuren over de Bulevar Gobernador Debrot op Bonaire. En daarna dobberen in de Caribische Zee, schoongewassen van zijn zonden.

Zondebokken (Rolf Slotboom 18 oktober 2013):
Wie zijn oor goed te luister legt bij de Nederlandse bevolking, hoort veel onvrede. Geklaag over economische teruggang, gemopper over vermeende graaiers in politiek of bedrijfsleven, woede over pensioenen, uitkeringen of teruglopende werkgelegenheid. Onvrede die nog extra wordt gevoed door partijen aan beide flanken, waar onophoudelijk de boodschap galmt: "Het ligt aan hun!"
(Waarbij het woordje 'hun' overigens naar believen kan worden ingevuld door zaken als Polen, Joden, moslims, politici of zakenlieden. Afhankelijk van politieke kleur, danwel stemming van de dag bij onze politieke leiders.)
En daarom doen we alsof we niet al jaren boven onze stand hebben geleefd. Negeren we alle producten die we op de pof hebben gekocht. Vinden we het eigenlijk best logisch dat we ons spaargeld parkeerden bij louche banken met belachelijk hoge rendementen. En doen we alsof de overwaarde op ons huis wél een reële afspiegeling was – alsof de lucht daarin niet mede door onze eigen hebzucht is gekomen.
Want het moet de schuld zijn van iemand – en dan natuurlijk niet van onszelf.

====

Zie ook:

Boeken:

Externe Links

<< vorige |volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.